W przypadku odpłatnego zbycia akcji lub udziałów podstawę opodatkowania stanowi dochód. To z kolei oznacza, że podatnik może w rozliczeniu podatkowym uwzględnić konkretne wydatki, w tym koszty odpłatnego zbycia akcji. W poniższym artykule zastanowimy się, czy do tej kategorii można zaliczyć wynagrodzenie poniesione na opłacenie profesjonalnych pośredników.
Koszty odpłatnego zbycia akcji i udziałów
Dochód ze zbycia akcji czy też udziałów jest na gruncie ustawy PIT kwalifikowany jako kapitały pieniężne. W myśl art. 17 ust. 1 pkt 6 lit. a tej ustawy za przychody z kapitałów pieniężnych uważa się przychody z odpłatnego zbycia udziałów (akcji) oraz papierów wartościowych.
Stosownie do art. 17 ust. 1ab pkt 1 omawianej ustawy przychód z odpłatnego zbycia akcji powstaje w momencie przeniesienia własności akcji na nabywcę. Na mocy art. 17 ust. 2 ustawy przy ustalaniu wartości ww. przychodów stosuje się odpowiednio przepisy art. 19.
Stosownie do art. 19 w zw. z art. 17 ust. 2 przychodem z odpłatnego zbycia akcji jest ich wartość wyrażona w cenie określonej w umowie, pomniejszona o koszty odpłatnego zbycia. Jeżeli jednak cena, bez uzasadnionej przyczyny, znacznie odbiega od wartości rynkowej tych rzeczy lub praw, przychód ten określa organ podatkowy w wysokości wartości rynkowej.
Jak wynika z powołanego przepisu art. 19 ust. 1 zdanie pierwsze w zw. z art. 17 ust. 2 ustawy, określenie przychodu z odpłatnego zbycia akcji wymaga uwzględnienia dwóch elementów:
- wartości tych akcji określonej przez strony umowy (tj. zbywcę i nabywcę) jako cena zbycia;
- kosztów odpłatnego zbycia, tj. kosztów koniecznych dla przeprowadzenia czynności odpłatnego zbycia, kosztów bezpośrednio związanych z transakcją odpłatnego zbycia, niezbędnych dla dojścia tej transakcji do skutku.
Pojęcie kosztów odpłatnego zbycia nie zostało przez ustawodawcę zdefiniowane w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych, należy zatem stosować językowe rozumienie tego wyrażenia, zgodnie z którym za koszty odpłatnego zbycia uważa się wszystkie wydatki poniesione przez zbywającego, które są konieczne, aby transakcja mogła dojść do skutku (wszystkie niezbędne wydatki bezpośrednio związane z tą czynnością). Można do takich kosztów zaliczyć np.: koszty wyceny przez rzeczoznawcę majątkowego, wydatki związane ze sporządzeniem umowy cywilnoprawnej, koszty i opłaty sądowe, o ile były ponoszone przez zbywcę. Przy tym pomiędzy tymi wydatkami a dokonanym zbyciem musi istnieć związek przyczynowo-skutkowy.
Wobec powyższego należy stwierdzić, że podstawowym kryterium pozwalającym zaliczyć dany wydatek do kosztów odpłatnego zbycia – oprócz bezpośredniego związku ze zbyciem – jest jego obligatoryjny względem zbycia charakter. Istotne jest zatem, czy zbywca był zobowiązany ponieść określony koszt w związku ze zbyciem i czy ten koszt był ze zbyciem bezpośrednio związany. Stwierdzenie, że zbycie wymaga poniesienia danego kosztu i że jest on ze zbyciem bezpośrednio związany, może oznaczać zaliczenie tego wydatku do kosztów odpłatnego zbycia.
Oprócz kosztów odpłatnego zbycia należy też wskazać na koszty nabycia. Otóż myśl art. 30b ust. 1 ustawy PIT od dochodów uzyskanych z odpłatnego zbycia udziałów (akcji) podatek dochodowy wynosi 19% uzyskanego dochodu.
Stosownie zaś do art. 30b ust. 2 pkt 4 ww. ustawy dochodem, o którym mowa w ust. 1, jest różnica między sumą przychodów uzyskanych z odpłatnego zbycia udziałów (akcji) albo udziałów w spółdzielni a kosztami uzyskania przychodów określonymi na podstawie art. 22 ust. 1f oraz art. 23 ust. 1 pkt 38 i 38c.
Na podstawie art. 23 ust. 1 pkt 38 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, nie uważa się za koszty uzyskania przychodów wydatków na objęcie lub nabycie udziałów albo wkładów w spółdzielni, udziałów (akcji) oraz papierów wartościowych, a także wydatków na nabycie tytułów uczestnictwa w funduszach kapitałowych. Wydatki takie są jednak kosztem uzyskania przychodu z odpłatnego zbycia tych udziałów w spółdzielni, udziałów (akcji) oraz papierów wartościowych.
Przepis art. 23 ust. 1 pkt 38 nie precyzuje użytych w nim określeń „wydatki na objęcie lub nabycie udziałów (akcji)”, przy czym należy przyjąć, że są to wydatki, w zamian za które obejmuje się lub nabywa akcje. Dla celów ustalenia kosztów uzyskania przychodów z odpłatnego zbycia udziałów (akcji) bierze się zatem pod uwagę czynność ich objęcia (nabycia). Kosztami uzyskania przychodów jako „wydatek na nabycie akcji/udziałów” będzie w szczególności zapłata ceny nabycia akcji/udziałów.
Jak wskazuje NSA w wyroku z 9 października 2024 roku (II FSK 80/22), w świetle art. 23 ust. 1 pkt 38 ustawy PIT kluczowe znaczenie dla określenia wysokości kosztów uzyskania przychodów z tytułu odpłatnego zbycia udziałów (akcji) ma wartość wydatków podatnika rozumiana jako wartość ekonomiczna wcześniej poniesionych wydatków na nabycie udziałów (akcji), istniejąca w czasie uzyskania przychodu z odpłatnego zbycia udziałów (akcji).
Wynagrodzenie profesjonalnych pośredników jest kosztem odpłatnego zbycia udziałów lub akcji
Dyrektor KIS w interpretacji z 1 lutego 2021 roku (nr 0113-KDIPT2-3.4011.901.2020.1.GG) wskazał, że wynagrodzenie profesjonalnych pełnomocników bez wątpienia spełnia kryteria uznania takiego wydatku za koszty odpłatnego zbycia akcji, o których mowa w art. 19 ust. 1 w zw. z art. 17 ust. 2 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Bez ich poniesienia bowiem przyrzeczona transakcja nie doszłaby do skutku.
Natomiast w interpretacji Dyrektora KIS z 14 listopada 2019 roku (nr 0115-KDIT2-1.4011.346.2019.2.AS) możemy przeczytać, że wynagrodzenie kancelarii prawnej nie mieści się w pojęciu „wydatków na objęcie akcji”, o których mowa w art. 23 ust. 1 pkt 38 ustawy. Nie mają charakteru wydatków bezpośrednio związanych z uzyskaniem własności akcji (ze stanem posiadania akcji) jako przedmiotu zbycia. Tym samym, nie mogłyby stanowić kosztów uzyskania przychodów z odpłatnego zbycia akcji.
Na zakończenie warto również wskazać na treść art. 22 ust. 1m ustawy PIT, z którego wynika, że w przypadku odpłatnego zbycia udziałów w spółce kapitałowej, udziałów w spółdzielni oraz papierów wartościowych nabytych przez podatnika w drodze spadku, kosztami uzyskania przychodu są wydatki poniesione przez spadkodawcę w celu objęcia lub nabycia tych udziałów w spółce kapitałowej oraz papierów wartościowych.
Powołany przepis ma charakter wyjątku od zasady, że kosztami uzyskania przychodów są wydatki poniesione przez podatnika. Pozwala na uwzględnienie w kosztach podatkowych podatników – spadkobierców – wydatków faktycznie poniesionych przez inne osoby (spadkodawców). Przepis art. 22 ust. 1m ustawy przewiduje swoistą sukcesję prawa spadkodawcy do uwzględnienia wydatków, o których mowa w art. 23 ust. 1 pkt 38, w kosztach uzyskania przychodów z odpłatnego zbycia udziałów (akcji) w spółce kapitałowej na spadkobiercę (spadkobierców), tj. w przypadku ich dziedziczenia.
Należy podkreślić, że ww. przepis odwołuje się do kosztów nabycia, o których stanowi art. 23 ust. 1 pkt 38 ustawy PIT, co z kolei oznacza, że nie znajdzie on zastosowania do kosztów odpłatnego zbycia.
Tytułem przykładu wskażmy zatem, że spadkobierca w momencie zbywania akcji nabytych w spadku może rozliczyć poniesiony przez spadkodawcę wydatek na ich nabycie, lecz nie może uwzględnić np. wydatku poniesionego przez spadkodawcę na przygotowanie umowy cywilnoprawnej sprzedaży akcji. Taki wydatek – kwalifikowany do kosztów odpłatnego zbycia – nie podlega pod regulacje art. 22 ust. 1m ustawy PIT.
W świetle przedstawionych argumentów podatnik dokonujący odpłatnego zbycia akcji czy też udziałów może w kosztach podatkowych rozliczyć wydatek na wynagrodzenie dla pośredników. Na gruncie podatkowym taki wydatek jest kwalifikowany jako koszt odpłatnego zbycia.
Polecamy:
