Portale aukcyjne to wielkie ułatwienie dla wszystkich konsumentów preferujących zakupy robione sprzed ekranu monitora. Mnogość sprzedawców i oferowanych towarów pozwala na zakup niemal każdej dostępnej na rynku rzeczy, od skarpetek po łódź motorową. Ogrom przedsięwzięcia, jakim jest platforma sprzedażowa typu Allegro czy Amazon, niesie ze sobą także zagrożenia. Wielu sprzedawców bowiem stara się w „okazyjnych cenach” sprzedawać podróbki produktów jako autentyki. Do tego stosują przeróżne techniki, takie jak podawanie się za oficjalny sklep producenta czy używanie identycznego znaku towarowego jak ten oryginalny. Czy w przypadku naruszenia prawa własności przemysłowej odpowiada wyłącznie sprzedający, czy także portal aukcyjny?
Czy potrzebna jest rejestracja znaku towarowego?
Korzystanie z cudzego znaku towarowego w celu zarobkowym przez nieuczciwego przedsiębiorcę w przeważającej większości wypadków będzie działaniem bezprawnym. Podmiot, który mimo to decyduje się na używanie identycznego znaku towarowego co producent oryginałów, musi liczyć się z koniecznością zapłaty odszkodowania na rzecz właściciela znaku. Aby jednak można było mówić o odszkodowaniu, w pierwszej kolejności należy mieć pewność, że to, co zostało podrobione, rzeczywiście nosi przymiot znaku towarowego.
Jak możemy wyczytać z ustawy – Prawo własności przemysłowej, znaki towarowe są oznaczeniami stosowanymi w handlu służącymi do identyfikacji produktów lub usług konkretnego przedsiębiorcy. Umożliwiają one odróżnianie produktów tego samego rodzaju, oferowanych przez różnych przedsiębiorców, stanowiąc tym samym podstawę budowania wizerunku i reputacji marki.
Przepis art. 120 ustawy ustanawia 3 przesłanki, które muszą zostać spełnione łącznie, aby dane oznaczenie można było określić znakiem towarowym, a mianowicie:
- znakiem towarowym jest jedynie oznaczenie zmysłowo postrzegalne;
- oznaczenie to musi być przedstawione w sposób pozwalający na ustalenie jednoznacznego i dokładnego przedmiotu udzielonej ochrony;
- oznaczenie powinno umożliwiać odróżnianie towarów lub usług jednego przedsiębiorcy od towarów lub usług innych przedsiębiorców.
Czy zawsze niezbędna jest rejestracja znaku towarowego, aby podlegał on ochronie? W teorii nie. Prawna ochrona znaku towarowego w obrocie gospodarczym istnieje od momentu jego stworzenia i upublicznienia. Nie ma wymogu zgłaszania go do Urzędu Patentowego. Jest to tzw. ochrona darmowa. W praktyce jednak trudno jest udowodnić, że podmiot kopiujący cudzy znak towarowy robił to z rozmysłem, w celu wzbogacenia się kosztem właściciela znaku. Dlatego też niemal niezbędna jest rejestracja w UP. Dzięki temu ochrona zostaje wzmocniona, a podmiot dopuszczający się plagiatu nie będzie mógł bronić się tym, że nie miał pojęcia o istnieniu identycznego znaku towarowego.
Co daje rejestracja znaku towarowego?
Znak towarowy będzie podlegał ochronie patentowej po dokonaniu zgłoszenia do odpowiedniego urzędu, przejściu procedury sprawdzającej oraz jego rejestracji. Ochrona może być ustanowiona odpowiednio na terenie:
- Polski – wtedy zgłoszenie należy kierować do Urzędu Patentowego RP;
- Europy – znak towarowy należy zgłosić do Urzędu Unii Europejskiej ds. Własności Intelektualnej (EUIPO);
- całego świata – wówczas rejestracja odbywa się w Światowej Organizacji Własności Intelektualnej (WIPO).
Podmiotem odpowiedzialnym za ochronę patentową jest urząd, który dokonał rejestracji znaku towarowego. Właściciel praw do znaku, po jego zarejestrowaniu, nabywa prawo do wyłącznego używania znaku w sposób zarobkowy i zawodowy. Ochrona patentowa ma charakter monopolu, co oznacza, że daje ona wyłączne prawo do korzystania ze znaku tylko jego właścicielowi. Prawo to, co do zasady, przyznawane jest na 10 lat. Po tym czasie należy dokonać przedłużenia ochrony na kolejne lata. Ochrona patentowa jest odpłatna. W zależności od obszaru oraz okresu ochrony kwoty różnią się od siebie.
Właściciel zarejestrowanego znaku może z niego korzystać w szczególności w celu:
- umieszczania go na swoich produktach;
- wprowadzania oznaczonych produktów na rynek;
- umieszczania go na dokumentach firmowych, materiałach promocyjnych lub stronie internetowej;
- posługiwania się nim w celach reklamowych.
Niezależnie od tego, czy ochrona wynika z samego prawa (ochrona darmowa), czy też ze złożenia wniosku do urzędu patentowego, zabronione jest używanie identycznego znaku towarowego przez inny podmiot. W przypadku gdyby jednak tak się stało, właściciel znaku ma prawo do wysunięcia wobec takiego podmiotu szeregu roszczeń, takich jak:
- żądanie zaniechania naruszania;
- żądanie wydania bezpodstawnie uzyskanych korzyści;
- żądanie naprawienia wyrządzonej szkody.
Jakie są prawa właściciela znaku towarowego?
Dla lepszego zrozumienia omawianego tematu musimy sięgnąć do rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/1001 w sprawie znaku towarowego Unii Europejskiej. Tam w przepisie art. 9 wskazane są prawa wynikające z posiadania unijnego znaku towarowego. Wskazuje on, że bez uszczerbku dla praw właściciela unijnego znaku towarowego jest on uprawniony do uniemożliwienia wszelkim osobom trzecim, które nie posiadają jego zgody, używania w obrocie handlowym, w odniesieniu do towarów lub usług, oznaczenia, w przypadku gdy:
- oznaczenie jest identyczne z unijnym znakiem towarowym i jest używane w odniesieniu do towarów lub usług, które są identyczne z tymi, dla których unijny znak towarowy został zarejestrowany;
- oznaczenie jest identyczne z unijnym znakiem towarowym lub do niego podobne oraz jest używane w odniesieniu do towarów lub usług, które są identyczne z towarami lub usługami, dla których unijny znak towarowy został zarejestrowany, lub do nich podobne, jeżeli istnieje prawdopodobieństwo wprowadzenia odbiorców w błąd; prawdopodobieństwo wprowadzenia w błąd obejmuje prawdopodobieństwo skojarzenia oznaczenia ze znakiem towarowym;
- oznaczenie jest identyczne z unijnym znakiem towarowym lub do niego podobne, niezależnie od tego, czy jest ono używane w odniesieniu do towarów lub usług, które są identyczne bądź podobne lub niepodobne do tych, dla których unijny znak towarowy został zarejestrowany, w przypadku gdy cieszy się on renomą w Unii i używanie tego oznaczenia bez uzasadnionej przyczyny przynosi nienależną korzyść z racji odróżniającego charakteru lub renomy unijnego znaku towarowego bądź jest szkodliwe dla tego charakteru lub renomy.
Przepis ten zakazuje podmiotom innym niż właściciel znaku towarowego następujących działań:
- umieszczania oznaczenia na towarach lub ich opakowaniach;
- oferowania towarów, wprowadzania ich do obrotu lub ich magazynowania pod takim oznaczeniem, lub oferowania bądź świadczenia usług pod tym oznaczeniem;
- przywozu lub wywozu towarów pod takim oznaczeniem;
- używania oznaczenia jako nazwy handlowej lub nazwy przedsiębiorstwa, lub jako części tych nazw;
- używania oznaczenia w dokumentach handlowych i w reklamie.
Celem powyższego przepisu art. 9 rozporządzenia jest przyznanie właścicielowi znaku towarowego instrumentu prawnego, dzięki któremu staje się zakazane wszelkie używanie tego znaku towarowego przez osobę trzecią, bez jego zgody.
Używanie identycznego znaku towarowego a odpowiedzialność platformy aukcyjnej
W kwestii odpowiedzialności platformy aukcyjnej za używanie identycznego znaku towarowego przez sprzedawcę, który nie posiada praw do tego znaku, wypowiedział się Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej w wyroku z 22 grudnia 2022 roku (sygn. akt: C-148/21 i C-184/21). TSUE uznał, że używanie identycznego znaku towarowego przez osobę trzecią lub znaku podobnego wymaga co najmniej, aby oznaczenie to było przez nią wykorzystywane w ramach jej własnej komunikacji handlowej. Używanie oznaczeń identycznych ze znakami towarowymi lub do nich podobnych w ofertach sprzedaży wyświetlanych na platformie aukcyjnej jest dokonywane wyłącznie przez sprzedawców będących klientami operatora owej platformy, a nie przez niego samego, ponieważ ten ostatni nie używa tego oznaczenia we własnej komunikacji handlowej.
Trybunał wyjaśnił, że „komunikacja handlowa” oznacza każdą formę przekazu skierowanego do osób trzecich mającego promować jego działalność, towary lub usługi bądź wskazywać na prowadzenie takiej działalności. Taki związek istnieje, gdy operator, korzystając z usługi odsyłania w internecie i za pomocą słowa kluczowego identycznego ze znakiem towarowym należącym do innego podmiotu, reklamuje towary oznaczane tym znakiem towarowym, sprzedawane przez jego klientów na jego internetowej platformie handlowej. Reklama taka tworzy bowiem dla internautów dokonujących wyszukiwania za pomocą tego słowa kluczowego oczywiste skojarzenie między tymi markowymi towarami a możliwością ich nabycia za pośrednictwem tej platformy. Z powyższego powodu właściciel tego znaku towarowego jest uprawniony zakazać owemu operatorowi takiego używania, gdy ta reklama narusza prawo do znaku towarowego ze względu na fakt, że nie pozwala ona lub jedynie z trudnością pozwala właściwie poinformowanemu i dostatecznie uważnemu internaucie na zorientowanie się, czy owe towary pochodzą od właściciela tego znaku towarowego lub od przedsiębiorstwa powiązanego z nim gospodarczo, czy też przeciwnie — od osoby trzeciej.
Odnośnie do sposobu prezentowania samych ogłoszeń na portalu aukcyjnym Trybunał wskazał, że potrzeba przejrzystego wyświetlania ogłoszeń w internecie jest przewidziana w prawodawstwie Unii dotyczącym handlu elektronicznego. Ogłoszenia wyświetlane w witrynie sprzedaży internetowej ze zintegrowaną internetową platformą handlową muszą być zatem przedstawiane w sposób pozwalający właściwie poinformowanemu i dostatecznie uważnemu użytkownikowi na rozróżnienie ofert pochodzących z jednej strony od operatora tej witryny internetowej, a z drugiej strony od sprzedawców zewnętrznych działających na internetowej platformie handlowej, z którą ta witryna jest zintegrowana. Okoliczność, że taki operator stosuje jednolity sposób prezentowania ofert publikowanych w jego witrynie internetowej, tj. wyświetla jednocześnie własne ogłoszenia i ogłoszenia sprzedawców zewnętrznych oraz umieszcza własne logo renomowanego dystrybutora zarówno w swojej witrynie internetowej, jak i we wszystkich tych ogłoszeniach (w tym dotyczących towarów oferowanych przez sprzedawców zewnętrznych), może utrudniać takie wyraźne rozróżnienie. Powyższe może wywołać u właściwie poinformowanego i dostatecznie uważnego użytkownika wrażenie, że to ów operator sprzedaje we własnym imieniu i na własny rachunek również towary oferowane do sprzedaży przez tych sprzedawców zewnętrznych. W konsekwencji, gdy te towary są opatrzone oznaczeniem identycznym ze znakiem towarowym należącym do innego podmiotu, zdaniem TSUE taki jednolity sposób przedstawienia może powodować w odczuciu tych użytkowników powstanie związku pomiędzy tym oznaczeniem a usługami świadczonymi przez owego operatora. Ponadto charakter i zakres usług świadczonych przez operatora na rzecz sprzedawców zewnętrznych, którzy oferują na tej platformie towary opatrzone przedmiotowym oznaczeniem (takich jak usługi polegające w szczególności na odpowiadaniu na pytania użytkowników dotyczące tych towarów lub składowania, wysyłki i zarządzania zwrotami tych towarów), mogą również wywołać u właściwie poinformowanego i dostatecznie uważnego użytkownika wrażenie, że owe towary są sprzedawane przez tego operatora w jego imieniu i na własny rachunek.
W konsekwencji Trybunał stanął na stanowisku, że operator witryny sprzedaży internetowej obejmującej, oprócz własnych ofert sprzedaży, internetową platformę handlową, może być uznany za podmiot używający oznaczenia identycznego z unijnym znakiem towarowym należącym do innego podmiotu w odniesieniu do towarów identycznych z tymi, dla których ten znak został zarejestrowany. Dotyczy to przypadku, gdy sprzedawcy zewnętrzni oferują do sprzedaży na tej platformie – bez zgody właściciela tego znaku – takie towary opatrzone owym oznaczeniem, jeśli właściwie poinformowany i dostatecznie uważny użytkownik tej witryny internetowej dostrzega związek między usługami tego operatora a danym oznaczeniem. Ma to miejsce w szczególności wówczas, gdy w świetle wszystkich elementów charakteryzujących daną sytuację taki użytkownik mógłby odnieść wrażenie, że to powyższy operator sprzedaje – we własnym imieniu i na własny rachunek – towary opatrzone tym oznaczeniem. Istotne w tym zakresie są okoliczności, że ten operator stosuje jednolity sposób prezentacji ofert publikowanych w swojej witrynie internetowej, tj. wyświetla jednocześnie ogłoszenia dotyczące towarów, które sprzedaje we własnym imieniu i na własny rachunek oraz ogłoszenia dotyczące towarów oferowanych na tej platformie przez sprzedawców zewnętrznych, że umieszcza on na wszystkich tych ogłoszeniach własne logo renomowanego dystrybutora i że oferuje on sprzedawcom zewnętrznym – w ramach sprzedaży towarów opatrzonych przedmiotowym oznaczeniem – uzupełniające usługi polegające w szczególności na składowaniu i wysyłce ich towarów.
