Prowadzenie działalności gospodarczej może wiązać się z koniecznością zagranicznych wyjazdów. To z kolei może generować wydatki w postaci czynszu za wynajem mieszkania za granicą. Pojawia się w związku z tym pytanie, jak taki wydatek rozliczyć podatkowo, biorąc pod uwagę zarówno kwestię kosztów uzyskania przychodów, jak i zagadnienie odliczenia podatku naliczonego.
Wynajem mieszkania za granicą a koszt podatkowy
Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych, nie zawiera wykazu wydatków, który przesądzałby o ich zaliczeniu do kosztów uzyskania przychodów, zatem przyjmuje się, że kosztami uzyskania przychodów są wszelkie racjonalnie uzasadnione wydatki związane z prowadzoną działalnością, których celem jest osiągnięcie, zabezpieczenie i zachowanie źródła przychodów, tak aby to źródło przynosiło przychody także w przyszłości.
Za koszty uzyskania przychodów uważa się zarówno te wydatki, które pozostają w bezpośrednim, jak i w pośrednim związku z prowadzoną działalnością gospodarczą. Kluczowe jest, aby zachowany został związek przyczynowo-skutkowy pomiędzy poniesionym wydatkiem a przychodami podatkowymi.
Aby wydatek mógł być uznany za koszt uzyskania przychodu, powinien w myśl powołanego przepisu spełniać łącznie następujące warunki:
- pozostawać w związku przyczynowo-skutkowym z przychodem lub źródłem przychodu i być poniesiony w celu osiągnięcia przychodu lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodu;
- nie znajdować się na liście kosztów nieuznawanych za koszty uzyskania przychodów, wymienionych w art. 23 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych;
- być właściwie udokumentowany.
Jeżeli zatem podatnik ponosi wydatki na wynajem mieszkania za granicą mające związek z uzyskiwaniem przychodu i zabezpieczeniem źródła tego przychodu w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, to może je zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów w prowadzonej działalności gospodarczej, jeżeli będą właściwie udokumentowane.
Takie stanowisko zaprezentował Dyrektor KIS w interpretacji z 13 października 2022 roku (nr 0113-KDIPT2-1.4011.697.2022.2.RK).
W sytuacji, gdy wydatek jest ponoszony w walucie obcej, podatnik powinien zastosować normę wynikającą z treści art. 11a ust. 2 ustawy o PIT. W myśl tego przepisu koszty poniesione w walutach obcych przelicza się na złote według kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski z ostatniego dnia roboczego poprzedzającego dzień poniesienia kosztu.
Natomiast na mocy art. 22 ust. 6b ustawy o PIT za dzień poniesienia kosztu uzyskania przychodów w przypadku podatników rozliczających się metodą kasową uważa się dzień wystawienia faktury (rachunku) lub innego dowodu stanowiącego podstawę do zaksięgowania (ujęcia) kosztu.
Przykład 1.
Przedsiębiorca prowadzący w Polsce działalność gospodarczą podpisał kontrakt z przedsiębiorcą z Niemiec. W związku z koniecznością wyjazdu do Niemiec na 5 miesięcy wynajął mieszkanie w Berlinie. Wydatek na wynajem mieszkania za granicą może stanowić koszt działalności w Polsce. Poniesiony wydatek przedsiębiorca może ująć w KPiR.
W tym miejscu warto przypomnieć, że zgodnie z postanowieniami umów międzynarodowych zyski przedsiębiorstwa (i analogicznie rozliczenie kosztów) podlegają opodatkowaniu w kraju miejsca zamieszkania przedsiębiorcy prowadzącego jednoosobową działalność gospodarczą, chyba że podatnik posiada zagraniczny zakład.
O ile jednorazowy wynajem mieszkania za granicą na potrzeby pojedynczego kontraktu nie będzie uznane za zagraniczny zakład, o tyle systematyczne wykonywanie działalności poprzez nieruchomość wynajętą może już skutkować przyjęciem takiego założenia.
Zgodnie z ogólną normą zagraniczny zakład oznacza stałą placówkę, przez którą całkowicie lub częściowo prowadzona jest działalność przedsiębiorstwa.
W komentarzu do Modelowej Konwencji OECD możemy natomiast przeczytać, że placówka – jako miejsce działalności gospodarczej – może istnieć również wtedy, gdy nie ma żadnych pomieszczeń lub gdy nie są one wymagane do prowadzenia działalności przedsiębiorstwa; wystarczy posiadanie pewnej przestrzeni do własnej dyspozycji. Nie ma znaczenia, czy przedsiębiorstwo jest właścicielem, czy najemcą lokalu, środków lub urządzeń, czy dysponuje nimi w inny sposób.
Sam fakt, że przedsiębiorstwo ma do własnej dyspozycji pewną przestrzeń służącą jego działalności gospodarczej, wystarczy, aby zaistniała stała placówka gospodarcza. Nie wymaga się, aby przedsiębiorstwo miało formalne prawo do dysponowania taką placówką.
W rezultacie w pewnych okolicznościach wynajem mieszkania za granicą może zostać uznany za skutkujący powstaniem zagranicznego zakładu. To będzie oznaczać, że wydatek na wynajem takiej nieruchomości będzie kosztem, ale w kraju zlokalizowania zagranicznego zakładu.
Wynajem mieszkania za granicą a podatek VAT
W kontekście podatku VAT należy wskazać, że na mocy art. 28e ustawy o VAT miejscem świadczenia usług związanych z nieruchomościami, w tym usług świadczonych przez rzeczoznawców, pośredników w obrocie nieruchomościami, usług zakwaterowania w hotelach lub obiektach o podobnej funkcji, takich jak ośrodki wczasowe lub miejsca przeznaczone do użytku jako kempingi, użytkowania i używania nieruchomości oraz usług przygotowywania i koordynowania prac budowlanych, takich jak usługi architektów i nadzoru budowlanego, jest miejsce położenia nieruchomości.
W zakresie powyższego przepisu mieści się również wynajem mieszkania za granicą, co oznacza, że jest on opodatkowany w kraju miejsca położenia nieruchomości. Taka usługa nie jest zatem opodatkowana podatkiem VAT w Polsce, co w dalszej kolejności oznacza, że odliczenie podatku naliczonego w kwocie czynszu nie może odbywać się w polskie deklaracji VAT.
Nie oznacza to jednak, że podatnik jest całkowicie pozbawiony prawa do uzyskania zwrotu podatku.
Dyrektywa Rady 2008/9/WE z dnia 12 lutego 2008 roku określająca szczegółowe zasady zwrotu podatku podatku od wartości dodanej podatnikom niemającym siedziby w państwie członkowskim zwrotu, lecz mającym siedzibę w innym państwie członkowskim określa warunki, jakie musi spełniać podatnik ubiegający się o taki zwrot.
Polski przedsiębiorca, który chce odzyskać zagraniczny podatek VAT, musi w tym zakresie złożyć elektroniczny wniosek VAT-REF nie później niż do 30 września roku następującego po okresie zwrotu.
Decyzję o przyjęciu lub odrzuceniu wniosku przez państwo członkowskie zwrotu podatnik powinien otrzymać w terminie 4 miesięcy od otrzymania wniosku. Jeśli administracja podatkowa państwa członkowskiego zwrotu zażąda dodatkowych informacji, wówczas decyzja powinna być wydana do 6 miesięcy od dnia otrzymania wniosku. W przypadku żądania dalszych dodatkowych informacji decyzja powinna być wydana do 8 miesięcy od dnia otrzymania wniosku.
Przykład 2.
Czynny podatnik VAT wynajął lokal mieszkalny na potrzeby realizacji kontraktu w Niemczech. Za wynajem mieszkania za granicą otrzymał fakturę z niemieckim podatkiem naliczonym. Podatnik może ubiegać się o zwrot podatku, ale w niemieckim organie podatkowym poprzez formularz VAT-REF składany elektronicznie w Polsce. Nie jest możliwe odliczenie niemieckiego podatku VAT w polskiej deklaracji VAT.
Reasumując, wynajem mieszkania za granicą zasadniczo będzie uprawniać przedsiębiorcę do ujęcia wydatku w kosztach oraz do zwrotu zagranicznego podatku VAT. Trzeba jednak mieć na uwadze, że w zależności od okoliczności faktycznych miejsce rozliczenia kosztu może być różne określane. Natomiast odnośnie do podatku VAT konieczne będzie złożenie wniosku VAT-REF o zwrot.
