Niektóre sprawy cywilne muszą być zgodnie z Kodeksem postępowania cywilnego obowiązkowo rozpatrywane w tzw. postępowaniu uproszczonym. Są to na ogół sprawy drobne i niezbyt skomplikowane, a celem samego postępowania jest przyspieszenie i uproszczenie procedury dochodzenia roszczeń. Z tym rodzajem postępowania wiąże się także szereg specyficznych reguł i ograniczeń. Z czy wiąże się postępowanie uproszczone i co należy o nim wiedzieć? Dowiesz się w poniższym artykule!
Sprawy rozpoznawane w postępowaniu uproszczonym
Przepisy o postępowaniu uproszczonym stosuje się w następujących sprawach należących do właściwości sądów rejonowych:
-
o roszczenia wynikające z umów, jeżeli wartość przedmiotu sporu nie przekracza 20 000 złotych, a w sprawach o roszczenia wynikające z rękojmi, gwarancji jakości lub z niezgodności rzeczy sprzedanej konsumentowi z umową, jeżeli wartość przedmiotu umowy nie przekracza tej kwoty;
-
o zapłatę czynszu najmu lokali mieszkalnych i opłat obciążających najemcę oraz opłat z tytułu korzystania z lokalu mieszkalnego w spółdzielni mieszkaniowej bez względu na wartość przedmiotu sporu.
Warto również odnotować, że gdy powód dochodzi części roszczenia, sprawa podlega rozpoznaniu jako postępowanie uproszczone tylko wtedy, gdy postępowanie to jest właściwe dla całego roszczenia wynikającego z faktów przytoczonych przez powoda. W przeciwnym wypadku sprawa rozpoznawana jest z pominięciem przepisów dotyczących tego rodzaju postępowania.
Przykłady spraw rozpoznawanych w postępowaniu uproszczonym
Jako przykłady spraw rozpoznawanych w komentarzu do Kodeksu postępowania cywilnego (A. Zieliński (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Wyd. 9, Warszawa 2017) wskazuje się między innymi:
-
sprawę z powództwa cesjonariusza przeciwko dłużnikowi o roszczenie wynikające z umowy zawartej między cedentem a dłużnikiem pod warunkiem, że wartość przedmiotu sporu nie przekracza 20 000,00 zł (zob. uchw. SN z 22 lipca 2005 r., III CZP 45/05);
-
sprawy z zakresu prawa pracy o roszczenia wynikające z umowy o pracę (zob. uchw. SN z 6 marca 2003 r., III PZP 2/03);
-
sprawy o zasądzenie zwaloryzowanego, na podstawie przepisów Kodeksu cywilnego, świadczenia pieniężnego z tytułu umowy ubezpieczenia zaopatrzenia dzieci pod warunkiem, że wartość przedmiotu sporu nie przekracza 20 000,00 zł (zob. post. SN z 26 czerwca 2002 r., III CZP 42/02);
-
sprawy rozpatrywane w postępowaniu upominawczym o roszczenia z zakresu przedmiotowego postępowania uproszczonego (zob. uchw. SN z 14 grudnia 2001 r., III CZP 67/01).
Jakie wymogi formalne pism procesowych wprowadza postępowanie uproszczone
Szczególną regułą w postępowaniu uproszczonym jest to, że najważniejsze pisma procesowe, takie jak pozew, odpowiedź na pozew, sprzeciw od wyroku zaocznego i pismo zawierające wnioski dowodowe wnoszone w postępowaniu uproszczonym powinny być sporządzone na urzędowych formularzach.
Aktualne formularze można znaleźć na stronie internetowej ministerstwa sprawiedliwości: https://www.gov.pl/web/sprawiedliwosc/formularze-pism-procesowych-w-postepowaniu-cywilnym.
Poza tym pisma powinny spełniać standardowe warunki formalne dla pism procesowych właściwe dla postępowania zwykłego.
Jakie ograniczenia wprowadza postępowanie uproszczone?
Oprócz zasad mających na celu uproszczenie procedury rozpoznawania sprawy postępowanie uproszczone zawiera szereg ograniczeń, które mają powodować skrócenie rozpoznawania sprawy.
Przykładem takiej reguły jest zasada, że jednym pozwem można dochodzić tylko jednego roszczenia. Połączenie kilku roszczeń w jednym pozwie jest natomiast dopuszczalne tylko wtedy, gdy roszczenia te wynikają z tej samej umowy lub umów tego samego rodzaju. W wypadku niedopuszczalnego połączenia w jednym pozwie kilku roszczeń przewodniczący zarządzi zwrot pozwu.
W postępowaniu uproszczonym niedopuszczalna jest także zmiana powództwa. Nie może zatem dojść do zmiany stron w postępowaniu poprzez np. dopozwanie ani też zmian przedmiotu tego postępowania w postaci np. rozszerzenia zakresu roszczeń. Dotyczy to zarówno zmian wnioskowanych przez strony, jak i dokonywanych przez sąd z urzędu.
Kodeks wyłącza także możliwość złożenia w ramach postępowania uproszczonego interwencji głównej lub ubocznej. Sąd oddali taki wniosek bez potrzeby składania przez strony w tej sprawie opozycji.
Przepisy Kodeksu postępowania cywilnego zawężają także możliwość korzystania z takich instrumentów prawnych jak powództwo wzajemne lub zarzut potrącenia. Są one dopuszczalne, jeżeli roszczenia nimi objęte również nadają się do rozpoznania w postępowaniu uproszczonym.
Przekazanie sprawy do postępowania zwykłego
Co prawda ten rodzaj postępowania nie należy do wyboru stron i stosuje się go obligatoryjnie, jednak zdarzają się sytuacje, w których należy z niego zrezygnować.
Może to nastąpić, jeżeli sąd uzna, że rozpatrywana sprawa jest szczególnie zawiła lub jej rozstrzygnięcie wymaga wiadomości specjalnych. W takim wypadku w dalszym ciągu rozpoznaje się ją z pominięciem przepisów o postępowaniu uproszczonym – tj. w ramach postępowania zwykłego.
Szczególne zasady dotyczące apelacji
W kontekście zasad jakie wprowadza postępowanie uproszczone warto przede wszystkim pamiętać o tych dotyczących postępowania drugoinstancyjnego. Postępowanie apelacyjne jest bowiem znacznie uproszczone i ograniczone w stosunku do jego standardowej wersji.
W pierwszej kolejności wskazać należy, że strona obecna na posiedzeniu, na którym ogłoszono wyrok, może po jego ogłoszeniu w oświadczeniu złożonym do protokołu zrzec się prawa do wniesienia apelacji. W razie zrzeczenia się prawa do wniesienia apelacji przez wszystkich uprawnionych wyrok staje się prawomocny.
Jeżeli jednak strony nie zdecydują się na zrzeczenie prawa do apelacji, to będą mogły oprzeć ją wyłącznie na zarzutach:
-
naruszenia prawa materialnego przez błędną jego wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie;
-
naruszenia przepisów postępowania, jeżeli mogło ono mieć wpływ na wynik sprawy.
Oznacza to, że apelacji nie można oprzeć na zarzucie błędnego ustalenia stanu faktycznego przez sąd I instancji.
Ponadto należy pamiętać, by w apelacji przytoczyć wszystkie zarzuty, gdyż po upływie terminu do jej wniesienia przytaczanie dalszych zarzutów będzie niedopuszczalne.
Istotnym ograniczeniem procesowym jest także fakt, że sąd drugiej instancji nie przeprowadza postępowania dowodowego z wyjątkiem dowodu z dokumentu. Wyjątkiem jest jedynie sytuacja, gdy apelację oparto na późniejszym wykryciu okoliczności faktycznych lub środkach dowodowych, z których strona nie mogła skorzystać przed sądem pierwszej instancji.
Rozstrzygnięcia sądu drugiej instancji w postępowaniu uproszczonym
Jeżeli sąd drugiej instancji stwierdzi, że zachodzi naruszenie prawa materialnego, a zgromadzone dowody nie dają wystarczających podstaw do zmiany wyroku, uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania. Uchylając zaskarżony wyrok, sąd drugiej instancji może przekazać sprawę do rozpoznania z wyłączeniem przepisów jakie wprowadza postępowanie uproszczone.
Przepisy wprowadzają dodatkową przesłankę oddalenia apelacji, gdy mimo naruszenia prawa materialnego lub przepisów postępowania albo błędnego uzasadnienia zaskarżony wyrok odpowiada prawu.
