Zmiany w zakresie zasiłku macierzyńskiego

Nowelizacja Kodeksu pracy z 9 marca br. wprowadziła liczne korekty legislacyjne w innych przepisach. Można tu dla przykładu wymienić ustawę o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. Zmiany w tym akcie prawnym dotyczą składania wniosku o zasiłek macierzyński oraz ustalania jego wysokości. Dowiedz się jakie są zmiany w zakresie zasiłku macierzyńskiego?

Zmiany w zakresie zasiłku macierzyńskiego – informacja prawna

Przepisami dotyczącymi zasiłku macierzyńskiego, które uległy zmianom, są unormowania zawarte w Ustawie z dnia 25 czerwca 1999 roku o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U. z 2022 r. poz. 1732, z późn. zm.), zwanej dalej „ustawą chorobową”.

Aktem nowelizującym jest Ustawa z dnia 9 marca 2023 roku o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 641), dalej jako „nowelizacja”.

Warto jeszcze dodać, że ustawa chorobowa wdraża w zakresie swej regulacji dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1158 z dnia 20 czerwca 2019 roku w sprawie równowagi między życiem zawodowym a prywatnym rodziców i opiekunów oraz uchylającą dyrektywę Rady 2010/18/UE (Dz.Urz. UE L 188 z 12.07.2019, s. 79).

Omawiane zmiany obowiązują od 26 kwietnia 2023 roku.

Wniosek o wypłatę zasiłku macierzyńskiego

W ramach nowelizacji ustawy chorobowej uaktualnione zostały zasady składania wniosku o wypłatę zasiłku macierzyńskiego. W tym przypadku chodzi o uwzględnienie przy złożeniu wspomnianego wniosku okresu urlopu rodzicielskiego, który nie podlega przeniesieniu na drugiego rodzica.

Zgodnie z nowym brzmieniem art. 30a ust. 1 ustawy chorobowej ubezpieczona matka dziecka, nie później niż 21 dni po porodzie, może złożyć pisemny wniosek o wypłacenie jej zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu macierzyńskiego i urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze, z wyłączeniem okresu, o którym mowa w art. 182(1a) § 4 Kodeksu pracy (kp), przysługującego ojcu dziecka.

W razie złożenia wniosku przez ubezpieczoną – matkę dziecka wniosku o wypłacenie jej zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu macierzyńskiego i urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze osoba ta może dzielić się z ubezpieczonym – ojcem dziecka korzystaniem z zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający czasowi urlopu rodzicielskiego albo jego części, z wyłączeniem okresu do 9 tygodni urlopu rodzicielskiego, który nie może być przeniesiony na drugiego rodzica (art. 182(1a) § 4 kp).

Podobna zasada – polegająca na wyłączeniu części urlopu rodzicielskiego, która nie może być przeniesiona na drugiego rodzica z okresu wypłacania zasiłku macierzyńskiego – odnosi się także do ubezpieczonego przyjmującego dziecko na wychowanie, w tym jako rodzina zastępcza.

Przykład 1.

Jak wynika z postanowień art. 182(1a) § 4 kp, każdy pracownik-rodzic dziecka dysponuje wyłącznym prawem do 9 tygodni urlopu rodzicielskiego z wymiaru urlopu określonego w art. 182(1a) § 1 i 2 kp, czyli odpowiednio 41 lub 43 tygodnie oraz 65 lub 67 tygodni. Wykorzystanie przez uprawnionego pracownika-rodzica dziecka urlopu rodzicielskiego w wymiarze 9 tygodni oznacza zatem skonsumowanie uprawnienia przewidzianego w art. 182(1a) § 4 kp, tj. prawa do indywidualnej części wspomnianego urlopu, której nie można przenieść na drugiego pracownika-rodzica.

W tym miejscu warto przypomnieć, że urlop rodzicielski jest udzielany na wniosek w postaci papierowej lub elektronicznej składany przez pracownika – rodzica dziecka w terminie nie krótszym niż 21 dni przed rozpoczęciem korzystania z urlopu. Wniosek o udzielenie pracownikowi – rodzicowi dziecka urlopu rodzicielskiego lub jego części powinien zawierać następujące dane:

• imię i nazwisko pracownika;

• wskazanie okresu dotychczas wykorzystanego urlopu rodzicielskiego lub zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu rodzicielskiego oraz liczby wykorzystanych części urlopu rodzicielskiego bądź liczby wniosków o zasiłek macierzyński za okres odpowiadający części urlopu rodzicielskiego;

• wskazanie okresu, na który ma być udzielony urlop rodzicielski lub jego część.

Do wskazanego powyżej wniosku dołącza się:

1. odpis skrócony aktu urodzenia dziecka (dzieci) lub zagraniczny dokument potwierdzający urodzenie dziecka (dzieci), wydany przez uprawniony organ dokonujący rejestracji urodzenia w danym kraju, albo kopie tych dokumentów;

2. oświadczenie pracownika o braku zamiaru korzystania z urlopu rodzicielskiego albo z zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu rodzicielskiego przez drugiego z rodziców dziecka przez czas wskazany we wniosku albo o okresie, w którym drugi z rodziców dziecka zamierza korzystać z urlopu rodzicielskiego albo z zasiłku za okres odpowiadający okresowi urlopu rodzicielskiego w czasie objętym wnioskiem;

3. kopię zaświadczenia, o którym mowa w art. 4 ust. 3 Ustawy z dnia 4 listopada 2016 roku o wsparciu kobiet w ciąży i rodzin „Za życiem” (Dz.U. z 2020 r. poz. 1329, ze zm.), w przypadku gdy wniosek o udzielenie urlopu rodzicielskiego lub jego części dotyczy urlopu rodzicielskiego w wymiarze, o którym mowa w art. 182(1a) § 2 kp, czyli w wymiarze odpowiednio 65 tygodni w przypadku urodzenia jednego dziecka i 67 tygodni w razie urodzenia więcej niż jednego dziecka.

Wysokość zasiłku macierzyńskiego

Za pośrednictwem nowelizacji wprowadzono pewne modyfikacje w zakresie wysokości zasiłku macierzyńskiego. Za okres urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego oraz urlopu ojcowskiego świadczenie to nadal będzie wynosić 100% podstawy wymiaru zasiłku.

W odniesieniu do urlopu rodzicielskiego ustalono jednolitą wysokość zasiłku – z pewnymi modyfikacjami.

W przypadku złożenia wniosku o wypłacenie zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu macierzyńskiego i urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze, czyli w trybie określonym w art. 30a ustawy chorobowej, który został uprzednio omówiony w niniejszym artykule, miesięczny zasiłek macierzyński za cały okres odpowiadający okresowi urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego oraz urlopu rodzicielskiego wynosi 81,5% podstawy wymiaru zasiłku (art. 31 ust. 3 ustawy chorobowej).

W odniesieniu do przytoczonej regulacji przewidziano określone szczególne rozwiązania. Oznacza to zatem, że:

• zasiłek macierzyński za okres odpowiadający okresowi urlopu rodzicielskiego w 9-tygodniowej części, która nie podlega przeniesieniu, przysługującej drugiemu rodzicowi dziecka (art. 182(1a) § 4 kp) – wynosi 70% podstawy wymiaru zasiłku;

• w przypadku niewykorzystania ani jednego dnia zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu rodzicielskiego w pierwszym roku życia dziecka wspomniany zasiłek za okres urlopu rodzicielskiego przysługuje w wysokości 70% podstawy wymiaru zasiłku.

Przykład 2.

Ubezpieczona pracownica-matka dziecka złożyła w ciągu 21 dni po porodzie tzw. długi wniosek o wypłatę zasiłku macierzyńskiego, co oznacza wypłacanie tego świadczenia przez okres odpowiadający okresowi urlopu macierzyńskiego i urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze. W takim przypadku zasiłek macierzyński będzie przysługiwał w wysokości 81,5% wymiaru przez cały okres jego pobierania. Nie dotyczy to jednak 9 tygodni urlopu rodzicielskiego, czyli tej części, która jest przypisana wyłącznie do jednego pracownika-rodzica dziecka. Za ten okres przysługuje zasiłek macierzyński wynoszący 70% podstawy wymiaru.

Jednorazowe wyrównanie pobranego zasiłku macierzyńskiego

W pewnych okolicznościach ubezpieczony może wnioskować o jednorazowe wyrównanie pobranego zasiłku macierzyńskiego – taką możliwość przewiduje art. 31 ust. 4 ustawy chorobowej w nowym brzmieniu nadanym za pośrednictwem nowelizacji. Oznacza to, że w 

przypadku niewykorzystania w pierwszym roku życia dziecka ani jednego dnia zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu rodzicielskiego w wysokości 81,5% podstawy wymiaru zasiłku, przysługuje jednorazowe wyrównanie pobranego zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu macierzyńskiego do wysokości 100% podstawy wymiaru zasiłku.

Przykład 3.

Pracownica-matka dziecka, która nie wykorzysta choćby jednego dnia zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu rodzicielskiego w wysokości wynoszącej 81,5% w pierwszym roku życia dziecka (chodzi w tym przypadku o tzw. długi wniosek), ma prawo ubiegać się o jednorazowe wyrównanie. Aby uzyskać to świadczenie, konieczne jest złożenie stosownego wniosku przez ubezpieczoną. Wyrównanie jest wypłacane w kwocie 100% podstawy wymiaru zasiłku.

[alert-info]Jednorazowe wyrównanie zasiłku macierzyńskiego przysługującego w przypadku określonym w art. 31 ust. 4 ustawy chorobowej następuje na wniosek ubezpieczonego.[alert-info]

Zmiany w zakresie zasiłku macierzyńskiego – podsumowanie

Zmiana w przepisach ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa ma charakter aktualizacyjny. Polega to na tym, że w wybranych unormowaniach zostały uwzględnione modyfikacje legislacyjne, jakich dokonano w Kodeksie pracy. W postępowaniu dotyczącym składania wniosku o wypłatę zasiłku macierzyńskiego zawarto odniesienie do okresu urlopu rodzicielskiego, który nie podlega przeniesieniu na drugiego rodzica. Nowelizacja przewiduje także korekty w zakresie wysokości zasiłku macierzyńskiego należnego za okres urlopu rodzicielskiego.