0 0
dni
0 0
godz
0 0
min
0 0
sek

Koszty stałe i zmienne - klasyfikacja kosztów w działalności

Nasz ekspert:
Artykuły autora

Wielkość tekstu:

Kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 23 ustawy o PIT. Jeżeli wydatki spełniają tę definicję, związane są z prowadzoną działalnością oraz zostały prawidłowo udokumentowane (np. fakturą na dane firmowe), mogą stanowić koszty podatkowe, które następnie możemy podzielić według wielu kryteriów. Jedną z klasyfikacji jest podział na koszty stałe oraz zmienne. Sprawdźmy, czym charakteryzują się koszty stałe oraz koszty zmienne!

Jaki jest podział kosztów uzyskania przychodu?

W księgowości, bez względu na rodzaj opodatkowania działalności, możemy wyróżnić koszty pośrednie oraz bezpośrednie. Koszty bezpośrednie to takie, które mają bezpośredni związek z uzyskaniem przychodu w prowadzonej działalności gospodarczej (np. zakup materiałów podstawowych, towarów handlowych). Natomiast koszty pośrednie to takie, które nie są bezpośrednio związane z przychodem, lecz dotyczą wydatków związanych z utrzymaniem firmy (np. czynsz najmu biura, media, obsługa księgowa). W przypadku podatników prowadzących księgi rachunkowe, zgodnie z ustawą o rachunkowości, wyróżniamy również koszty stałe oraz zmienne.

W celu analizy zarządzania kosztami w przedsiębiorstwie można sporządzić tzw. rachunek kosztów stałych i zmiennych. Jest to narzędzie krótkookresowe, które pozwala na zarządzanie kosztami w przedsiębiorstwie w podziale na koszty stałe i zmienne. Co ważne rachunek kosztów stałych i zmiennych jest systemem rachunku kosztów nieodpowiadającym regulacją prawa bilansowego. Dlatego kalkulacja kosztów stałych i zmiennych jest w biznesie opcjonalna i zależy od potrzeb zarządczych.

Czym są koszty zmienne?

Koszty zmienne to takie koszty, które związane są bezpośrednio z produkcją. Koszty te zależne są od wielkości produkcji, ponieważ wraz ze zmianą jej wielkości, zmienia się również wartość kosztów zmiennych. Uwzględniając zmianę produkcji, wraz z jej wzrostem koszty zmienne rosną, a z jej spadkiem – zmniejsza się wartość kosztów zmiennych. Oczywiście koszty zmienne to takie koszty, które nie wchodzą w skład kosztów stałych. W przypadku produkcji równej 0, koszty zmienne kształtują się na poziomie 0 zł.

Do tego rodzaju kosztów zaliczamy między innymi:

  • roboczogodziny,
  • towary,
  • materiały,
  • energię,
  • nakłady na surowce.

Warto zwrócić uwagę, że koszty zmienne są wynikiem decyzji krótkoterminowych.

W celu wyliczenia kosztu zmiennego przypadającego na jednostkę produkcji, należy posłużyć się przeciętny kosztem zmiennym. Wzór na przeciętny koszt zmienny przedstawia się następująco:

AVC=VC/Q
AVC - przeciętny koszt zmienny
VC- koszt zmienny
Q - wielkość produkcji

Koszty zmienne dzielimy również na poszczególne podkategorie:

  • koszty proporcjonalne – wraz ze wzrostem produkcji, jednostkowy koszt zmienny jest stały (np. koszt wynagrodzenia, gdy pracownicy pracują na akord);
  • progresywne – następuje wzrost kosztów zmiennych wraz ze wzrostem produkcji (np. wynagrodzenie za nadgodziny);
  • degresywne – jednostkowy koszt zmienny maleje wraz ze wzrostem produkcji (np. w przypadku większego zamówienia materiałów, cena jednostkowa jest mniejsza- udzielenie upustu lub rabatu);
  • regresywne – wraz ze wzrostem produkcji, jednostkowy koszt produkcji maleje w szybkim tempie (np. koszt ogrzewania sali kinowej jest mniejszy dla większej ilości osób w pomieszczeniu, niż dla jednej osoby).

Czym są koszty stałe?

W przeciwieństwie do kosztów zmiennych, koszty stałe nie ulegają zmianie wraz ze zmianą wielkości produkcji. Oznacza to, że zmniejszenie produkcji nie wpływa na zmianę kosztów stałych. Koszty stałe są niezmienne w szerokim okresie czasu, jednak nie oznacza to, że zawsze ich wartość jest taka sama. Koszty te zależne są od warunków makroekonomicznych, w związku z czym koszty te mogą ulec zmianie, lecz nie jest to spowodowane poziomem działalności.

Do czynników wpływających na koszty stałe, możemy zaliczyć zmianę stosowanej technologii lub zmianę organizacji przedsiębiorstwa. Przykładem może być również wymiana urządzeń i maszyn na nowsze, które mogą być energooszczędne, w związku z czym stale (przez dłuższy okres) będą pobierać mniej energii, niż poprzednie maszyny. Zatem koszty stałe ulegną zmniejszeniu.

Do tego rodzaju kosztów możemy zaliczyć między innymi:

  • wynagrodzenie administracji,
  • odpisy amortyzacyjne maszyn,
  • ubezpieczenie maszyn,
  • czynsz za najem budynku.

Koszty stałe w przypadku długiego okresu mogą zmienić swoją wartość (np. poprzez zwiększenie rozmiarów przedsiębiorstwa), w związku z czym w długookresowej analizie mogą zostać błędnie uznane za koszty zmienne.
Koszty stałe można podzielić na:

  • koszty bezwzględnie stałe – nie podlegają żadnym zmianom przy zmianie wielkości produkcji (np. odpisy amortyzacyjne, gdy środki trwałe rozliczane są metodą liniową);
  • koszty skokowo stałe – ich wartość nie zmienia się tylko w przedziale wielkości, po którym przekroczeniu następuje ich wzrost, gdzie znów następuje ich stabilizacja (np. wynajem hali produkcyjnej, po przekroczeniu pewnej wartości produkcji konieczny jest najem dodatkowej hali).

Gdy koszty stałe podzielimy przez wielkość produkcji, otrzymamy przeciętny koszt stały:

AFV= FC/Q

AFC przeciętny koszt stały
FC- koszt stały
Q - wielkość produkcji

Suma kosztów zmiennych (KZ) oraz stałych (KS) daje wartość kosztów całkowitych (KC), tj. KC=KZ+KS.

W rozróżnieniu, czy koszt jest stały czy zmienny, nie należy brać pod uwagę okresu czasu, lecz zależność, czy na koszt wpływa wielkość produkcji.

Przykład 1.

Przedsiębiorstwo zajmujące się produkcją mebli, ponosi między innymi takie koszty jak:

  • amortyzacja maszyny (frezarki do drewna);
  • zużycie materiałów niezbędnych do produkcji mebli (płyty drewniane, kołki, klej stolarski);
  • koszt energii elektrycznej hali produkcyjnej.

Które z podanych kosztów stanowią koszty stałe?

Zgodnie z definicją, do kosztów stałych zaliczamy amortyzację maszyny oraz koszt energii elektrycznej hali produkcyjnej. Natomiast zużycie materiałów niezbędnych do produkcji mebli, zaliczamy do kosztów zmiennych, gdyż koszt ten zależny jest od ilości wyprodukowanych wyrobów gotowych.

Przykład 2.

Przedsiębiorstwo produkcyjne, ze względu na szybko rozwijającą się branżę, zajęło się produkcją dodatkowego wyrobu gotowego. Spowodowało to wynajęcie dodatkowej hali produkcyjnej, w związku z czym zwiększyły się koszty za wynajem hal produkcyjnych. Czy koszt ten stanowi koszt stały czy zmienny?

Ze względu na to, że koszt wynajmu hal produkcyjnych nie ma bezpośredniego związku z ilością wyprodukowanych produktów, koszt wynajmu hal stanowi koszt stały.

Koszty stałe i zmienne a księgowość uproszczona

W przypadku księgowości uproszczonej (KPiR lub Ewidencja przychodów – ryczałt) nie ma potrzeby rozróżniania kosztów na stałe oraz zmienne, ponieważ zgodnie z ustawą o rachunkowości, podział ten wymagany jest w księgach rachunkowych. W podatkowej księdze przychodów i rozchodów wydatki, które nie stanowią kosztu, nie podlegają wpisowi do księgi (NKUP). W związku z tym podatnicy mają obowiązek zapoznania się z przepisami, aby prawidłowo rozpoznać, jakie wydatki stanowią koszt uzyskania przychodu.
Prowadząc KPiR ważne jest również prawidłowe ujęcie kosztów w odpowiedniej kolumnie księgi. W tym przypadku, wydatki porządkuje się odpowiednio do kosztów wykorzystując kolumny:

  • 10 - zakup towarów handlowych i materiałów podstawowych,
  • 11 - koszty uboczne zakupu,
  • 12 - wynagrodzenie w gotówce i naturze,
  • 13 - pozostałe wydatki.

Artykuły
Brak wyników.
Więcej artykułów
Wzory
Brak wyników.
Więcej wzorów