Jednostka mikro - z jakich uproszczeń może korzystać?

Przedsiębiorcy o statusie mikro i małym w odniesieniu do ustawy o rachunkowości mogą stosować niektóre uproszczenia regulacji tejże ustawy. Z czego może skorzystać jednostka mikro? Na czym polegają owe uproszczenia? W poniższej publikacji przedstawiono najważniejsze z nich w odniesieniu.

Jednostka mikro, czyli jaka?

Ustawa o rachunkowości wyszczególnia jednostki o różnej wielkości w zależności od spełnienia przez nich kilku parametrów ustawowych. Jedną z nich jest jednostka mikro.

W art. 3 ust. 1a oraz 1b ustawy o rachunkowości prawodawca omawia warunki, jakie muszą być spełnione, aby jednostka miała status mikro.

Uproszczenia dla jednostek mikro – zasada ostrożności wyceny

Jednostka ma obowiązek wycenić składniki aktywów i pasywów, używając rzeczywiście poniesionej na ich nabycie (wytworzenie) ceny (koszty), z zachowaniem zasady ostrożności. Szczególną uwagę należy zwrócić przy uwzględnieniu w wyniku finansowym (niezależnie od kwoty) na:

• zmniejszenia wartości użytkowej lub handlowej składników aktywów, w tym również dokonywane w postaci odpisów amortyzacyjnych lub umorzeniowych,
• wyłącznie niewątpliwe pozostałe przychody operacyjne i zyski nadzwyczajne,
• wszystkie poniesione pozostałe koszty operacyjne i straty nadzwyczajne,
• rezerwy na znane jednostce ryzyko, grożące straty oraz skutki innych zdarzeń. 

Jednostki mikro będące związkami zawodowymi (punkt 4) mogą zrezygnować z zachowania zasady ostrożności przy wycenie poszczególnych składników aktywów i pasywów.

Pozostałe jednostki mikro wymienione w tabeli i dodatkowo jednostki pożytku publicznego mogą zrezygnować z zachowania zasady ostrożności przy wycenie poszczególnych składników aktywów i pasywów.

Wycena składników aktywów i pasywów odnosi się jednak tylko do tworzenia odpisów aktualizujących wartość aktywów oraz rezerw na znane jednostce ryzyko, grożące straty oraz skutki innych zdarzeń.

Uproszczenia dla jednostek mikro – brak wymogu wyceny według wartości godziwej

Wartość godziwa i skorygowana cena nabycia to wartości używane w ustawie o rachunkowości to wyceny niektórych składników aktywów i pasywów.

Wartość godziwa to wartość, według której dany składnik może zostać wymieniony, a zobowiązanie zapłacone na zasadach transakcji rynkowej. 

Wycena według wartości godziwej składnika aktywów lub pasywów będącego przedmiotem transakcji wymaga:

1. wystąpienia warunków transakcji rynkowej,
2. braku powiązań pomiędzy stronami transakcji,
3. tego, że strony są zainteresowane transakcją na zasadzie dobrowolności, a także są dobrze poinformowane co do przedmiotu transakcji.

Wartość godziwą (w zależności od okoliczności ustalania wartości) stosuje się do wyceny m.in.:

• nieruchomości oraz wartości niematerialnych i prawnych zaliczanych do inwestycji,
• udziałów w innych jednostkach oraz innych niż wymienione wyżej inwestycji zaliczonych do aktywów trwałych,
• inwestycji krótkoterminowych,
• należności i udzielonych pożyczek zaliczonych do aktywów finansowych,
• zobowiązań finansowych,
• przy dokonywaniu odpisów z tytułu trwałej utraty wartości w środkach trwałych,
• lokat,
• pozostałe przypadki.

Natomiast skorygowaną cenę nabycia na mocy art. 28 ust. 8a ustawy o rachunkowości stosuje się do wyceny aktywów finansowych i zobowiązań finansowych.

Skorygowana cena nabycia to cena nabycia (wartość), w jakiej składnik aktywów finansowych lub zobowiązań finansowych został po raz pierwszy wprowadzony do ksiąg rachunkowych.

Wartość ta zostaje jeszcze pomniejszona/skorygowana o:

1. spłaty wartości nominalnej, 
2. skumulowaną kwotę zdyskontowanej różnicy między wartością początkową składnika i jego wartością w terminie wymagalności, 
3. odpisy aktualizujące wartość.

Według skorygowanej ceny nabycia (w zależności od zaistniałych okoliczności ustalania wartości) są wyceniane m.in.:

• udziały w innych jednostkach oraz inwestycje zaliczone do aktywów trwałych inne niż nieruchomości oraz wartości niematerialne i prawne zaliczane do inwestycji,
• inwestycje krótkoterminowe,
• należności i udzielone pożyczki zaliczone do aktywów finansowych,
• pozostałe aktywa finansowe,
• pozostałe zobowiązania finansowe,
• pozostałe przypadki.

Zgodnie z tym, co mówi art. 28a ustawy o rachunkowości, jednostka mikro nie wycenia aktywów i pasywów według wartości godziwej oraz według skorygowanej ceny nabycia.

Zatem jednostki mikro mogą pominąć niekiedy dość złożony proces dojścia do wartości godziwej niektórych składników aktywów i pasywów.

Uproszczenia przewidziane w ustawie o rachunkowości dla jednostek mikro – brak niektórych wymogów sprawozdawczych

Jednostki mikro mogą (są zobowiązane) stosować uproszczony wzór bilansu i rachunku zysków i strat.

Wzór sprawozdania finansowego jednostki mikro został zawarty w załączniku nr 4 do ustawy o rachunkowości.

Sprawozdanie jednostki mikro zawiera:

1. wprowadzenie do sprawozdania finansowego (informacje ogólne),
2. uproszczony bilans i rachunek zysków i strat przedstawiony poniżej,
3. informacje uzupełniające do bilansu.

Informacje ogólne do sprawozdania finansowego jednostki mikro powinny zawierać poniższe dane:

1. firma, siedziba i adres albo miejsce zamieszkania i adres oraz numer KRS lub numer innej ewidencji,
2. okres trwania działalności (jeżeli jest ograniczony),
3. okres (rok obrotowy) objęty sprawozdaniem,
4. użyte zasady wyceny z uwzględnieniem stosowanych uproszczeń,
5. wskazanie, czy jednostka będzie kontynuowała działalność i czy nie istnieją okoliczności wskazujące na zagrożenie kontynuowania tej działalności,
6. omówienie przyjętych zasad rachunkowości (metody wyceny aktywów i pasywów, pomiaru wyniku finansowego oraz sposobu sporządzenia sprawozdania finansowego w zakresie, w jakim ustawa pozostawia jednostce prawo wyboru).

Bilans zawiera takie dane, jak zaprezentowano w poniższej tabeli, oraz:

• dane jednostki,
• dzień, na który sporządzono sprawozdanie finansowe jednostki mikro,
• walutę.

Informacje uzupełniające do bilansu w jednostkach mikro muszą zawierać takie dane jak:

1. kwota wszelkich zobowiązań finansowych, w tym z tytułu dłużnych instrumentów finansowych, gwarancji i poręczeń lub zobowiązań warunkowych nieuwzględnionych w bilansie, ze wskazaniem charakteru i formy wierzytelności zabezpieczonych rzeczowo, wszelkie zobowiązania dotyczące emerytur oraz jednostek powiązanych lub stowarzyszonych są ujawniane odrębnie,
2. kwota zaliczek i kredytów udzielonych członkom organów administrujących, zarządzających i nadzorujących, ze wskazaniem oprocentowania, głównych warunków oraz wszelkich kwot spłaconych, odpisanych lub umorzonych, a także zobowiązań zaciągniętych w ich imieniu tytułem gwarancji i poręczeń wszelkiego rodzaju, ze wskazaniem kwoty ogółem dla każdej kategorii,
3. informacja o udziałach (akcjach) własnych, w tym:

• przyczyna nabycia udziałów (akcji) własnych dokonanego w roku obrotowym,
• liczba i wartość nominalna nabytych oraz zbytych w roku obrotowym udziałów (akcji), a w przypadku braku wartości nominalnej, ich wartość księgowa, jak też część kapitału podstawowego, którą te udziały (akcje) reprezentują,
• w przypadku nabycia lub zbycia odpłatnego, równowartość tych udziałów (akcji),
• liczba i wartość nominalna lub, w razie braku wartości nominalnej, wartość księgowa wszystkich udziałów (akcji) nabytych i zatrzymanych, jak również część kapitału podstawowego, którą te udziały (akcje) reprezentują.

Rachunek zysków i strat zawiera takie dane, jak zaprezentowano w poniższej tabeli.