Spółka partnerska to osobowa spółka prawa handlowego utworzona przez wspólników w celu wykonywania wolnego zawodu w spółce prowadzącej przedsiębiorstwo pod własną firmą. Spółkę tę mogą założyć co najmniej dwie osoby fizyczne uprawnione do wykonywania wolnych zawodów. Może być ona zawiązana w celu wykonywania więcej niż jednego wolnego zawodu, o ile przepisy szczególne nie stanowią inaczej. Nie posiada osobowości prawnej, ale ma zdolność prawną, czyli może we własnym imieniu nabywać prawa i zaciągać zobowiązania. To, co w praktyce odróżnia spółkę partnerską od spółki jawnej, to fakt, że wspólnikami tej pierwszej mogą być wyłącznie osoby wykonujące wolny zawodów. Co zatem w sytuacji, gdy jeden z partnerów spółki straci prawo wykonywania takiego zawodu? Czy utrata uprawnień zawodowych przez partnera jest obligatoryjną przesłanką dokonania likwidacji spółki? O tym w niniejszym artykule.
Utrata uprawnień zawodowych a spółka partnerska
Utrata uprawnień zawodowych partnera spółki partnerskiej stanowi jedną z przesłanek jej rozwiązania. Dzieje się tak jednak jedynie w wypadku, gdy w spółce pozostaje jeden partner lub gdy tylko jeden posiada uprawnienia do wykonywania wolnego zawodu związanego z przedmiotem działalności spółki. Jeżeli natomiast w spółce pozostaje przynajmniej dwóch partnerów uprawnionych do wykonywania zawodu, w dalszym ciągu może ona bez ograniczeń prowadzić swoją działalność. Zasadą jest bowiem, że utrata uprawnień zawodowych przez jednego z partnerów nie powoduje konieczności rozwiązania spółki, a jedynie konieczność ustąpienia z niej tego partnera.
Kto może być partnerem w spółce partnerskiej?
Partnerami w spółce partnerskiej mogą być jedynie osoby fizyczne uprawnione do wykonywania wolnych zawodów. W praktyce są to osoby legitymujące się wpisem na listę prowadzoną przez dany organ samorządu zawodowego. Warto pamiętać, że zgodnie z art. 86 § 2 Kodeksu spółek handlowych (ksh) wykonywanie wolnego zawodu w spółce może być uzależnione od spełnienia dodatkowych wymagań przewidzianych w odrębnej ustawie. Nie zawsze zatem samo posiadanie uprawnienia do wykonywania wolnego zawodu będzie pozwalało na wstąpienie do spółki jako partner.
Kodeks spółek handlowych wprowadził katalog profesji, które stanowią tzw. wolne zawody. Jest to katalog zamknięty, co oznacza, że osoba pełniąca profesję inną niż te wymienione w ustawie, nie będzie mogła być wspólnikiem w spółce partnerskiej. Zgodnie z art. 88 ksh partnerami w spółce mogą być osoby uprawnione do wykonywania takich zawodów jak: adwokat, aptekarz, architekt, inżynier budownictwa, biegły rewident, broker ubezpieczeniowy, doradca podatkowy, makler papierów wartościowych, doradca inwestycyjny, księgowy, lekarz, lekarz dentysta, lekarz weterynarii, notariusz, pielęgniarka, położna, fizjoterapeuta, radca prawny, rzecznik patentowy, rzeczoznawca majątkowy i tłumacz przysięgły.
Utrata uprawnień zawodowych przez partnera
Skutki utraty uprawnień zawodowych przez partnera spółki partnerskiej reguluje art. 100 ksh. Zgodnie z nim w przypadku utraty przez partnera uprawnień do wykonywania wolnego zawodu, powinien on wystąpić ze spółki najpóźniej z końcem roku obrotowego, w którym utracił prawo wykonywania wolnego zawodu. Wystąpienie następuje przez pisemne oświadczenie skierowane do zarządu albo do partnera uprawnionego do reprezentowania spółki. Po bezskutecznym upływie terminu na złożenie oświadczenia następuje domniemanie prawne, że partner wystąpił ze spółki w ostatnim dniu tego terminu.
Jak zostało wskazane na wstępie, utrata uprawnień do wykonywania wolnego zawodu nie powoduje obligatoryjnego obowiązku rozwiązania spółki partnerskiej, jeżeli w spółce tej pozostaje przynajmniej dwóch partnerów uprawnionych do wykonywania danego zawodu. Utrata uprawnień powoduje natomiast konieczność ustąpienia ze spółki partnera, który nie może w dalszym ciągu osobiście wykonywać czynności zawodowych.
Podkreślenia wymaga, że ustąpienie partnera powinno mieć miejsce bez względu na to, czy utrata uprawnień zawodowych ma charakter trwały, czy też przejściowy. Jednocześnie, jeżeli zawieszenie prawa do wykonywania wolnego zawodu zakończy się przed końcem roku obrotowego, w którym nastąpiło zawieszenie, partner może pozostać w spółce.
Utrata uprawnień do wykonywania wolnego zawodu może być niezależna od woli partnera, np. w związku z ubezwłasnowolnieniem, zawiniona, np. w związku z odpowiedzialnością dyscyplinarną, a także wprost zamierzona, np. w przypadku zawieszenia uprawnienia do wykonywania zawodu radcy prawnego w związku z rozpoczęciem pełnienia funkcji sędziego. Niezależnie od zawinienia partnera – zawsze, gdy utraci on prawo do zawodu, jest zobligowany do ustąpienia ze spółki.
Sposób wystąpienia ze spółki partnerskiej
Wystąpienie partnera w związku z utratą uprawnień zawodowych następuje przez pisemne oświadczenie skierowane do zarządu albo do partnera uprawnionego do reprezentowania spółki. Zasadniczo parter może pozostać do końca roku obrotowego obowiązującego w danej spółce. Złożenie oświadczenia skraca ten termin. Wystąpienie następuje wraz ze złożeniem oświadczenia.
Zgodnie z art. 100 § 2 ksh adresatem oświadczenia musi być spółka. Oznacza to, że oświadczenie kieruje się do członka zarządu spółki lub odpowiednio partnera uprawnionego do reprezentacji. Może być ono złożone także odpowiednio umocowanemu pełnomocnikowi spółki. W doktrynie przyjmuje się, że prokurent nie jest uprawniony do przyjmowania oświadczenia, gdyż prokura nie obejmuje umocowania do biernej reprezentacji spółki. Z powodów oczywistych partnerem, który przyjmie oświadczenie, nie może być partner, który utracił uprawnienia zawodowe i składa oświadczenie, tj. oświadczenie nie może zostać złożone samemu sobie.
Przedmiotowe oświadczenie powinno przyjąć formę pisemną dla celów dowodowych. Wskazuje się jednak, że jeżeli forma pisemna jest wymagana dla celów dowodowych, to wystarczający będzie pisemny protokół zgromadzenia partnerów, na którym zostało złożone oświadczenie o wystąpieniu ze spółki. Utrata członkostwa w spółce musi zostać ujawniona w rejestrze KRS.
Warto podkreślić, że utrata uprawnień zawodowych nie pozbawia partnera praw majątkowych związanych z udziałami w spółce. Jest on zatem uprawniony do zbycia w niej ogółu praw i obowiązków. Nabywca tych praw musi jednak legitymować się uprawnieniami zawodowymi zbieżnymi z działalnością spółki. W takiej sytuacji nie musi on z niej ustępować. Jest to zatem jeden ze sposobów, dzięki któremu w przypadku spółki dwuosobowej możliwe jest jej dalsze funkcjonowanie.
Prawa i obowiązki partnera pozbawionego prawa wykonywania zawodu
Mimo formalnego uczestniczenia w spółce status partnera po utracie uprawnień ulega zmianie. Partner taki nie ma prawa dokonywać bowiem żadnych czynności zawodowych w spółce. Jest również wyłączony od prowadzenia wszelkich spraw spółki, które mają wpływ na sposób świadczenia usług. Mimo to do czasu złożenia oświadczenia o wystąpieniu ze spółki ponosi on w dalszym ciągu odpowiedzialność za jej zobowiązania, uczestniczy także w jej zysku i stratach. Partner nie traci również prawa do reprezentacji spółki oraz sprawowania funkcji członka zarządu. Powinien jednak powstrzymać się od składania za nią jakichkolwiek oświadczeń, które są związane ze świadczonymi przez nią usługami.
Utrata uprawnień zawodowych przez partnera a powstanie odpowiedzialności odszkodowawczej
Utrata uprawnień zawodowych może powodować odpowiedzialność odszkodowawczą partnera w stosunku do pozostałych partnerów oraz spółki. Z uwagi na jej cel ustawowy, każdy z jej udziałowców ma prawo oczekiwać, że będzie osobiście uczestniczył w prowadzeniu działalności zawodowej i świadczył usługi. Niemożność wykonywania tych czynności może być zatem odczytywane jako naruszenie zobowiązania, jakie przyjmuje na siebie każdy z partnerów w chwili wstąpienia do spółki. Przyjmuje się jednak, że możliwość dochodzenia odszkodowania jest możliwa jedynie w wypadkach, gdy utrata uprawnień zawodowych jest zawiniona przez partnera. Utrata uprawnień wynikająca z umyślnego działania lub niedbalstwa uzasadnia odpowiedzialność odszkodowawczą. Odszkodowanie może obejmować koszty poniesione przez partnerów i spółkę w celu przywrócenia firmie jej normalnej działalności, a także utratę zysków, które zostałyby przez spółkę osiągnięte, gdyby nie konieczność ograniczenia zakresu działalności spółki.
Utrata uprawnień zawodowych przez partnera w spółce partnerskiej – podsumowanie
Wspólnikami w spółce partnerskiej mogą być wyłącznie osoby fizyczne uprawnione do wykonywania wolnego zawodu. Nie dziwi zatem, że utrata uprawnień zawodowych pociąga za sobą daleko idące skutki. W przypadku zatem, gdy partner utraci realną zdolność do bycia wspólnikiem, ma on obowiązek wystąpienia ze spółki. Musi się to stać najpóźniej do końca roku obrotowego, w którym utracił prawo do wykonywania wolnego zawodu. Wystąpienie następuje na podstawie pisemnego oświadczenia przedkładanego spółce. W przypadku natomiast, gdy takie oświadczenie nie zostanie złożone, powstaje domniemanie prawne, zgodnie z którym partner traci swój udział w spółce z końcem roku obrotowego spółki. Utrata uprawnień zawodowych jednego z partnerów nie ma jednak większego znaczenia dla dalszego funkcjonowania spółki, o ile w jej ramach działa więcej niż dwóch partnerów. Jeżeli bowiem spółka posiada dwóch udziałowców, utrata uprawnień przez jednego z nich może prowadzić do rozwiązania spółki – spółka partnerska nie może być prowadzona przez jedną osobę. Jeśli jednak w spółce działa co najmniej trzech partnerów, może ona funkcjonować dalej bez większych zmian w działaniu.
