W Polsce rodzi się coraz mniej dzieci, co ma przełożenie na strukturę demograficzną kraju. Przyczyny takiego problemu są różne: jedni wskazują, że Polacy nie decydują się na dziecko z uwagi na problemy z posiadaniem własnego mieszkania, inni, że winna temu jest obawa o zdrowie kobiet w ciąży bądź że wynika to z problemów par w kwestii posiadania potomstwa. Prawie każda partia polityczna jako jeden ze swoich priorytetów wskazuje właśnie politykę prorodzinną, która jest podstawą dla dalszego funkcjonowania aparatu państwowego. Co się jednak dzieje, gdy po urodzeniu dziecka następuje jego śmierć – czy matka ma możliwość skorzystania z zasiłku macierzyńskiego w takiej sytuacji? Czy w tym przypadku następuje skrócenie i wyrównanie zasiłku macierzyńskiego? Te wątpliwości rozwieje niniejszy artykuł.
Urlop macierzyński i jego wymiar
Kodeks pracy zawiera rozbudowane regulacje dotyczące pracowników w zakresie rodzicielstwa.
- Pracownica ma prawo do 20 tygodni urlopu macierzyńskiego w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie.
- Pracownica ma prawo do 31 tygodni urlopu macierzyńskiego w przypadku urodzenia dwojga dzieci przy jednym porodzie.
- Pracownica ma prawo do 33 tygodni urlopu macierzyńskiego w przypadku urodzenia trojga dzieci przy jednym porodzie.
- Pracownica ma prawo do 35 tygodni urlopu macierzyńskiego w przypadku urodzenia czworga dzieci przy jednym porodzie.
- Pracownica ma prawo do 37 tygodni urlopu macierzyńskiego w przypadku urodzenia pięciorga i więcej dzieci przy jednym porodzie.
Urlop macierzyński może być wykorzystany przed przewidywaną datą porodu, jednak jego wymiar nie może w tym wypadku przekroczyć więcej niż 6 tygodni urlopu macierzyńskiego. Po porodzie pracownicy przysługuje urlop macierzyński niewykorzystany przed porodem aż do wyczerpania przypadającego dla niej wymiaru.
Skrócenie i wyrównanie zasiłku macierzyńskiego w wyniku śmierci dziecka - zmniejszenie wymiaru urlopu macierzyńskiego
Pracownicy w razie urodzenia martwego dziecka lub zgonu dziecka przed upływem 8 tygodni życia również przysługuje urlop macierzyński, a jego wymiar wynosi 8 tygodni po porodzie, nie krócej jednak niż przez okres 7 dni od dnia zgonu dziecka. Pracownicy, która urodziła więcej niż jedno dziecko przy jednym porodzie, przysługuje w takim przypadku urlop macierzyński w wymiarze stosownym do liczby dzieci pozostałych przy życiu.
Jeśli dziecko urodzone przez pracownicę zmarło po upływie 8 tygodni życia, zachowuje ona prawo do urlopu macierzyńskiego przez okres 7 dni od dnia zgonu dziecka. Pracownicy, która urodziła więcej niż jedno dziecko przy jednym porodzie, należy się w takim przypadku urlop macierzyński w wymiarze stosownym do liczby dzieci pozostałych przy życiu, nie krócej jednak niż przez okres 7 dni od dnia zgonu dziecka.
Przykład 1.
Jaki wymiar urlopu macierzyńskiego będzie przysługiwał pani Annie, która urodziła czworaczki, ale jedno dziecko zmarło kilka dni po porodzie?
Gdyby wszystkie dzieci pani Anny żyły, przysługiwałby jej urlop macierzyński w wymiarze 35 tygodni. Z uwagi na to, że jedno dziecko zmarło po porodzie, wymiar jej urlopu macierzyńskiego wynosić będzie 33 tygodnie.
Przykład 2.
Jaki wymiar urlopu macierzyńskiego przysługuje pani Marii, która urodziła 1 lipca 2024 roku syna, a dziecko zmarło zaraz po porodzie?
W takim wypadku pani Marii będzie przysługiwał urlop macierzyński w wymiarze 8 tygodni po porodzie, tj. do 26 sierpnia 2024 roku.
Przykład 3.
Jaki wymiar urlopu macierzyńskiego przysługuje pani Marii, która urodziła 1 lipca 2024 roku syna, a dziecko zmarło 13 września 2024 roku?
W takim wypadku pani Marii przysługiwał będzie urlop macierzyński w wymiarze 7 dni od daty zgonu, czyli do 20 września 2024 roku.
Skrócenie i wyrównanie zasiłku macierzyńskiego - Uprawnieni do zasiłku macierzyńskiego
Zasiłek macierzyński przysługuje ubezpieczonym, którzy są objęci ubezpieczeniem chorobowym obowiązkowo lub dobrowolnie, w tym:
- pracownikom;
- członkom rolniczych spółdzielni produkcyjnych i spółdzielni kółek rolniczych;
- osobom, które wykonują pracę nakładczą;
- osobom, które pracują na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług oraz osobom, które z nimi współpracują, a także osobom świadczącym pracę na podstawie umowy uaktywniającej;
- osobom, które prowadzą pozarolniczą działalność, i tym, które z nimi współpracują;
- osobom, które pracują odpłatnie na podstawie skierowania do pracy, w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania;
- osobom, które odbywają służbę zastępczą;
- duchownym.
Przykład 4.
Czy pani Joanna prowadząca jednoosobową działalność gospodarczą ma prawo do zasiłku macierzyńskiego, jeśli zgłosiła się do ubezpieczenia chorobowego 7 sierpnia 2024 roku, a 12 sierpnia 2024 roku urodziła dziecko?
W tej sytuacji pani Joanna ma prawo do zasiłku macierzyńskiego bez względu na długość podlegania ubezpieczeniu chorobowemu.
Skrócenie i wyrównanie zasiłku macierzyńskiego a urlop rodzicielski
Pracownicy – rodzice dziecka mają prawo do urlopu rodzicielskiego w celu sprawowania opieki nad dzieckiem w wymiarze do 41 tygodni w przypadku urodzenia się jednego dziecka i 43 tygodni w przypadku urodzenia się większej liczby dzieci.
Skrócenie i wyrównanie zasiłku macierzyńskiego a zasady otrzymania
Ustawa z dnia 25 czerwca 1999 roku o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa reguluje zasady otrzymywania zasiłku macierzyńskiego.
Zasiłek macierzyński wypłacany jest ubezpieczonej, która w okresie ubezpieczenia chorobowego albo w okresie urlopu wychowawczego:
- urodziła dziecko;
- przyjęła na wychowanie dziecko w wieku do 14. roku życia i wystąpiła do sądu opiekuńczego w sprawie jego przysposobienia;
- przyjęła na wychowanie w ramach rodziny zastępczej, z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej, dziecko w wieku do 7. roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego – do 10. roku życia.
Przykład 5.
Przez jaki okres będzie przysługiwał zasiłek macierzyński pani Rozalii, która urodziła pięcioraczki, ale jedno dziecko zmarło kilka dni po porodzie?
Pani Rozalii przysługiwałby zasiłek macierzyński w wymiarze 37 tygodni, z uwagi jednak na to, że jedno dziecko zmarło po porodzie, zasiłek macierzyński obejmie 35 tygodni.
Przykład 6.
Ile czasu pobierać będzie zasiłek macierzyński pani Iwona, która 4 września 2024 roku urodziła syna, a dziecko zmarło zaraz po porodzie?
W takim wypadku pani Iwonie będzie przysługiwał zasiłek macierzyński w wymiarze 8 tygodni po porodzie, tj. do 30 października 2024 roku.
Przykład 7.
Przez jaki okres pani Monika otrzyma zasiłek macierzyński, gdy córkę urodziła 10 sierpnia 2024 roku, a dziecko zmarło 16 października 2024 roku?
W takim wypadku pani Monice przysługiwał będzie zasiłek macierzyński w wymiarze 7 dni od daty zgonu, czyli do 23 października 2024 roku.
Po ustaniu ubezpieczenia pracownicy przysługuje zasiłek macierzyński. W razie urodzenia dziecka po ustaniu ubezpieczenia chorobowego, jeżeli skończyło się ono w okresie ciąży wskutek śmierci, ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy lub z naruszeniem przepisów prawa stwierdzonym prawomocnym orzeczeniem sądu, pracownica zachowuje prawo do zasiłku macierzyńskiego. Pracownicy zatrudnionej na podstawie umowy o pracę na czas określony, z którą umowa o pracę została przedłużona do dnia porodu, przysługuje prawo do zasiłku macierzyńskiego po ustaniu ubezpieczenia.
Dodatkowo pracownicy, której umowa o pracę wygasła z powodu śmierci pracodawcy lub z którą rozwiązano stosunek pracy w okresie ciąży z powodu ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy i której nie zapewniono innego zatrudnienia, należy się do dnia porodu zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego.
Pracownica, która urodziła dziecko, nabywa prawo do zasiłku macierzyńskiego, jednak w razie śmierci dziecka następuje skrócenie okresu należnego urlopu, co ma przełożenie na skrócenie okresu pobierania zasiłku macierzyńskiego.
Skrócenie i wyrównanie zasiłku macierzyńskiego po śmierci dziecka
Zgodnie z Ustawą z dnia 25 czerwca 1999 roku o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa w przypadku niewykorzystania w pierwszym roku życia dziecka ani jednego dnia zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu rodzicielskiego w wysokości 81,5% podstawy wymiaru przysługuje jednorazowe wyrównanie pobranego zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu macierzyńskiego do wysokości 100% podstawy wymiaru zasiłku. Jednorazowe wyrównanie zasiłku macierzyńskiego następuje na wniosek ubezpieczonego.
Przykład 8.
Czy pani Magdalena ma prawo do wyrównania pobranego zasiłku macierzyńskiego, jeżeli urodziła dziecko 12 sierpnia 2024 roku, 14 sierpnia 2024 roku złożyła pisemny wniosek o udzielenie jej bezpośrednio po urlopie macierzyńskim urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze, a jej dziecko zmarło 4 września 2024 roku?
Z uwagi na to, że wskutek śmierci dziecka pani Magdaleny jej urlop macierzyński uległ skróceniu do 8 tygodni i nie przysługiwał już urlop rodzicielski, to ma ona prawo do otrzymania wyrównania zasiłku macierzyńskiego za 8 tygodni urlopu macierzyńskiego do wysokości 100% podstawy wymiaru zasiłku.
Skrócenie i wyrównanie zasiłku macierzyńskiego - podsumowanie
Podsumowując, urodzenie martwego dziecka lub jego śmierć skutkuje obniżeniem okresu urlopu macierzyńskiego, a tym samym czasu pobierania zasiłku macierzyńskiego. Pracownica, która nie wykorzystała ani jednego dnia urlopu rodzicielskiego, a złożyła wniosek o wykorzystanie go w całości w terminie 21 dni od dnia porodu, ma prawo do wyrównania zasiłku macierzyńskiego w wysokości 100% podstawy wymiaru za okres pobierania zasiłku macierzyńskiego.
