Przez uzyskanie patentu nabywa się prawo wyłącznego korzystania z wynalazku w sposób zarobkowy lub zawodowy na całym obszarze Rzeczypospolitej Polskiej. Czym jest ochrona patentowa, jak długo trwa i z jakich powodów może się zakończyć? Sprawdź, jak działa patent!
Wynalazek – co można opatentować?
Patenty są udzielane – bez względu na dziedzinę techniki – na wynalazki, które są:
- nowe,
- posiadają poziom wynalazczy,
- nadają się do przemysłowego stosowania.
Wynalazek uważa się za nowy, jeśli nie jest on częścią stanu techniki. Przez stan techniki rozumie się wszystko to, co przed datą, według której oznacza się pierwszeństwo do uzyskania patentu, zostało udostępnione do wiadomości powszechnej w formie pisemnego lub ustnego opisu, przez stosowanie, wystawienie lub ujawnienie w inny sposób.
Wynalazek uważany jest za nadający się do przemysłowego stosowania, jeżeli dzięki niemu może być uzyskiwany wytwór lub wykorzystywany sposób, w rozumieniu technicznym, w jakiejkolwiek działalności przemysłowej, nie wykluczając rolnictwa.
Za wynalazki nie uważa się w szczególności:
- odkryć, teorii naukowych i metod matematycznych,
- wytworów o charakterze jedynie estetycznym,
- schematów, zasad i metod przeprowadzania procesów myślowych, rozgrywania gier lub prowadzenia działalności gospodarczej,
- wytworów lub sposobów, których możliwość wykorzystania nie może być wykazana lub wykorzystanie nie przyniesie rezultatu spodziewanego przez zgłaszającego, w świetle powszechnie przyjętych i uznanych zasad nauki,
- programów komputerowych,
- przedstawienia informacji.
Patentów nie udziela się na:
- wynalazki, których wykorzystywanie byłoby sprzeczne z porządkiem publicznym lub dobrymi obyczajami; nie uważa się za sprzeczne z porządkiem publicznym korzystanie z wynalazku tylko dlatego, że jest zabronione przez prawo,
- odmiany roślin lub rasy zwierząt oraz czysto biologiczne sposoby hodowli roślin lub zwierząt, a także wytwory uzyskiwane takimi sposobami; przepis ten nie ma zastosowania do sposobów mikrobiologicznych lub innych sposobów technicznych ani do wytworów uzyskiwanych takimi sposobami, o ile nie są to odmiany roślin lub rasy zwierząt,
- sposoby leczenia ludzi i zwierząt metodami chirurgicznymi lub terapeutycznymi oraz sposoby diagnostyki stosowane na ludziach lub zwierzętach; przepis ten nie dotyczy produktów, a w szczególności substancji lub mieszanin stosowanych w diagnostyce lub leczeniu.
Patent – co należy wiedzieć?
Zakres przedmiotowy patentu określają zastrzeżenia patentowe, zawarte w opisie patentowym. Opis wynalazku i rysunki mogą służyć do wykładni zastrzeżeń patentowych.
Uprawniony z patentu może zakazać osobie trzeciej, niemającej jego zgody, korzystania z wynalazku w sposób zarobkowy lub zawodowy polegający na:
- wytwarzaniu, używaniu, oferowaniu, wprowadzaniu do obrotu, przechowywaniu lub składowaniu produktów będących przedmiotem wynalazku, eksportowaniu lub importowaniu ich do tych celów, lub
- stosowaniu sposobu będącego przedmiotem wynalazku, jak też używaniu, oferowaniu, wprowadzaniu do obrotu, przechowywaniu lub składowaniu produktów otrzymanych bezpośrednio takim sposobem, eksportowaniu lub importowaniu ich do tych celów.
Uprawniony z patentu może w drodze umowy udzielić innej osobie upoważnienia (licencji) do korzystania z jego wynalazku (umowa licencyjna).
Przeniesienie patentu staje się skuteczne wobec osób trzecich z chwilą wpisu tego przeniesienia do rejestru patentowego.
Uprawniony z patentu może wskazać, w szczególności przez stosowne oznaczenie na towarach, że jego wynalazek korzysta z ochrony.
Koniec ochrony patentowej z uwagi na unieważnienie patentu
Patent może zostać unieważniony w całości lub części na wniosek każdego, kto wykaże, że:
- nie zostały spełnione warunki wymagane do uzyskania patentu,
- wynalazek nie został przedstawiony na tyle jasno i wyczerpująco, aby znawca mógł ten wynalazek urzeczywistnić,
- patent został udzielony na wynalazek nieobjęty treścią zgłoszenia lub zgłoszenia pierwotnego,
- zastrzeżenia patentowe nie określają przedmiotu żądanej ochrony w sposób jasny i zwięzły lub nie są w całości poparte opisem wynalazku.
Koniec ochrony patentowej z uwagi na wygaśnięcie patentu
Patent wygasa na skutek:
- upływu okresu, na który został udzielony,
- zrzeczenia się patentu przez uprawnionego przed Urzędem Patentowym, za zgodą osób, którym służą prawa na patencie,
- nieuiszczenia w przewidzianym terminie opłaty okresowej,
- trwałej utraty możliwości korzystania z wynalazku z powodu braku potrzebnego do tego materiału biologicznego, który stał się niedostępny i nie może być odtworzony na podstawie opisu.
Patent wygasa co do zasady w dniu, w którym nastąpiło zdarzenie, z jakim ustawa wiąże skutek jego wygaśnięcia. Data wygaśnięcia patentu powinna być potwierdzona w decyzji.
Wygaśnięcie patentu z powodu nieuiszczenia w przewidzianym terminie opłaty okresowej następuje w dniu, w którym upłynął poprzedni okres ochrony wynalazku.
Wraz z patentem głównym tracą moc patenty dodatkowe. Jeżeli patent główny traci moc z przyczyny niemającej wpływu na wynalazek będący przedmiotem patentu dodatkowego, patenty dodatkowe do patentu głównego zachowują moc przez okres, na który został udzielony patent główny.
Nieopłacenie patentu jako przyczyna wygaśnięcia ochrony patentowej
Termin do uiszczenia opłaty jednorazowej za ochronę lub opłaty za pierwszy okres ochrony, określonej w decyzji o udzieleniu patentu, wynosi 3 miesiące od daty doręczenia wezwania. Opłaty za dalsze okresy ochrony patentowej są uiszczane z góry, nie później niż w dniu, w którym upływa poprzedni okres ochrony. Opłaty za dalsze okresy można uiszczać również w terminie 6 miesięcy po upływie terminu upływu poprzedniego okresu ochrony przy równoczesnym uiszczeniu opłaty dodatkowej w wysokości 30% opłaty należnej.
Jak kształtują się opłaty okresowe za ochronę patentową?
Za pierwszy okres ochrony wynalazku obejmujący 1., 2. i 3. rok ochrony opłata okresowa wynosi 480 zł, natomiast za kolejne lata wynosi ona odpowiednio:
- za 4. rok – 250 zł,
- za 5. rok – 300 zł,
- za 6. rok – 350 zł,
- za 7. rok – 400 zł,
- za 8. rok – 450 zł,
- za 9. rok – 550 zł,
- za 10. rok – 650 zł,
- za 11. rok – 750 zł,
- za 12. rok – 800 zł,
- za 13. rok – 900 zł,
- za 14. rok – 950 zł,
- za 15. rok – 1050 zł,
- za 16. rok – 1150 zł,
- za 17. rok – 1250 zł,
- za 18. rok – 1350 zł,
- za 19. rok – 1450 zł,
- za 20. rok – 1550 zł.
Zgodnie z orzecznictwem: „Po upływie przewidzianych prawem terminów do uiszczenia opłaty za okres ochrony patentowej, […] terminu do uiszczenia opłaty okresowej i dodatkowego terminu do uiszczenia tej opłaty wraz z opłatą dodatkową […] następuje skutek wygaśnięcia patentu określony w art. 90 ust. 1 pkt 3 tej ustawy, a Urząd Patentowy RP ma obowiązek stwierdzić ten fakt na podstawie art. 90 ust. 2 Prawo własności przemysłowej” (wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 13 lipca 2021 roku, II GSK 1347/18).
