W dzisiejszym dynamicznym świecie zawodowym, godzenie obowiązków rodzicielskich z pracą zawodową stanowi istotne wyzwanie zarówno dla pracowników, jak i pracodawców. Świadomość roli, jaką rodzice odgrywają w społeczeństwie, oraz potrzeby zapewnienia im stabilności zawodowej, doprowadziła do ukształtowania się specyficznych regulacji prawnych mających na celu ochronę zatrudnienia rodziców. Na czym polega ochrona zatrudnienia rodziców? Dowiedz się z artykułu!
Ochrona zatrudnienia rodziców
Szczególna ochrona zatrudnienia rodziców została wprowadzona na podstawie dyrektywy unijnej 2019/1158. Kodeks pracy art. 177 wprowadził większą ochronę dla pracowników, którzy zdecydowali się na korzystanie z urlopów związanych z rodzicielstwem.
„§ 1. W okresie ciąży oraz w okresie urlopu macierzyńskiego, z którego pracownica korzysta w związku z urodzeniem dziecka, a także od dnia złożenia przez pracownika wniosku o udzielenie urlopu macierzyńskiego albo jego części, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego albo jego części, urlopu ojcowskiego albo jego części, urlopu rodzicielskiego albo jego części – do dnia zakończenia tego urlopu, jak również w związku ze złożeniem przez pracownika wniosku o elastyczną organizację pracy, o którym mowa w art. 1881 § 1, pracodawca nie może:
- prowadzić przygotowań w związku z zamiarem rozwiązania stosunku pracy z tą pracownicą lub tym pracownikiem;
- wypowiedzieć ani rozwiązać stosunku pracy z tą pracownicą lub tym pracownikiem, chyba że zachodzą przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia z jego winy i reprezentująca pracownika zakładowa organizacja związkowa wyraziła zgodę na rozwiązanie umowy.
§ 11 W przypadku złożenia przez pracownika wniosku, o którym mowa w § 1, wcześniej niż w terminach określonych w art. 180 § 9, art. 1821d § 1, art. 1823 § 2 oraz art. 1881 § 1 zakaz, o którym mowa w § 1, zaczyna obowiązywać na:
- 7 dni przed rozpoczęciem korzystania z urlopu ojcowskiego albo jego części;
- 14 dni przed rozpoczęciem korzystania z części urlopu macierzyńskiego oraz elastycznej organizacji pracy;
- 21 dni przed rozpoczęciem korzystania z urlopu rodzicielskiego albo jego części.
Nie można więc wypowiedzieć, rozwiązać umowy i prowadzić przygotowań do jej rozwiązania w okresie:
- urlopu macierzyńskiego;
- urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego;
- urlopu ojcowskiego;
- urlopu rodzicielskiego.
Warto dodać, że ochrona ta będzie obejmowała pracownika:
- 7 dni przed rozpoczęciem urlopu ojcowskiego albo jego części;
- 14 dni przed rozpoczęciem korzystania z części urlopu macierzyńskiego oraz części urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego;
- 21 dni przed rozpoczęciem korzystania z urlopu rodzicielskiego albo jego części.
Przykład 1.
21 lipca 2025 roku pani Kalina złożyła u pracodawcy wniosek o urlop rodzicielski. Jako datę jego rozpoczęcia wskazała 23 października 2025 roku. Od kiedy obowiązuje ją ochrona przed wypowiedzeniem umowy?
Zakaz wypowiedzenia będzie obowiązywał od 1 października 2025 roku.
Dodatkowo powyższa ochrona będzie obowiązywała także w przypadku zastosowania elastycznej organizacji czasu pracy. Jeżeli pracodawca wyrazi zgodę na wniosek pracownika o zastosowanie takiej organizacji czasu pracy, wówczas pracownik aż do ukończenia przez swoje dziecko 8. roku życia będzie chroniony. Ochrona ta ma obowiązywać już na 14 dni przed rozpoczęciem korzystania z części urlopu macierzyńskiego oraz elastycznej organizacji pracy.
Przykład 2.
Pani Kamila wychowuje synka, który 12 września 2023 roku skończy 4 lata. Złożyła u pracodawcy wniosek o zastosowanie elastycznej organizacji czasu pracy i nie został podany w nim okres, w jakim pani Kamila chce korzystać z tego przywileju. Pracodawca wyraził na to zgodę. Do kiedy trwa ochrona zatrudnienia?
Oznacza to, że pani Kamili nie można wypowiedzieć umowy do 12 września 2027 roku.
Przepisy wdrożyły zakaz prowadzenia przygotowań w związku z zamiarem rozwiązania stosunku pracy, jednak nie wyjaśniono tam tych kwestii w sposób szczegółowy. Dlatego aby ustalić, z czym mogą wiązać się omawiane przygotowania, należy posiłkować się wyrokiem TSUE z 11 października 2007 roku, Paquay, C-460/06: „W świetle celów realizowanych przez dyrektywę 92/85, a w szczególności celów realizowanych przez jej art. 10, należy zwrócić uwagę, że zakaz zwolnienia kobiety w ciąży, kobiety, która niedawno rodziła, i kobiety karmiącej piersią w okresie ochronnym nie ogranicza się do doręczenia decyzji o zwolnieniu. Ochrona przyznana przez ten przepis wspomnianym wyżej pracownicom wyklucza zarówno powzięcie decyzji o zwolnieniu, jak i podjęcie działań przygotowawczych do zwolnienia, takich jak poszukiwanie i prognozowanie definitywnego zastąpienia danej pracownicy z powodu jej ciąży lub narodzenia dziecka”.
Przygotowania do zwolnienia pracownika obejmują więc m.in. powzięcie decyzji o zwolnieniu, poszukiwanie i prognozowanie zastąpienia danej osoby.
Co ważne, Kodeks pracy przewiduje także wykorzystanie bezpłatnego urlopu opiekuńczego (art. 1731), w przypadku którego ochrona zatrudnienia również ma zastosowanie.
Ochrona zatrudnienia rodziców w razie obniżenia wymiaru etatu
W dalszym ciągu pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę począwszy od dnia złożenia przez pracownika uprawnionego do urlopu wychowawczego wniosku o:
- udzielenie urlopu wychowawczego (do dnia jego zakończenia);
- obniżenie wymiaru czasu pracy do dnia powrotu do nieobniżonego wymiaru czasu pracy (maksymalnie 12 miesięcy).
Taka ochrona obowiązuje na 21 dni przed rozpoczęciem korzystania z urlopu lub obniżonego wymiaru czasu pracy.
Kiedy ochrona nie obowiązuje?
Omawiana ochrona nie obowiązuje w przypadku ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy. W takiej sytuacji pracodawca jest jednak zobligowany do uzgodnienia z zakładową organizacją związkową terminu ustania stosunku pracy. Natomiast gdy pracownik nie będzie miał zapewnionego innego zatrudnienia, to przysługiwać mu będą świadczenia przewidziane w odrębnych przepisach (art. 30 ust. 3 Ustawy z dnia 25 czerwca 1999 roku o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa), a okres otrzymywania takiego wsparcia będzie uwzględniany w okresie zatrudnienia, od którego zależne są uprawnienia pracownicze (np. staż urlopowy).
Ochrona zatrudnienia rodziców wprowadzona w dyrektywie unijnej to dla pracowników zwiększenie stabilności ich zatrudnienia. Sprawia, że pracownicy mogą decydować się na połączenie rodzicielstwa z pracą bez obawy, że ją stracą.
