Ustawa VAT nakłada na większość podatników obowiązek odpowiedniego dokumentowania dokonywanych transakcji sprzedaży. Istotnym wyjątkiem jest w tym wypadku rolnik ryczałtowy, wobec którego określono szeroką gamę zwolnień z obowiązków, w tym również z obowiązku dokumentowania. W kontekście sytuacji podatkowej rolnika ryczałtowego warto zastanowić się, jakie dokumenty taki podmiot wystawia w przypadku sprzedaży dokonywanej na rzecz osób fizycznych. Przeczytaj artykuł i dowiedz się jaki jest obowiązek dokumentowania sprzedaży przez rolnika!
Zwolnienie rolnika ryczałtowego z obowiązku wystawiania faktury
Zgodnie z art. 43 ust. 1 pkt 3 ustawy o VAT zwalnia się od podatku dostawę produktów rolnych pochodzących z własnej działalności rolniczej dokonywaną przez rolnika ryczałtowego oraz świadczenie usług rolniczych przez rolnika ryczałtowego.
Jak wskazaliśmy na wstępie, wobec rolnika ryczałtowego przewidziano wiele ograniczeń co do obowiązków podatkowych. Jak możemy przeczytać w art. 117 ustawy VAT, rolnik ryczałtowy w zakresie prowadzonej działalności rolniczej dostarczający produkty rolne jest zwolniony z obowiązku:
prowadzenia ewidencji dostaw i nabyć towarów i usług;
składania w urzędzie skarbowym deklaracji podatkowej, o której mowa w art. 99 ust. 1;
dokonania zgłoszenia rejestracyjnego, o którym mowa w art. 96.
W sytuacji gdy transakcji z rolnikiem ryczałtowym dokonuje podatnik prowadzący działalność gospodarczą, obowiązek wystawienia faktury spoczywa na nabywcy. Ta specyficzna reguła wynika z art. 116 ust. 1 ustawy VAT, gdzie możemy przeczytać, że podatnik zarejestrowany jako podatnik VAT czynny nabywający produkty rolne od rolnika ryczałtowego wystawia w dwóch egzemplarzach fakturę dokumentującą nabycie tych produktów. Oryginał faktury jest przekazywany dostawcy. Tego rodzaju faktura jest oznaczana jako „FAKTURA VAT RR”. Powinna zawierać:
imię i nazwisko lub nazwę albo nazwę skróconą dostawcy i nabywcy oraz ich adresy;
numer identyfikacji podatkowej lub numer PESEL dostawcy i nabywcy;
(uchylony);
datę dokonania nabycia oraz datę wystawienia i numer kolejny faktury;
nazwy nabytych produktów rolnych;
jednostkę miary i ilość nabytych produktów rolnych oraz oznaczenie (opis) klasy lub jakości tych produktów;
cenę jednostkową nabytego produktu rolnego bez kwoty zryczałtowanego zwrotu podatku;
wartość nabytych produktów rolnych bez kwoty zryczałtowanego zwrotu podatku;
stawkę zryczałtowanego zwrotu podatku;
kwotę zryczałtowanego zwrotu podatku od wartości nabytych produktów rolnych;
wartość nabytych produktów rolnych wraz z kwotą zryczałtowanego zwrotu podatku;
kwotę należności ogółem wraz z kwotą zryczałtowanego zwrotu podatku, wyrażoną cyfrowo i słownie;
czytelne podpisy osób uprawnionych do wystawienia i otrzymania faktury lub podpisy oraz imiona i nazwiska tych osób.
Faktura VAT RR powinna również zawierać oświadczenie dostawcy produktów rolnych w brzmieniu: „Oświadczam, że jestem rolnikiem ryczałtowym zwolnionym od podatku od towarów i usług na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku od towarów i usług”.
Zwróćmy jednak uwagę, że powyższy przepis nie odnosi się do sytuacji, gdy nabywcą towaru jest osoba fizyczna nieprowadząca działalności gospodarczej.
Należy także podkreślić, że zgodnie z art. 106b ust. 3 pkt 2 ustawy VAT na żądanie nabywcy towaru lub usługi podatnik jest obowiązany wystawić fakturę dokumentującą sprzedaż zwolnioną, o której mowa w art. 43 ust. 1, art. 113 ust. 1 i 9 ustawy, jeżeli żądanie jej wystawienia zostało zgłoszone w terminie 3 miesięcy, licząc od końca miesiąca, w którym dostarczono towar lub wykonano usługę bądź otrzymano całość lub część zapłaty.
Co jednak istotne, powyższe ma miejsce z zastrzeżeniem art. 117 pkt 1 ustawy VAT, co oznacza, że reguła ta nie dotyczy rolnika ryczałtowego.
Rolnik ryczałtowy a obowiązek wystawienia paragonu fiskalnego
Zgodnie z art. 111 ust. 1 ustawy VAT podatnicy dokonujący sprzedaży na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej są obowiązani prowadzić ewidencję sprzedaży przy zastosowaniu kas rejestrujących.
W konsekwencji w pierwszej kolejności należy zastanowić się, czy rolnik ryczałtowy jest zobowiązany do wystawienia paragonu, w sytuacji gdy dokonuje sprzedaży na rzecz konsumenta nieprowadzącego działalności gospodarczej.
W celu udzielenia odpowiedzi na postawione pytanie należy odnieść się do treści Rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 28 grudnia 2018 r. w sprawie zwolnień z obowiązku prowadzenia ewidencji przy zastosowaniu kas rejestrujących.
Jak stanowi § 2 ust. 1 rozporządzenia, zwalnia się z obowiązku ewidencjonowania w danym roku podatkowym, nie dłużej jednak niż do 31 grudnia 2023 r., czynności wymienione w załączniku do rozporządzenia.
W poz. 46 wspomnianego załącznika wskazano, że zwolnione od obowiązku wystawiania paragonów jest dokonywanie przez rolników ryczałtowych dostawy produktów rolnych pochodzących z własnej działalności rolniczej lub świadczących usługi rolnicze, korzystających ze zwolnienia od podatku na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 3 ustawy.
Rolnik ryczałtowy a rachunek
Warto zwrócić uwagę, że w pewnych okolicznościach podatnicy mogą być zobowiązani do wystawienia rachunku. Jak podaje art. 87 Ordynacji podatkowej, jeżeli z odrębnych przepisów nie wynika obowiązek wystawienia faktury, podatnicy prowadzący działalność gospodarczą są obowiązani na żądanie kupującego lub usługobiorcy wystawić rachunek potwierdzający dokonanie sprzedaży lub wykonanie usługi.
Obowiązek wystawienia rachunku, o którym mowa, nie dotyczy rolników sprzedających produkty roślinne i zwierzęce pochodzące z własnej uprawy, hodowli lub chowu, nieprzerobione lub nieprzetworzone sposobem przemysłowym, chyba że sprzedaż jest dokonywana w ich odrębnych, stałych miejscach sprzedaży poza obrębem uprawy, hodowli lub chowu, z wyjątkiem sprzedaży na targowiskach.
W konsekwencji, jeżeli rolnik ryczałtowy będzie dokonywał sprzedaży własnych produktów rolnych na rzecz osób fizycznych w odrębnych, stałych miejscach sprzedaży, poza obrębem uprawy lub hodowli, to tego rodzaju sprzedaż powinna być udokumentowana rachunkiem. Natomiast sprzedaż towarów w miejscu uprawy lub hodowli prowadzonej przez rolnika ryczałtowego nie wymaga wystawienia rachunku.
Obowiązek dokumentowania sprzedaży przez rolnika ryczałtowego
W kontekście przedstawionych rozważań możemy wskazać, że rolnik ryczałtowy w przypadku sprzedaży produktów na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej nie jest zobligowany ani do wystawienia paragonu, faktury, ani też rachunku.
Trzeba wskazać, że rolnik ryczałtowy nie ma ustawowego obowiązku wystawiania faktury, jednakże nic nie stoi na przeszkodzie, aby dobrowolnie taki dokument wystawił. Równie dobrze transakcja może zostać udokumentowana umową sprzedaży w rozumieniu Kodeksu cywilnego.
Tak też wskazał Naczelnik US w Nowym Sączu w interpretacji z 7 lipca 2005 r., nr PP/443-125/05:
„Mając powyższe na uwadze, należy stwierdzić, że jeżeli sprzedaż będzie dokonywana przez Pana, jako rolnika ryczałtowego, własnych produktów rolnych na rzecz osób fizycznych w odrębnych, stałych miejscach sprzedaży, poza obrębem uprawy lub hodowli, to winna być udokumentowana rachunkiem.
Natomiast, jeśli dokona Pan sprzedaży poza odrębnymi stałymi miejscami sprzedaży, sprzedaży własnych produktów rolnych, nieprzerobionych sposobem przemysłowym, a pochodzących z własnej produkcji to dla udokumentowania transakcji nie może Pan wystawić ani faktury VAT ani rachunku. W takim wypadku transakcję należy udokumentować umową kupna-sprzedaży, na zasadach określonych przepisami (art. 535–art. 555) ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny”.
Odpowiadając zatem na pytanie postawione w tytule, możemy wskazać, że rolnik ryczałtowy dokonujący sprzedaży produktów na rzecz osób fizycznych niebędących przedsiębiorcami jest zwolniony z większości obowiązków związanych z dokumentowaniem transakcji. To oznacza, że udokumentowanie może odbyć się przy pomocy klasycznej umowy sprzedaży.
