W ostatnich latach działalność rolnicza oraz przetwórstwo rolne bardzo szybko się rozwijają. Dzieje się tak ze względu na strategiczne znaczenie działalności rolniczej, a także fakt, że w większości prowadzona jest ona przez rolników indywidualnych i jest odmiennie traktowana niż działalność gospodarcza. Jak obecnie wygląda rozliczanie zakupów od rolników?
Działalność rolnicza – VAT
W myśl art. 15 ust. 1 Ustawy o podatku od towarów i usług podatnikami są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, o której mowa w ust. 2, bez względu na cel lub rezultat takiej działalności.
Na podstawie ust. 2 przywołanego artykułu, działalność gospodarcza obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody. Działalność gospodarcza obejmuje w szczególności czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych. W ustawie o VAT znajdziemy także definicję działalności rolniczej. Działalność rolnicza obejmuje produkcję roślinną i zwierzęcą, w tym również produkcję materiału siewnego, szkółkarskiego, hodowlanego oraz reprodukcyjnego, produkcję warzywniczą, gruntową, szklarniową i pod folią, produkcję roślin ozdobnych, grzybów uprawnych i sadowniczą, chów, hodowlę i produkcję materiału zarodowego zwierząt, ptactwa i owadów użytkowych, produkcję zwierzęcą typu przemysłowego lub fermowego oraz chów i hodowlę ryb i innych organizmów żyjących w wodzie, także uprawy w szklarniach i ogrzewanych tunelach foliowych, uprawy grzybów i ich grzybni, uprawy roślin „in vitro”, fermową hodowlę i chów drobiu rzeźnego i nieśnego, wylęgarnie drobiu, hodowlę i chów zwierząt futerkowych i laboratoryjnych, chów i hodowlę dżdżownic, entomofagów i jedwabników, prowadzenie pasiek oraz chów i hodowlę innych zwierząt poza gospodarstwem rolnym, oraz sprzedaż produktów gospodarki leśnej i łowieckiej, z wyjątkiem drewna okrągłego z drzew tropikalnych (PKWiU 02.20.13.0) oraz bambusa (PKWiU ex 01.29.30.0), a także świadczenie usług rolniczych. (patrz art. 2 pkt 15 ustawy o VAT).
Biorąc pod uwagę przytoczoną definicję pojęcia „działalność gospodarcza”, uznać należy, że działalność rolnicza mieści się w pojęciu działalności gospodarczej.
Rolnik ryczałtowy
Jak stanowi art. 15 ust. 4 ustawy o VAT, w przypadku osób fizycznych prowadzących wyłącznie gospodarstwo rolne, leśne lub rybackie, za podatnika uważa się osobę, która złoży zgłoszenie rejestracyjne, o którym mowa w art. 96 ust. 1. Tym samym, aby rolnik mógł być podatnikiem podatku VAT, musi dokonać rejestracji. W większości przypadków mamy jednak styczność z rolnikami, którzy takiego zgłoszenia nie składają. W takiej sytuacji rolnik uważany jest za rolnika ryczałtowego. Przez rolnika ryczałtowego uważa się rolnika dokonującego dostawy produktów rolnych pochodzących z własnej działalności rolniczej lub świadczącego usługi rolnicze, korzystającego ze zwolnienia od podatku na podstawie art. 43 ust.1 pkt 3, z wyjątkiem rolnika obowiązanego na podstawie odrębnych przepisów do prowadzenia ksiąg rachunkowych.
Zwolnienie dostawy produktów rolnych
W przypadku rolników ryczałtowych muszą oni dokonywać czynności zwolnionych. Zwalnia się od podatku dostawę produktów rolnych pochodzących z własnej działalności rolniczej, dokonywaną przez rolnika ryczałtowego oraz świadczenie usług rolniczych przez rolnika ryczałtowego.
Biorąc pod uwagę powyższe, zwolnienie rolnika ryczałtowego od podatku ma charakter przedmiotowo-podmiotowy. Tym samym od podatku VAT zwolnieni są tylko rolnicy ryczałtowi i tylko w zakresie świadczenia usług rolniczych oraz dostawa produktów rolnych. Pozostałe podmioty pomimo, iż dostarczają produkty rolne lub wykonują usługi rolnicze podlegają opodatkowaniu. Ponadto innego rodzaju działalność prowadzona przez rolnika ryczałtowego, nieuprawniająca go do zwolnienia przedmiotowego (np. działalność handlowa, dostawa produktów rolnych innych niż własnej produkcji, świadczenie usług innych niż rolnicze), co do zasady podlega opodatkowaniu wg stawek właściwych dla tych czynności.
Rozliczanie zakupów od rolników ryczałtowych
Podatnik zarejestrowany jako podatnik VAT czynny nabywający produkty rolne od rolnika ryczałtowego wystawia w dwóch egzemplarzach fakturę dokumentującą nabycie tych produktów. Oryginał faktury jest przekazywany dostawcy. Faktura dokumentująca nabycie produktów rolnych powinna być oznaczona jako „Faktura VAT RR” i wymienia enumeratywnie, jakie co najmniej elementy powinna zawierać (patrz art. 116 ust. 2 ustawy o VAT). Od września 2019 r. faktura VAT RR będzie mogła zawierać mniej danych, na fakturze VAT RR nie muszą znajdować się już:
- numer dowodu osobistego dostawcy lub innego dokumentu stwierdzającego jego tożsamość,
- data wydania tego dokumentu i nazwa organu, który wydał dokument.
Ponadto faktury, jak i oświadczenia o statusie rolnika ryczałtowego mogą być wystawiane i przesyłane w formie elektronicznej.
Brak terminu zapłaty na fakturze
Dotychczas jednym z warunków zwiększenia przez nabywcę podatku naliczonego o zryczałtowany zwrotu podatku jest zapłata należności za produkty rolne, obejmująca również kwotę zryczałtowanego zwrotu podatku, na rachunek bankowy rolnika ryczałtowego nie później niż 14 dnia, licząc od dnia zakupu. Wyjątkowo podmiot mógł inaczej rozliczać podatek w sytuacji, gdy rolnik zawarł umowę z podmiotem nabywającym produkty rolne, w którym określił dłuższy termin płatności. W przypadku zapłaty w późniejszym okresie zdaniem organów podatkowych podatnik utracił prawo do zwiększenia podatku naliczonego o zwrot ryczałtowy.
Powyższy przepis budził liczne kontrowersje. Sądy uważały, że podatnik powyższego prawa nie traci (np. wyrok NSA z 9 maja 2013 r., sygn. akt I FSK 709/12).
Obecnie termin płatności nie będzie miał znaczenia. Zwrot ryczałtowy zwiększa u nabywcy podatek naliczony w rozliczeniu za okres, w którym nastąpi zapłata za produkty rolne, obejmująca również kwotę zryczałtowanego zwrotu podatku. Tym samym obecnie najważniejsza jest zapłata za produkty rolne.
Korzyści dla podatników dokonujących zakupów produktów rolnych
W celu zobrazowania korzyści dla podatników posłużymy się przykładem.
Przykład 1.
Podatnik prowadzi przedsiębiorstwo zajmujące się skupem warzyw. Przedsiębiorca 15 października 2019 r. zakupił cebulę i marchew od rolnika ryczałtowego. Na fakturach termin płatności ustalono na 14 dni. Podatnik jednak dokonał płatności dopiero 14 grudnia 2019 r. Jak podatnik ma rozliczyć powyższą transakcję?
Zgodnie z nowymi zasadami, mimo że zapłata nie nastąpiła w terminie płatności wynoszącym 14 dni, przedsiębiorca będzie mógł zwiększyć podatek naliczony o wypłacony ryczałtowy zwrot.
W tym przypadku jednak zwiększenie podatku naliczonego będzie mogło nastąpić dopiero w grudniu, tj. w miesiącu dokonania zapłaty.
