Gdy dłużnik w celu ukrycia swojego majątku przed egzekucją, wyzbył się go na rzecz osoby trzeciej (zazwyczaj w formie sprzedaży po dużo zaniżonej cenie lub darowizny) niewątpliwie wpływa to na pogorszenie sytuacji wierzyciela, który już nie może odzyskać swoich pieniędzy. Na ratunek wierzycielowi w takiej sytuacji przychodzi taka instytucja jak skarga pauliańska, unormowana w o art. 527-534 Kodeksu cywilnego.
Co to jest skarga pauliańska?
Istotą skargi pauliańskiej jest udzielenie możliwości dochodzenia roszczeń wierzyciela, gdy wskutek czynności prawnej dłużnika osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową, a w efekcie tego zabiegu osobą pokrzywdzoną został wierzyciel. W takim przypadku wierzyciel ma prawo żądać uznania tej czynności za bezskuteczną w stosunku do niego, jeżeli dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela, a osoba trzecia o tym wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć.
Skarga pauliańska - przesłanki
Przesłanki skargi pauliańskiej:
1) dłużnik dokonał czynności prawnej (np. sprzedał swoją nieruchomość),
2) czynność prawna dokonana przez dłużnika doprowadziła do pokrzywdzenia wierzyciela, gdyż dłużnik stał się niewypłacalny (albo stał się niewypłacalny w wyższym stopniu, niż był przed dokonaniem czynności),
3) osoba trzecia uzyskała na skutek tej czynności korzyść majątkową,
4) dłużnik był świadomy swojego działania, doskonale wiedział, że takim sposobem szkodzi wierzycielowi,
5) osoba trzecia, która uzyskała korzyść majątkową, wiedziała (lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć) o tym, że dłużnik działa ze świadomością pokrzywdzenia swojego wierzyciela.
Przesłanki te muszą zostać spełnione w sposób kumulatywny.
Skarga pauliańska - elementy
Najistotniejszym elementem prawidłowego sformułowania pozwu jest obligatoryjny wymóg zawarcia żądania uznania czynności za bezskuteczną w stosunku do wierzyciela ze wskazaniem wobec kogo bezskuteczność ma zostać uznana oraz jakiej konkretnej czynności dotyczy żądanie.
Jeżeli okaże się, że osoba trzecia, która uzyskała korzyść majątkową już zdążyła nią rozporządzić (np. sprzedając) powództwo należy skierować bezpośrednio przeciwko osobie kupującej lub przyjmującej, jednakże tylko w takiej sytuacji, gdy rozporządzenie było nieodpłatne lub osoba czwarta wiedziała o okolicznościach uzasadniających uznanie czynności prawnej za bezskuteczną (art. 531 § 2 k.c.). Bardzo istotną kwestią, którą warto zawrzeć w formułowanym pozwie jest wniosek o udzielenie zabezpieczenia np. w postaci zakazu zbycia rzeczy. W przypadku gdy przedmiot stanowią nieruchomości, należy złożyć wniosek do sądu wieczystoksięgowego o dokonanie wpisu w księdze wieczystej, dotyczącego zakazu zbywania i obciążania nieruchomości. Dalsze kroki postępowania w przypadku skargi pauliańskiej są proste. Po uzyskaniu wyroku następnymi krokami, które powinien podjąć wierzyciel jest złożenie wniosku o stwierdzenie prawomocności i złożenie wniosku o nadanie klauzuli wykonalności. Dopiero po uzyskaniu tytułu wykonawczego możliwe jest prowadzenie postępowania egzekucyjnego.
