Prowadząc jakąkolwiek działalność gospodarczą przedsiębiorca prędzej czy później będzie musiał zmierzyć się z wystawianiem rachunków i faktur swoim kontrahentom. Płatności nie muszą odbywać się od razu, jednak oznaczanie wydłużonych terminów w tym zakresie może być uważane za czyn naruszający uczciwą konkurencję. Kiedy więc wydłużanie terminów płatności będzie nieuzasadnione?
Czym są terminy płatności?
Przez pojęcie termin płatności powinniśmy rozumieć datę zapłaty za dostarczone towary lub usługi. W praktyce termin ten jest najczęściej określany w wystawianych fakturach i może dotyczyć różnych okresów. Dopuszczalne jest więc, aby przedsiębiorca określał płatność za swoje usługi w późniejszym dniu niż data realizacji umowy (np. dostawy towarów do odbiorcy).
Zwyczajowo terminy płatności określane są w dniach lub tygodniach, rzadziej miesiącach. Płatności opiewające na lata są spotykane bardzo rzadko i wiążą się z reguły z transakcjami opiewającymi na ogromne kwoty pieniężne. Dopuszczalne jest także rozłożenie płatności na raty, tak aby odbiorca mógł podzielić swoją płatność na rzecz przedsiębiorcy. Ostateczny kształt i zasady regulujące terminy płatności zależą więc od stron danej transakcji, nie mogą być jednak całkowicie dowolne.
Wydłużanie terminów płatności
Niekiedy zdarza się, że odbiorca towaru lub usługi nie jest w stanie zapłacić za nie w wyznaczonym terminie. Przyczyn takiego stanu rzeczy jest wiele, na czele jednak zazwyczaj wysuwają się problemy finansowe kupującego. Część odbiorców decyduje się wówczas na wystąpienie z prośbą o odroczenie terminu płatności wystawionej faktury – ostateczna decyzja w tym zakresie należy jednak do sprzedawcy. Ustawodawca zezwala na dokonywanie korekt w wystawionych fakturach oraz na wydłużanie terminów płatności, zastrzega jednak, że takie czyny nie mogą stanowić naruszenia zasad uczciwej konkurencji.
Zgodnie z treścią art. 17g ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji czynem nieuczciwej konkurencji jest nieuzasadnione wydłużanie terminów zapłaty za dostarczone towary lub wykonane usługi, polegające w szczególności na:
- naruszeniu przepisów ustawy o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych;
- rażącym odstępstwie od dobrych praktyk handlowych, które narusza zasadę działania w dobrej wierze i zasadę rzetelności;
- niedostosowaniu do harmonogramu dostawy towarów lub harmonogramu wykonania usługi;
- nieuwzględnieniu właściwości towaru lub usługi, które są przedmiotem umowy.
O tym, czy w danym przypadku doszło do nieuzasadnionego wydłużenia płatności, rozstrzygają okoliczności danej sprawy. Niewątpliwy wpływ ma tutaj wysokość istniejącego zobowiązania oraz okres, na jaki zostaje wydłużony termin płatności.
Przykład 1.
Pan Jan i pan Paweł są przedsiębiorcami, którzy współpracują ze sobą od 10 lat. Do tej pory wszelkie należności finansowe regulowali na czas i w pełnej wysokości. Ze względu na ograniczenie działalności pana Jana wskutek pandemii koronawirusa jego dochody znacznie się zmniejszyły i nie może on opłacić na czas faktury wystawionej przez pana Pawła. W związku z tym poprosił go o przedłużenie terminu płatności o 3 miesiące – w tym czasie ma dostać odpowiedź z urzędu w kwestii dofinansowania działalności. W tym przypadku wydłużenie terminu płatności nie powinno być uznane za czyn nieuczciwej konkurencji.
Przykład 2.
Pani Marcelina i pani Iwona prowadzą odrębne przedsiębiorstwa i co jakiś czas współpracują ze sobą w zakresie dostawy towarów. Kobiety postanowiły odroczyć płatność 1 z nich na bardzo długi okres ze względu na chęć zlikwidowania konkurencyjnej firmy na rynku – pani Iwona będzie mogła bronić się tym, że nie stać ją na opłacenie rachunków względem pani Marceliny i tym samym nie będzie mogła opłacać faktur tej trzeciej konkurencyjnej firmy. Kobiety postanowiły przedłużać termin płatności pani Iwony tak długo, aż konkurent całkowicie zniknie z rynku i nie będzie stanowił dla nich żadnego zagrożenia. Przedłużenie terminu płatności nie wiąże się w żaden sposób z wypłacalnością pani Iwony, ponieważ sytuacja jest dobra i mogłaby ona na bieżąco regulować swoje zobowiązania finansowe. Wydłużenie terminu płatności ma być jedynie zasłoną w przypadku jakiejkolwiek kontroli ze strony urzędów – ma wykazać, że nie jest ona wypłacalna i stąd nie może regulować swoich zobowiązań względem trzeciej konkurencyjnej firmy. W tym przypadku doszło do naruszenia zasad uczciwej konkurencji i trzecia firma ma prawo skorzystać ze środków ochronnych gwarantowanych jej ustawowo.
Nieuzasadnione wydłużenie terminu płatności – konsekwencje
Jeśli wydłużenie terminu płatności zostanie uznane za czyn nieuczciwej konkurencji, sprawca może liczyć się z surowymi konsekwencjami, głównie natury finansowej. Zgodnie z obowiązującymi przepisami w razie dokonania czynu nieuczciwej konkurencji, przedsiębiorca, którego interes został zagrożony lub naruszony, może żądać:
- zaniechania niedozwolonych działań;
- usunięcia skutków niedozwolonych działań;
- złożenia jednokrotnego lub wielokrotnego oświadczenia odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie;
- naprawienia wyrządzonej szkody, na zasadach ogólnych;
- wydania bezpodstawnie uzyskanych korzyści, na zasadach ogólnych;
- zasądzenia odpowiedniej sumy pieniężnej na określony cel społeczny związany ze wspieraniem kultury polskiej lub ochroną dziedzictwa narodowego – jeżeli czyn nieuczciwej konkurencji był zawiniony.
W praktyce przedsiębiorca, którego interes został zagrożony lub naruszony nieuzasadnionym wydłużeniem terminu płatności, powinien w pierwszej kolejności wysłać do naruszającego pisemne wezwanie do zaprzestania dalszych naruszeń. Jednocześnie powinien poinformować w swoim piśmie, że niedostosowanie się do takiego wezwania może skutkować wystąpieniem przez niego na drogę postępowania sądowego, skutkiem czego naruszający może zostać obciążony kosztami takiej sprawy (w tym kosztami zastępstwa procesowego).
Pamiętajmy, że wybór roszczenia należy do zagrożonego przedsiębiorcy – nie ma przeszkód, aby od razu wystąpił on wobec naruszającego z żądaniem zapłaty odpowiedniego odszkodowania lub skierował sprawę do sądu bez uprzedniego informowania o tym fakcie naruszającego.
„Roszczenia o zakazanie niedozwolonych działań i o złożenie stosownego oświadczenia, przewidziane w art. 18 ust. 1 i ust. 3 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji są roszczeniami majątkowymi”.
Podsumowując, wydłużanie terminów płatności może stanowić czyn nieuczciwej konkurencji, jeśli jest nieuzasadnione i ma na celu ograniczenie działalności innych przedsiębiorców na rynku. Każdorazowo wydłużenie to musi być jednak ocenione indywidualnie na podstawie wszystkich okoliczności danej sprawy. Jeśli wydłużenie terminu płatności ma nastąpić z przyczyn obiektywnie dopuszczalnych, to takie działania są dopuszczalne i uznawane za legalne. W odwrotnym przypadku przedsiębiorca, którego interes został zagrożony lub naruszony wskutek takiego działania, może żądać zaprzestania tego rodzaju praktyk, a nawet zażądać zapłaty stosownego odszkodowania.
