Zawarcie umowy o pracę z osobą niepełnosprawną daje pracodawcom wiele korzyści, więc chętnie zatrudniają oni pracowników z orzeczeniem o lekkim czy umiarkowanym stopniu niepełnosprawności. Jednak zawarcie stosunku pracy z taką osobę wiąże się z pewnymi ograniczeniami. Dotyczą one między innymi czasu pracy. Ile wynosi czas pracy osoby niepełnosprawnej? Odpowiadamy w artykule.
Stopień niepełnosprawności - co oznacza?
Podstawowym aktem prawnym, który reguluje zasady zatrudniania osób niepełnosprawnych, jest ustawa o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych. Czytamy w niej, że osoba niepełnosprawna może zostać zaliczona do trzech stopni niepełnosprawności:
- znacznego,
- umiarkowanego,
- lekkiego.
Osoba ze znacznym stopniem niepełnosprawności jest niezdolna do podjęcia zatrudnienia lub może pracować w zakładzie pracy chronionej albo aktywizacji zawodowej, gdyż wymaga ona stałej pomocy drugiej osoby w związku ze znacznie ograniczoną zdolnością do samodzielnej egzystencji. Jednak ustawa nie wyklucza możliwości podjęcia pracy przez taką osobę w zakładzie pracy na tzw. rynku otwartym.
Osoba z umiarkowanym stopniem niepełnosprawności może pracować na stanowisku pracy przystosowanym do jej potrzeb i możliwości. Wymaga ona częściowej i okresowej pomocy drugiej osoby.
Natomiast lekki stopień niepełnosprawności oznacza, że pracownik, który go posiada, ma naruszoną sprawność organizmu, ale do wykonywania obowiązków nie potrzebuje pomocy drugiej osoby.
Jak planować czas pracy osoby niepełnosprawnej?
Podstawową zasadą wynikającą z art. 15 ustawy o rehabilitacji jest to, że czas pracy osoby niepełnosprawnej nie może przekraczać 8 godzin na dobę i 40 godzin tygodniowo. Są to normy sztywne, a nie tak jak w Kodeksie pracy – przeciętne. Pracownik kodeksowy może w jednym tygodniu pracować np. od poniedziałku do soboty, tj. 48 godzin i może sobie wziąć np. poniedziałek w następnym tygodniu wolny. W przypadku osoby niepełnosprawnej taki rozkład czasu jest niedopuszczalny, gdyż nie może ona pracować dłużej niż 5 dni w tygodniu po 8 godzin. Dotyczy to jednak tylko osób z lekkim stopniem niepełnosprawności, gdyż norma czasu pracy osób z umiarkowanymi i znacznym stopniem jest obniżona do 7 godzin na dobę i 35 godzin tygodniowo.
Ta ważna informacja musi znaleźć się w warunkach zatrudnienia, którą pracodawca zobowiązany jest wręczyć pracownikowi w ciągu 7 dni od podjęcia zatrudnienia, o ile informacje te nie znajdują się w umowie o pracę, Obniżona norma nie oznacza oczywiście, że pracownik ze znacznym czy umiarkowanym stopniem niepełnosprawności ma mieć z tego tytułu obniżone wynagrodzenie. Mówi o tym art. 18 ustawy, gdzie czytamy, że stosowanie obniżonych norm czasu pracy nie powoduje obniżenia wynagrodzenia wypłacanego w stałej miesięcznej stawce.
Czy osoba niepełnosprawna może pracować w nadgodzinach?
Jak wiadomo, nadgodziny nie są planowane i może się zdarzyć, że z powodu awarii lub szczególnych potrzeb pracodawcy pracownik musi zostać w pracy dłużej. Nie dotyczy to jednak osób z orzeczeniem o niepełnosprawności. Takie osoby absolutnie nie mogą pracować ani w nadgodzinach, ani w porze nocnej. Przepis ten nie dotyczy jednak osób zatrudnionych przy pilnowaniu mienia. Niepełnosprawni zatrudnieni w pozostałych zakładach pracy mogą pracować w nadgodzinach, o ile sami wystąpią do pracodawcy z propozycją zastosowania wobec nich norm Kodeksu pracy, a pracodawca wyśle ich na badania do lekarza medycyny pracy lub lekarza prowadzącego i ten wystawi zaświadczenie, że mogą pracować w nadgodzinach. Koszt takich badań ponosi pracodawca.
Podobnie jak w przypadku nadgodzin, również wydłużenie norm dobowych z 7 do 8 godzin i tygodniowych z 35 do 40 godzin jest dopuszczalne w przypadku pracy przy pilnowaniu mienia lub na wniosek pracownika za zgodą lekarza.
W sytuacji, gdy w umowie o pracę z osobą legitymującą się umiarkowanym lub znacznym stopniem niepełnosprawności nie będzie zapisów o skróconej normie dobowej i tygodniowej, będzie to naruszenie przepisów o czasie pracy. W takiej sytuacji pracownikowi, który powinien mieć normę 7 godzin dziennie, za każdą ósmą godzinę dziennie będzie przysługiwało prawo do wynagrodzenia w wysokości 1/7 dziennego wynagrodzenia wynikającego z umowy oraz dodatek za pracę w godzinach nadliczbowych. Potwierdził to w swoim uzasadnieniu Sąd Najwyższy (III PK 51/05).
Od kiedy należy liczyć uprawnienia pracownika związane z czasem pracy?
Niekiedy zdarza się, że pracownik nie poinformuje w momencie zatrudnienia pracodawcy o tym, że posiada stopień niepełnosprawności i taki dokument zostaje przekazany dopiero po kilku miesiącach pracy. Czy niesie to jakieś skutki dla pracodawcy?
Zgodnie z art. 20c ustawy o rehabilitacji, osobie z niepełnosprawnością przysługują uprawnienia pracownicze od dnia, od którego taka osoba została wliczona do stanu zatrudnienia osób niepełnosprawnych, a więc od momentu przedstawienia pracodawcy orzeczenia potwierdzającego stopień niepełnosprawności.
Czy pracownik z umiarkowanym stopniem niepełnosprawności, który posiada zgodę lekarza na pracę w nadgodzinach może korzystać z przywileju krótszej normy dobowej i tygodniowej?
Wszystko zależy od decyzji lekarza medycyny pracy lub lekarza prowadzącego, gdyż może on dokonać częściowego wyłączenia stosowania art. 15 ustawy o rehabilitacji. To z zaświadczenia lekarskiego musi dokładnie wynikać, w jakim zakresie lekarz wyraził zgodę na niestosowanie przepisów dotyczących rehabilitacji. Jeżeli dotyczyć to będzie tylko nadgodzin, to oznacza, że w pozostałym zakresie, tj. m.in. w odniesieniu do normy pracy wynoszącej 7 godzin dziennie i 35 godzin tygodniowo, przepisy ustawy nadal obowiązują.
Podsumowując osoby z niepełnosprawnością w większości przypadków nie mogą pracować ani w nadgodzinach, ani w porze nocnej. Przepis ten nie dotyczy jednak osób zatrudnionych przy pilnowaniu mienia. Natomiast niepełnosprawni jeżeli sami wystąpią do pracodawcy z propozycją zastosowania wobec nich norm Kodeksu pracy, a pracodawca wyśle ich na badania do lekarza i ten wystawi odpowiednie zaświadczenie, wówczas mogą pracować w nadgodzinach.
