Produkt zafałszowany, czyli jaki i czyja to wina? Sprawdzamy, czym jest produkt zafałszowany i kto ponosi winę na jego obecność na sklepowych półkach – sprzedawca czy producent.
Produkt zafałszowany, to produkt:
- którego skład jest niezgodny z przepisami dotyczącymi jakości handlowej poszczególnych artykułów rolno-spożywczych;
- albo produkt, w którym zostały wprowadzone zmiany, w tym zmiany dotyczące oznakowania, mające na celu ukrycie jego rzeczywistego składu lub innych właściwości, jeżeli niezgodności te lub zmiany w istotny sposób naruszają interesy konsumentów finalnych, uznawany jest za zafałszowany produkt rolno spożywczy.
W szczególności za produkt zafałszowany uważa się produkt rolno spożywczy, jeżeli:
- dokonano zabiegów, które zmieniły lub ukryły jego rzeczywisty skład lub nadały mu wygląd produktu zgodnego z przepisami dotyczącymi jakości handlowej,
- w oznakowaniu podano nazwę niezgodną z przepisami dotyczącymi jakości handlowej poszczególnych artykułów rolno-spożywczych albo niezgodną z prawdą,
- w oznakowaniu podano niezgodne z prawdą dane w zakresie składu, pochodzenia, terminu przydatności do spożycia lub daty minimalnej trwałości, zawartości netto lub klasy jakości handlowej.
Przykład:
W przypadku pieczywa wytwarzanego na naturalnym zakwasie z dodatkiem drożdży, w którym przedsiębiorca eksponując w celach reklamowych jako dodatkową i dobrowolną, ale niepełną informację (obok nazwy wyrobu na opakowaniu) "Na naturalnym zakwasie" zamiast na "Na naturalnym zakwasie z dodatkiem drożdży", narusza art. 36 ust. 2 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) Nr 1169/2011 z dnia 25 października 2011 r. w sprawie przekazywania konsumentom informacji na temat żywności, zgodnie z którym: "informacje na temat żywności przekazywane na zasadzie dobrowolności nie mogą wprowadzać konsumenta w błąd oraz nie mogą być niejednoznaczne ani dezorientować konsumenta". Wyniki badań wykazują, że produkt zawiera inne składniki, niż te o których konsument jest informowany.
Kontrola produktów – rolno spożywczych
Inspekcja Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych, jest powołana do kontroli przestrzegania przepisów o jakości handlowej artykułów rolno-spożywczych, w tym w zakresie ochrony interesów i praw konsumentów finalnych. Jeśli dojdzie do stwierdzenia, że artykuł jest zafałszowany, to zgodnie z ustawą, kto wprowadza do obrotu artykuły rolno-spożywcze zafałszowane, podlega karze pieniężnej w wysokości nie wyższej niż 10% przychodu osiągniętego w roku rozliczeniowym poprzedzającym rok nałożenia kary, nie niższej jednak niż 1000 zł. (art. 40a ust. 1 pkt 4).
Warto wskazać, podążając na ugruntowanym już stanowiskiem organów, że zafałszowanie produktu żywnościowego w rozumieniu art. 3 pkt 10 ustawy z 2000 r. o jakości handlowej artykułów rolno-spożywczych nie musi być oznaką wyłącznie działania umyślnego sprawcy tego czynu. Prawo żywnościowe ma na celu ochronę życia a także zdrowia ludzkiego. Dodatkowo, ma służyć ochronie interesów konsumentów robiących zakupy produktów żywnościowych, a to nie może być dotknięte jakimikolwiek nieprawidłowościami, również w wyniku działań umyślnych, jak i nieumyślnych. Konsument obdarza wprowadzającego do obrotu na jakim by on nie był etapie dużym zaufaniem, dlatego każde, choćby najmniejsze uchybienia należy ocenić negatywnie i wyciągnąć z zachowania takiego konsekwencje.
Za naruszenie obowiązujących reguł tzn. wprowadzenie do obrotu produktu zafałszowanego, w następstwie działań umyślnych lub rażącego niedbalstwa powinno być wzięte pod uwagę przy ustalaniu wysokości kary względem sprawcy.
Kim jest podmiot wprowadzający do obrotu
Na użytek zastosowania art. 40a ust. 1 pkt 4 ustawy z 2000 r. o jakości handlowej artykułów rolno-spożywczych przez wprowadzającego do obrotu artykułu rolno-spożywcze należy rozumieć każdego, kto dokonuje wyżej wymienionych czynności, a zatem również sprzedawcę detalicznego niebędącego producentem artykułu oferowanego do sprzedaży.
Należy jasno określić, że dobro klienta jest nadrzędne w obrocie artykułami rolno-spożywczymi, dlatego sformułowanie wprowadzenie do obrotu rozumieć, że podmiotem tym, jest każdy podmiot, który ma do czynienia z artykułem rolno spożywczym i to na wszystkich etapach - począwszy od produkcji, a skończywszy na dystrybucji. Oznacza to, że wszystkie podmioty biorące udział w obrocie artykułu odpowiedzialne, aby obrót odbywał się w interesie konsumenta i był zgodny z wszelkimi zasadami i procedurami. Każdy z tych podmiotów - producent, przetwarzający i dystrybutor, obarczony jest obowiązkiem przestrzegania procedur związanych z bezpieczeństwem żywności. Nie ma przy tym znaczenia na jakim etapie powstała nieprawidłowość.
Warto tutaj podkreślić, że nieznajomość prawa nie zwalnia przedsiębiorcy z obowiązku wprowadzania do obrotu środków spożywczych odpowiadających wymogom w zakresie jakości handlowej, co z pewnością jest częstym argumentem w postępowaniu kontrolnym.
„Producent artykułów rolno-spożywczych, jako profesjonalista w swej dziedzinie jest zobowiązany w taki sposób zorganizować proces produkcji, aby wprowadzić na rynek wyroby posiadające odpowiednią jakość handlową zgodną z obowiązującymi przepisami prawa oraz jego deklaracją”.1
Zobowiązanie do zapłaty kary
Jeśli dochodzi do nieprawidłowości i do stwierdzenia, że do obrotu został wprowadzony produkt zafałszowany, wówczas, sankcja jaka czeka dany podmiot to nałożenie na niego odpowiedniej kary pieniężne. Karę taką wymierza, w drodze decyzji, Główny Inspektor albo wojewódzki inspektor właściwy ze względu na miejsce przeprowadzenia kontroli.
Przy wymierzaniu kary, należy zwrócić uwagę, że ustawa o jakości handlowej artykułów rolno-spożywczych w art. 40a ust. 5 wprowadza pewne kryteria, którymi muszą kierować się organy wymierzając karę przewidzianą w art. 40a ust. 1 pkt 4 wskazanej ustawy. Dopiero na tym etapie – czyli na etapie określania wysokości kary pieniężnej, a nie na etapie stwierdzania, czy w ogóle winna być wymierzona kara, ustawa przewiduje swoistego rodzaju miarkowanie i uzależnia już samą wysokość kary od uwzględnienia takich przesłanek jak: stopień szkodliwości czynu, zakres naruszenia, dotychczasową działalność skarżącej spółki na rynku artykułów rolno-spożywczych oraz wielkość jej obrotu i przychodu, jak i wartość kontrolowanych artykułów rolno-spożywczych.
Podstawa prawna
Ustawa z dnia 21 grudnia 2000 r. o jakości handlowej artykułów rolno-spożywczych, Dz.U.2019.2178.
1Wyrok Naczelny Sąd Administracyjny z dnia 2013-04-23, sygn. akt II GSK 247/12.
Materiał opracowany przez zespół „Tak Prawnik”.
Właścicielem marki „Tak Prawnik” jest BZ Group Sp. z o.o.