Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych nie mówi wprost, co powinniśmy rozumieć pod pojęciem pola eksploatacji utworu. W art. 17 znaleźć możemy zapis mówiący o tym, że pełne prawo do korzystania z utworu ma autor - przysługują mu zarówno prawa osobiste, jak i majątkowe. Może on w dowolny sposób rozporządzać tymi prawami (wyłączając oczywiście prawo zbycia autorskich praw osobistych) i korzystać z utworu na wszystkich jego polach eksploatacji.
Pola eksploatacji utworu
Mimo, że twórca może przekazać komuś część swoich uprawnień, to zawsze ma on możliwość korzystania z utworu na wszystkich polach eksploatacji, także tych jeszcze nieznanych. Prawa tego autor nie może przenieść w całości na kogoś innego - stąd tak ważne jest dokładne określenie w umowie dozwolonych obszarów użytkowania utworu.
Choć przepis ten wyjaśnia nam konieczność zawierania umów przenoszących autorskie prawa majątkowe w ściśle określonych dziedzinach, nie definiuje jednak pojęcia pól eksploatacji utworu. Żeby zrozumieć, co to oznacza, należy odnieść się do przykładów, które ustawodawca wymienia w art. 6 ustawy. Na jego podstawie, a także na podstawie interpretacji i komentarzy do ustawy, można wymienić takie pola eksploatacji utworu, jak:
-
publiczne odtworzenia utworów,
-
publiczne wykonywanie utworów (w tym wykonanie na żywo),
-
wyświetlenia i publiczne odtworzenia utworów audiowizualnych,
-
wypożyczanie egzemplarzy utworów utrwalonych np. na płytach, kasetach i innych nośnikach dźwięku i obrazu,
-
utrwalanie i zwielokrotnianie utworów,
-
nadawanie utworów przez stacje radiowe i telewizyjne,
-
wykorzystanie utworów w sieciach bezpośredniego dostępu, takich jak internet,
-
wystawienia utworów scenicznych, sceniczno-muzycznych, choreograficznych (dramatów, komedii, musicali, oper, baletów i innych tego typu dzieł).
Z art. 6 możemy więc wywnioskować zakres pól eksploatacji utworu. W art. 50 ustawodawca porządkuje to pojecie, dzieląc je na trzy główne kategorie:
| Art. 50 Odrębne pola eksploatacji stanowią w szczególności: 1) w zakresie utrwalania i zwielokrotniania utworu - wytwarzanie określoną techniką egzemplarzy utworu, w tym techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową; 2) w zakresie obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono - wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy; 3) w zakresie rozpowszechniania utworu w sposób inny niż określony w pkt 2 - publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym. |
Pojęcie pól eksploatacji utworu można więc zdefiniować jako sposób korzystania z dzieła, niezależnie od środków, jakie zostały do tego użyte. Pojęcie to jest bardzo szerokie, a sformułowania użyte przez ustawodawcę dość ogólne, nie można więc traktować zawartego w ustawie wyliczenia jako kompletnego i wyczerpującego. Także stały rozwój technologii wpływa na poszerzanie katalogu pól eksploatacji.
Możemy więc uzupełnić powyższą definicję - pole eksploatacji utworu to sposób korzystania z utworu, niezależnie od środków, jakie zostały do tego użyte, pod warunkiem, że są one samodzielne pod względem technicznym, czyli odrębne i niepowielające istniejących już rozwiązań technologicznych.
Pola eksploatacji utworu w umowach
Dokładne określenie pól eksploatacji utworu jest ważne, zwłaszcza w kontekście zawierania umów przenoszących autorskie prawa majątkowe lub umów licencyjnych. Art. 41 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych wyraźnie zaznacza, że licencja lub umowa przenosząca autorskie prawa majątkowe musi zawierać zapis, mówiący o tym, jakich pól eksploatacji dotyczy.
Pominięcie tego punktu może budzić poważne wątpliwości w kwestii obowiązywania umowy, przynajmniej w części dotyczącej sposobu użytkowania dzieła. Wiąże się to nie tylko z ochroną praw autorskich twórcy, ale także z wynagrodzeniem, jakie przysługuje mu z tytułu udzielenia licencji lub przeniesienia autorskich praw majątkowych. Kwestię tę reguluje art. 45 ustawy:
| Art. 45 Jeżeli umowa nie stanowi inaczej, twórcy przysługuje odrębne wynagrodzenie za korzystanie z utworu na każdym odrębnym polu eksploatacji. |
Autor dzieła powinien więc, w celu ochrony własnych interesów, zadbać, by w umowie znalazły się uregulowania dotyczące pól eksploatacji utworu i wynagrodzenia za każde z nich.
Nieznane pola eksploatacji utworu
W ustawie znaleźć możemy także zapis (art. 41), mówiący o tym, że wskazane w umowie pola eksploatacji utworu muszą być w chwili jej zawierania znane. Zapis ten również stanowi środek ochrony autora dzieła - zapobiega umieszczaniu w umowach klauzul, które umożliwiałyby korzystanie z utworu w sposób, którego żadna ze stron nie mogła przewidzieć, a który mógłby szkodzić interesom twórcy.
W razie pojawienia się nowego środka przekazu, który otwierałby nowe drogi użytkowania dzieła, należy dodać do umowy licencyjnej lub przenoszącej prawa autorskie aneks, w którym strony dokładnie wskażą sposób korzystania z utworu i przestrzeń, w której miałoby się to odbywać - przykładem może być Internet, stosunkowo nowe medium. Autor, udzielając licencji na korzystanie z dzieła w sieci, powinien wskazać, na jakie dokładnie korzystanie się godzi - udostępnienie na jednym portalu, rozsyłanie droga mailową, nadanie w formie podcastu. Internet daje bowiem wiele możliwości użytkowania dzieł. Podobnie może być z każdym nowym polem eksploatacji utworu.
Polecamy:
