Nowe wnioski dotyczące uprawnień pracowników związanych z rodzicielstwem

18 maja 2023 roku weszło w życie Rozporządzenie Ministra Rodziny i Polityki Społecznej z dnia 8 maja 2023 roku w sprawie wniosków dotyczących uprawnień pracowników związanych z rodzicielstwem oraz dokumentów dołączanych do takich wniosków (Dz.U. z 2023 r. poz. 937) – dalej „nowe rozporządzenie”. Zastąpiło ono wcześniejsze Rozporządzenie Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 8 grudnia 2015 roku w sprawie wniosków dotyczących uprawnień pracowników związanych z rodzicielstwem oraz dokumentów dołączanych do takich wniosków (Dz.U. z 2015 r. poz. 2243) – dalej „poprzednie rozporządzenie”. Zmiana ta wynika z nowelizacji przepisów Kodeksu pracy obowiązującej od 26 kwietnia 2023 roku, która odnosi się m.in. do uprawnień rodzicielskich. Sprawdź czy zmieniły się wnioski dotyczące uprawnień pracowników związanych z rodzicielstwem.

Zmiana delegacji ustawowej

Nowe rozporządzenie stanowi wykonanie upoważnienia ustawowego zawartego w art. 186^8a Kodeksu pracy. W brzmieniu obowiązującym od 26 kwietnia 2023 roku wspomniany przepis nakłada na ministra właściwego do spraw pracy obowiązek określenia, w drodze rozporządzenia:

treści wniosku o udzielenie części urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego lub jego części, urlopu rodzicielskiego lub jego części i urlopu ojcowskiego lub jego części,
treści wniosku w sprawie rezygnacji z części urlopu macierzyńskiego, i części urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, urlopu rodzicielskiego lub jego części,
treści wniosku o łączenie korzystania z urlopu rodzicielskiego lub jego części z wykonywaniem pracy u pracodawcy udzielającego takiego urlopu,
treści wniosku o udzielenie urlopu wychowawczego lub jego części,
treści wniosku o obniżenie wymiaru czasu pracy pracownika uprawnionego do urlopu wychowawczego,
dokumentów dołączanych do wyżej wymienionych wniosków

– biorąc pod uwagę potrzebę zapewnienia prawidłowej realizacji uprawnień pracowników do urlopów związanych z rodzicielstwem i obniżenia wymiaru czasu pracy oraz zapewnienia właściwej organizacji czasu pracy.

W obecnym brzmieniu art. 186^8a Kodeksu pracy nie przewiduje już wniosku w sprawie rezygnacji z urlopu rodzicielskiego lub jego części.

Wnioski dotyczące uprawnień pracowników związanych z rodzicielstwem

W związku z Ustawą z dnia 9 marca 2023 roku o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 641), modyfikującą art. 186^8a kp, konieczne stało się wydanie nowego rozporządzenia na podstawie znowelizowanego upoważnienia ustawowego. Dodatkowo w nowym rozporządzeniu regulującym materię wniosków dotyczących uprawnień pracowników związanych z rodzicielstwem oraz dokumentów dołączanych do takich wniosków konieczne było dokonanie zmian wynikowych (w stosunku do treści obecnego rozporządzenia), uwzględniających modyfikacje w zakresie urlopów związanych z rodzicielstwem wprowadzonych do Kodeksu pracy ww. ustawą.

Nowe rozporządzenie w przeważającej części powiela przepisy znajdujące się w poprzednim rozporządzeniu, jednak wprowadza do nich konieczne modyfikacje.

Uchylenie unormowań dotyczących wniosku w sprawie rezygnacji z urlopu rodzicielskiego

W § 1 nowego rozporządzenia dokonano zmiany brzmienia pkt 3 (w stosunku do brzmienia § 1 pkt 3 poprzedniego rozporządzenia), która polega na tym, że nowe rozporządzenie nie określa treści wniosku w sprawie rezygnacji z urlopu rodzicielskiego lub jego części. Wynika to z uchylenia Ustawą z dnia 9 marca 2023 roku o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw art. 179¹ kp, który przewidywał rezygnację z korzystania z urlopu rodzicielskiego w przypadku złożenia przez pracownicę, nie później niż 21 dni po porodzie, pisemnego wniosku o udzielenie jej, bezpośrednio po urlopie macierzyńskim, urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze.

Omawiane zmiany przepisów wynikają w znacznej mierze z uchylenia art. 179¹ Kodeksu pracy odnoszącego się do tzw. długiego wniosku o urlop rodzicielski. Przepis ten brzmiał następująco:

Art. 179¹ § 1. Pracownica, nie później niż 21 dni po porodzie, może złożyć pisemny wniosek o udzielenie jej, bezpośrednio po urlopie macierzyńskim, urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze wynikającym z art. 182^1a § 1.

§ 2. W przypadku złożenia wniosku, o którym mowa w § 1, pracownica może dzielić się z pracownikiem – ojcem wychowującym dziecko albo ubezpieczonym – ojcem dziecka korzystaniem z urlopu rodzicielskiego albo pobieraniem zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi tego urlopu, zgodnie z zasadami określonymi w art. 182^1c § 2 i 4.

§ 3. Przepis § 2 stosuje się odpowiednio do pracownika – ojca wychowującego dziecko, w przypadku gdy ubezpieczona – matka dziecka złożyła wniosek o wypłacenie jej zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu macierzyńskiego i urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze, o którym mowa w art. 30a ust. 1 Ustawy z dnia 25 czerwca 1999 roku o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa.

§ 4. W przypadkach, o których mowa w § 2 i 3, pisemny wniosek dotyczący:

1) rezygnacji z korzystania z urlopu rodzicielskiego w całości albo w części i powrotu do pracy – składa się pracodawcy w terminie nie krótszym niż 21 dni przed przystąpieniem do pracy;

2) udzielenia urlopu rodzicielskiego w całości albo w części – składa się pracodawcy w terminie nie krótszym niż 21 dni przed rozpoczęciem korzystania z urlopu albo jego części.

§ 5. Pracodawca jest obowiązany uwzględnić wnioski, o których mowa w § 1 i 4. Do wniosków dołącza się dokumenty określone w przepisach wydanych na podstawie art. 186^8a.

Od 26 kwietnia 2023 roku art. 179¹ Kodeksu pracy nie obowiązuje.

Wnioski o urlop rodzicielski

Przepis § 14 nowego rozporządzenia dotyczy wniosków o urlop rodzicielski lub jego części. Zmiany w stosunku do regulacji zawartej w § 19 poprzedniego rozporządzenia polegają na rezygnacji z dookreślenia, że chodzi o urlop rodzicielski udzielany w terminie nieprzypadającym bezpośrednio po wykorzystanej już części urlopu rodzicielskiego albo zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający części urlopu rodzicielskiego. Wiąże się to z uchyleniem art. 179¹ Kodeksu pracy.

Ponadto w stosunku do brzmienia § 19 ust. 3 poprzedniego rozporządzenia uzupełnione zostało powołanie w § 14 ust. 3 nowego rozporządzenia także o art. 183 § 41 i § 42 Kodeksu pracy (prawo do urlopu rodzicielskiego pracowników, którzy przyjęli dziecko na wychowanie i wystąpili do sądu opiekuńczego z wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawie przysposobienia dziecka), w związku ze zmianami wprowadzonymi do art. 183 Kodeksu pracy Ustawą z dnia 7 października 2022 roku o zmianie ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2022 r. poz. 2140).

Wnioski o urlop ojcowski

Treść § 16 nowego rozporządzenia dostosowano do znowelizowanego art. 182³ Kodeksu pracy. Zmiany w stosunku do regulacji zawartej w § 21 poprzedniego rozporządzenia polegają na rezygnacji z dookreślenia pracownika–ojca jako wychowującego dziecko.

Ograniczenie załączników do wniosku o urlop wychowawczy

W § 18 nowego rozporządzenia, inaczej niż w § 23 poprzedniego, nie wymaga się już dołączania przez pracownika do wniosku o udzielenie urlopu wychowawczego oświadczenia dotyczącego korzystania z części urlopu rodzicielskiego na dane dziecko w terminie nieprzypadającym bezpośrednio po wykorzystaniu poprzedniej części urlopu rodzicielskiego albo zasiłku za okres odpowiadający okresowi części urlopu rodzicielskiego, ze wskazaniem liczby części urlopu wykorzystanych w taki sposób (w związku z uchyleniem art. 179¹ Kodeksu pracy).

Inne uchylone regulacje

Zrezygnowano z regulacji zawartych obecnie w § 2–4 oraz § 17 i § 18 poprzedniego rozporządzenia, gdyż:

§ 2–4 dotyczyły uchylonego art. 179¹ Kodeksu pracy (wniosków o udzielenie pracownicy urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze, w sprawie rezygnacji przez pracownicę z korzystania z urlopu rodzicielskiego w całości albo w części i powrotu do pracy oraz o udzielenie pracownikowi–ojcu wychowującemu dziecko urlopu rodzicielskiego w całości albo w części);
§ 17 dotyczył udzielania pracownikowi urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze bezpośrednio po wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego albo zakończeniu pobierania zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu macierzyńskiego;
§ 18 dotyczył udzielania pracownikowi części urlopu rodzicielskiego bezpośrednio po wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego albo zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu macierzyńskiego albo części urlopu rodzicielskiego.

Indywidualne prawo do urlopu rodzicielskiego każdego z rodziców

W związku z omówionymi wyżej zmianami warto zaznaczyć, że do tej pory prawo pracownika–ojca wychowującego dziecko do urlopu rodzicielskiego (oraz ubezpieczonego–ojca dziecka prawo do zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi tego urlopu) było uzależnione od pozostawania matki dziecka w zatrudnieniu (ubezpieczeniu) w dniu porodu. Natomiast zgodnie z art. 5 ust. 1 Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1158 z dnia 20 czerwca 2019 roku w sprawie równowagi między życiem zawodowym a prywatnym rodziców i opiekunów oraz uchylającej dyrektywę Rady 2010/18/UE (Dz.Urz. UE L 188 z 12.07.2019, s. 79) prawo do urlopu rodzicielskiego jest prawem indywidualnym każdego z rodziców. Uchylenie obowiązywania art. 1791 Kodeksu pracy jest jednym z działań koniecznych ze względu na wdrożenie art. 5 ust. 1 dyrektywy 2019/1158.

W nowym rozporządzeniu nie zamieszczono przepisów przejściowych. Pracownicy składają wnioski zgodnie z jego unormowaniami począwszy od dnia wejścia w życie jego przepisów.

Polecamy:

Struktura faktury elektronicznej - zmiany od 1 września 2023 roku