Nieprzestrzeganie zasad uczciwej konkurencji może stanowić problem dla przedsiębiorców, głównie natury finansowej. Okazuje się jednak, że ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów zawiera w sobie specjalne przepisy pozwalające na łagodzenie sankcji za naruszanie zasad prawidłowej konkurencji. Czym zatem jest program łagodzenia kar? Sprawdzamy, jak uniknąć kary od UOKiK!
Zasady uczciwej konkurencji
Prowadzenie działalności gospodarczej niezależnie od formy wymaga od przedsiębiorców, aby przestrzegali prawa, zasad współżycia społecznego oraz uczciwości pomiędzy konkurentami na rynku. Funkcjonowanie podobnych przedsiębiorstw na jednym rynku nie jest prawnie zakazane, jednak wymaga zachowania pewnych zasad moralnych, które chronią każdego biznesmena.
Praktyka pokazuje, że uczciwość konkurencyjna nie jest niestety przestrzegana, tak jak życzyłby sobie tego nasz ustawodawca. W związku z tym do polskiego systemu prawnego wprowadzono szereg sankcji stosowanych wobec podmiotów naruszających prawo oraz zasady uczciwej konkurencji.
„Ochrona konkurencji i stwarzanie warunków jej rozwoju podejmowane są w interesie publicznym ochrony interesów przedsiębiorców i konsumentów. Oznacza to, że ustawa znajduje zastosowanie tylko wówczas, gdy zostaje zagrożony lub naruszony interes publiczny, polegający na zapewnieniu właściwych warunków funkcjonowania rynku. Interes publiczny dotyczy ogółu, a nie jednostki lub określonej grupy podmiotów. Do jego naruszenia dochodzi zatem, gdy skutki określonych działań mają charakter powszechny, dotykając wszystkich potencjalnych podmiotów na danym rynku, a nie jedynie ściśle określonej ich grupy. Interes publiczny jest naruszony wówczas, gdy zakazane działania ograniczają właściwe warunki funkcjonowania rynku, zapewniające możliwość powstania i rozwoju konkurencji pojmowanej jako zjawisko charakteryzujące funkcjonowanie gospodarki. Natomiast w razie naruszenia interesu prywatnego uczestników rynku (tj. przedsiębiorcy lub konsumenta), ochrona ich praw może być realizowana na podstawie przepisów innych ustaw, w szczególności przepisów kodeksu cywilnego”.
Kary za naruszenie zasad uczciwej konkurencji
Ustawa z dnia 16 lutego 2007 roku o ochronie konkurencji i konsumentów przewiduje różnego rodzaju kary za niewłaściwe i sprzeczne z prawem zachowanie przedsiębiorców. Do najczęściej stosowanych sankcji należą jednak kary pieniężne nakładane przez Prezesa Urzędu Ochrony Konsumentów i Konkurencji.
Wysokość danej kary zależy od rodzaju popełnionego czynu, czasu trwania naruszeń, ich skutków, a także zachowania samego przedsiębiorcy. W praktyce kary finansowe opiewają na ogromne kwoty, nierzadko liczone w milionach złotych. W przypadku niektórych czynów możliwe jest także poniesienie odpowiedzialności karnej uwzględniającej pozbawienie wolności od kilku miesięcy do nawet kilku lat.
Łagodzenie kar
Przedsiębiorca, który dopuścił się czynu nieuczciwej konkurencji i został wskutek tego ukarany, ma możliwość ubiegania się o częściowe, a niekiedy nawet i całościowe odstąpienie od wymierzenia mu sankcji. W tym celu musi jednak złożyć wniosek do Prezesa UOKiK o odstąpienie od wymierzenia kary albo jej odpowiednie obniżenie. Jest to szczególnie ważna informacja dla małych i średnich przedsiębiorstw, które nie zawsze są w stanie udźwignąć finansowy wymiar nałożonej kary, a które przyznały się od razu do winy. Pamiętajmy jednak, że program łagodzenia kar dotyczy czynów polegających na zawieraniu porozumień ograniczających konkurencję.
Zgodnie z treścią art. 113a ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, wniosek o złagodzenie kary powinien zawierać opis porozumienia wskazujący w szczególności:
- przedsiębiorców, którzy zawarli porozumienie;
- produkty lub usługi, których dotyczy porozumienie;
- terytorium objęte porozumieniem;
- cel porozumienia;
- okoliczności zawarcia porozumienia;
- okoliczności i sposób funkcjonowania porozumienia;
- czas trwania porozumienia;
- rolę poszczególnych przedsiębiorców uczestniczących w porozumieniu;
- imiona, nazwiska i stanowiska służbowe osób pełniących w porozumieniu znaczącą rolę wraz z jej opisem;
- czy wniosek został złożony również do organów ochrony konkurencji państw członkowskich Unii Europejskiej lub do Komisji Europejskiej.
Przedsiębiorca, który chce przyznać się do winy, jest obowiązany nie ujawniać zamiaru złożenia wniosku. Innymi słowy, złagodzenie kary będzie możliwe w jego przypadku tylko wtedy, gdy nie poinformuje innych przedsiębiorców o zamiarze złożenia przedmiotowego wniosku do UOKiK.
Wnioskodawca jest obowiązany współpracować z Prezesem Urzędu w pełnym zakresie od złożenia wniosku, w szczególności:
- z własnej inicjatywy i na żądanie Prezesa Urzędu dostarczać niezwłocznie wszelkie dowody lub informacje dotyczące porozumienia, którymi dysponuje albo którymi może dysponować, mające istotne znaczenie dla sprawy;
- nie utrudniać złożenia wyjaśnień przez osoby zatrudnione przez przedsiębiorcę oraz osoby pełniące funkcję kierowniczą lub wchodzące w skład organu zarządzającego przedsiębiorcy;
- nie niszczyć, nie fałszować, nie zatajać dowodów lub informacji związanych ze sprawą;
- nie ujawniać faktu złożenia wniosku bez zgody Prezesa Urzędu.
Wnioskodawca, który nie zaprzestał uczestnictwa w porozumieniu przed złożeniem wniosku, jest obowiązany zaprzestać tego uczestnictwa niezwłocznie po jego złożeniu.
„Należy stwierdzić, że uznanie możliwości skorzystania z obniżenia kwoty podstawowej grzywny jest bezwzględnie związane z okolicznościami konkretnej sprawy, które mogą doprowadzić Komisję do tego, że nie pozwoli ona przedsiębiorstwu będącemu stroną niezgodnego z prawem porozumienia na skorzystanie z owej obniżki. Uznanie możliwości skorzystania z okoliczności łagodzącej w sytuacji, gdy przedsiębiorstwo jest stroną porozumienia ewidentnie niezgodnego z prawem, jeżeli przedsiębiorstwo to wiedziało lub nie mogło nie wiedzieć, że owo porozumienie stanowiło naruszenie, mogłoby być dla przedsiębiorstw zachętą do kontynuowania tajnego porozumienia tak długo, jak to możliwe z nadzieją, że ich zachowanie nigdy nie zostanie wykryte, wiedząc, że gdyby ich zachowanie zostało wykryte, mogłyby one skorzystać z obniżenia grzywny, przerywając wówczas naruszenie”.
Jak uniknąć kary od UOKiK lub wnioskować o jej złagodzenie?
Prezes Urzędu odstępuje od nałożenia kary pieniężnej na przedsiębiorcę, który zawarł porozumienie ograniczające konkurencję, w przypadku gdy przedsiębiorca ten łącznie:
- jako pierwszy z uczestników porozumienia złożył wniosek o złagodzenie kary zgodnie z warunkami ustawowymi;
- przedstawił dowód wystarczający do wszczęcia postępowania antymonopolowego lub informacje umożliwiające Prezesowi Urzędu uzyskanie takiego dowodu, albo jeżeli wniosek został złożony po wszczęciu postępowania antymonopolowego – dowód, który w istotny sposób przyczyni się do wydania decyzji – o ile Prezes Urzędu nie posiadał w tym czasie tych informacji lub dowodów;
- nie nakłaniał innych przedsiębiorców do uczestnictwa w porozumieniu.
W przypadku gdy przedsiębiorca nie spełnia łącznie powyższych, Prezes Urzędu obniża karę pieniężną nakładaną na tego przedsiębiorcę, jeżeli przedsiębiorca ten łącznie:
- złożył wniosek o złagodzenie kary zgodny z wymogami ustawowymi;
- przedstawił dowód mający istotne znaczenie dla rozpatrywanej sprawy, którego Prezes Urzędu nie posiadał.
W takim przypadku Prezes Urzędu nakłada karę pieniężną obniżoną o:
- 30-50% w stosunku do wysokości kary, jaka zostałaby nałożona na przedsiębiorcę, gdyby nie złożył wniosku – na przedsiębiorcę, który jako pierwszy spełnił warunki, o których mowa była wcześniej;
- 20-30% w stosunku do wysokości kary, jaka zostałaby nałożona na przedsiębiorcę, gdyby nie złożył wniosku – na przedsiębiorcę, który jako drugi spełnił warunki, o których mowa była wcześniej;
- maksymalnie 20% w stosunku do wysokości kary, jaka zostałaby nałożona na przedsiębiorcę, gdyby nie złożył wniosku – na pozostałych przedsiębiorców, którzy spełnili warunki, o których mowa była wcześniej.
Ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów przewiduje możliwość ubiegania się o odstąpienie od wymierzenia kary lub złagodzenie jej wymiaru w sytuacji gdy została ona zastosowana przez Prezesa UOKiK. Dotyczy to jednak wyłącznie czynów polegających na zawieraniu porozumień ograniczających konkurencję na rynku. Aby złagodzenie kary mogło w ogóle nastąpić, przedsiębiorca musi złożyć do UOKiK odpowiedni wniosek i współpracować na każdym etapie sprawy.
