Zapewne niewielu z nas ma w planach prowadzenie własnej instytucji finansowej, dlatego też wiedza o tym, jakie są warunki założenia banku komercyjnego, nie jest nazbyt spopularyzowana. Warto jednak taką wiedzę posiadać, choćby po to, by potrafić rozróżnić „prawdziwy” bank, działający na podstawie ustawy Prawo bankowe od tzw. parabanków, których funkcjonowanie nie jest szczegółowo uregulowane w przepisach prawa, a działalność pozostawia wiele do życzenia. Niezależnie od tego, czy gromadzimy i przechowujemy pieniądze, czy też je pożyczamy, zawsze wcześniej powinniśmy zadbać o bezpieczeństwo naszych interesów i dokładnie sprawdzić, z jaką instytucją finansową mamy do czynienia. Oczywiste jest, że niezawodną będzie właśnie bank. Ma on usystematyzowaną strukturę, jasne zasady działania oraz ugruntowaną sytuację na rynku. Oprócz tego kontrolę nad nim pełni Komisja Nadzoru Finansowego. Korzystając z usług banków komercyjnych, nie musimy bać się o nasze finanse – są tam bezpieczne. Jakie zatem są warunki założenia banku? O tym poniżej.
Warunki założenia banku – jaki jest ich cel?
Postępowanie w sprawie założenia banku komercjalnego zostało opisane w art. 30 i nast. ustawy Prawo bankowe. We wspomnianym art. 30 określono szczegółowo tryb utworzenia banku. Zawarte są w nim przesłanki, które muszą zostać spełnione, aby podmiot założycielski mógł zacząć go prowadzić. Co bardzo istotne, warunki określone w ustawie są obligatoryjnie sprawdzane przez KNF. Bez tej procedury niemożliwe jest wydanie zezwolenia na utworzenie banku. Spełnienie ustawowych przesłanek ma na celu zapewnienie skutecznego i stabilnego funkcjonowania banku na rynku i zabezpieczenia zgromadzonych w nim środków swoich klientów.
Fundusze na działalność
Pierwszym warunkiem, jaki musi spełnić podmiot założycielski, aby bank zaczął funkcjonować, jest zapewnienie tzw. funduszy własnych. Ich wielkość powinna być adekwatna do skali zamierzonej działalności. Fundusze własne banku obejmują fundusze podstawowe oraz fundusze uzupełniające w kwocie nieprzewyższającej funduszy podstawowych. W ich skład nie wchodzi z kolei kapitał założycielski banku.
Ustawodawca nie zdecydował się na dokładne wskazanie wielkości kwoty funduszy zakładanej instytucji. Jest ona zależna od planowanej skali działalności oraz rodzajów wykonywanych przez bank czynności. Trzeba jednak przy tym pamiętać, że bank ma obowiązek posiadania funduszy własnych na poziomie nie niższym niż równowartość w złotych 5 mln euro.
Kapitał założycielski
Jak zostało wskazane powyżej, zapewnienie kapitału założycielskiego jest odrębnym warunkiem od funduszy na działalność. Kapitał ten może być wniesiony w całości w formie wkładów pieniężnych lub pieniężnych i niepieniężnych w częściach. Jeżeli wkłady będą miały charakter niepieniężny, ustawa wprowadza ograniczenia. Przedmiotem takich wkładów może być wyłącznie wyposażenie banku oraz nieruchomości. Niemożliwe jest pokrycie kapitału m.in. przez akcje czy posiadane wierzytelności.
Zasadą jest przy tym, że wkłady niepieniężne muszą być bezpośrednio przydatne w prowadzeniu działalności bankowej. Nie mogą być to zatem środki trwałe, których przydatność dla potrzeb banku jest wątpliwa. Dodatkowym ograniczeniem jest limit wkładów niepieniężnych. Nie mogą one przekraczać 15% całości kapitału założycielskiego banku, przy czym kapitał wniesiony w formie pieniężnej nie może być niższy niż równowartość 5 mln euro.
Ostatnim obostrzeniem jest to, że przedmiotowy kapitał założycielski banku nie może pochodzić z kredytu, pożyczki oraz źródeł nieudokumentowanych. Oznacza to, że środki wnoszone na działalność banku nie mogą stanowić zewnętrznego obciążenia finansowego.
Obowiązek posiadania odpowiednich pomieszczeń
Kolejnym wymogiem jest to, aby w banku znajdowały się pomieszczenia posiadające odpowiednie urządzenia techniczne, należycie zabezpieczające przechowywane w banku wartości, z uwzględnieniem zakresu i rodzaju prowadzonej działalności bankowej. Kolejny raz ustawodawca nie sprecyzował danej przesłanki. To, jakie warunki techniczne muszą spełniać pomieszczenia, w których będzie wykonywana działalność bankowa, należy zatem do decyzji podjętej przez samego właściciela banku.
Oczywiście w tym aspekcie nie może dojść do pełnej samowoli. Stan techniczny przedmiotowych pomieszczeń jest bowiem badany przez KNF. W tym celu Komisja analizuje przedstawione przez założycieli dokumenty określające sytuację prawną obiektu, sposób jego pozyskania oraz opinię podmiotu posiadającego uprawnienia do zabezpieczenia technicznego, który musi stwierdzić, czy dany obiekt budowlany nadaje się na dostosowanie go do celów finansowych.
Rękojmia ostrożnego i stabilnego zarządzania bankiem
Oprócz posiadania kapitału oraz urządzeń technicznych istotny jest również element ludzki. Chodzi mianowicie o założycieli oraz członków zarządu. Osoby te muszą dawać rękojmię ostrożnego i stabilnego zarządzania bankiem. Dodatkowo od członków zarządu (niemożliwe jest funkcjonowanie zarządu jednoosobowego) wymaga się wykształcenia i doświadczenia niezbędnego do kierowania bankiem oraz udowodnionej znajomości języka polskiego. Spełnienie powyższych wymogów jest analizowane przez KNF. Nie wiadomo jednak, na podstawie jakich kryteriów powinno się to odbywać. Ustawodawca nie sprecyzował tego.
Mimo powyższego trzeba uznać, że za „wykształcenie niezbędne do kierowania bankiem” należy rozumieć wykształcenie teoretyczne, tj. ukończenie studiów z zakresu bankowości, ekonomii czy prawa. Niezbędne doświadczenie zawodowe może z kolei zostać nabyte w czasie pracy na podobnych stanowiskach, czyli pełniąc funkcję członka zarządu lub rady nadzorczej w spółkach prowadzących inną działalność finansową lub podobną. Odnośnie do wymogu udokumentowanej znajomości języka polskiego ustawodawca nie stwierdził, że chodzi wyłącznie o obywateli RP. Oznacza to, że członkami zarządu mogą być także obcokrajowcy. W doktrynie wskazuje się, że wystarczające dla udokumentowania znajomości języka polskiego będzie przedstawienie świadectwa ukończenia polskiej szkoły średniej lub studiów wyższych na polskiej uczelni z językiem wykładowym polskim, lub urzędowe poświadczenie znajomości języka polskiego.
Prawo bankowe przy tym wszystkim wyposażyło KNF w kompetencję do odstąpienia od wymogu udowodnionej znajomości języka polskiego, jeżeli nie jest to niezbędne ze względów nadzoru ostrożnościowego, biorąc w szczególności pod uwagę poziom dopuszczalnego ryzyka lub zakres działalności banku. Decyzja Komisji wydawana jest wyłącznie na wniosek, KNF nie może orzec w tym przedmiocie „z urzędu”.
Oprócz powyższego członek zarządu musi:
- mieć dobrą znajomość polskiego systemu bankowego,
- być osobą niekaraną,
- legitymować się brakiem orzeczonego zakazu prowadzenia działalności gospodarczej na własny rachunek,
- legitymować się brakiem orzeczonego zakazu pełnienia funkcji członka rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej w spółce akcyjnej, spółce z ograniczoną odpowiedzialnością lub w spółdzielni,
- legitymować się brakiem orzeczonego zakazu pełnienia funkcji reprezentanta lub pełnomocnika przedsiębiorcy,
- legitymować się brakiem spowodowania udokumentowanej straty w miejscu pracy albo w związku z pełnieniem funkcji członka organu osoby prawnej,
- nie zalegać z podatkami,
- uzyskać absolutorium z pełnionych funkcji.
Plan działalności banku
Ostatnim wymogiem ustawowym jest obowiązek przedstawienia Komisji Nadzoru Finansowego planu działalności banku, wskazującego, że działalność ta będzie bezpieczna dla środków pieniężnych zgromadzonych w siedzibie instytucji. Plan ten powinien w sposób szczegółowy i jednoznaczny stanowić gwarancję prawidłowego funkcjonowania banku.
Jak wskazała Komisja w swojej Uchwale z dnia 7 stycznia 2008 roku (Nr 2/2008), KNF bada w szczególności, czy załączony do wniosku o wydanie zezwolenia na utworzenie banku program działalności i plan finansowy banku zawiera:
- informacje dotyczące przewidywanego terytorialnego zakresu działalności,
- określenie kręgu klientów, którym bank zamierza świadczyć usługi i możliwości ich pozyskania oraz ocenę konkurencyjności wobec innych banków,
- przewidywane bilanse i rachunki wyników, ze szczegółowym omówieniem kosztów i przychodów, podziału zysków, ze wskazaniem źródeł i sposobów pokrycia strat dla okresu co najmniej 3 lat, a także założenia dotyczące czynności obrotu dewizowego, jeżeli bank zamierza w tym okresie wykonywać takie czynności.
Warunki założenia banku komercyjnego – podsumowanie
Każdy bank, aby mógł prowadzić swoją statutową działalność, musi uzyskać zezwolenie KNF. Aby tego dokonać, musi spełnić warunki przedstawione w art. 30 Prawa bankowego. Zgodnie z tym przepisem założyciele banku są zobligowani do zapewnienia funduszy własnych w kwocie dostosowanej do rodzaju planowanej działalności, kapitału zakładowego oraz pomieszczenia posiadającego odpowiednie urządzenia techniczne, należycie zabezpieczające przechowywane w banku środki pieniężne swoich klientów. Poza tym założyciele oraz członkowie zarządu muszą dawać rękojmię ostrożnego i stabilnego zarządzania bankiem. Dodatkowo osoby przewidziane do objęcia w banku stanowisk zarządczych muszą mieć odpowiednie wykształcenie, doświadczenie oraz posługiwać się językiem polskim. Ostatnim warunkiem jest przedstawienie przez założycieli Komisji Nadzoru planu działalności banku na okres co najmniej 3-letni.
