Ścieżka SMART - dotacje w zakresie zwiększania dostępności

W 2023 roku Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości ogłosiła już trzy nabory wniosków związanych z Ścieżka SMART. Ostatni z nich, który został uruchomiony 6 lipca br., znacznie różni się od dwóch wcześniejszych konkursów. Na czym polegają różnice? Co kryje się pod pojęciem dotacji w zakresie zwiększenia dostępności? Kogo zaliczamy do osób ze szczególnymi potrzebami? Które moduły są obligatoryjne w ramach działania? No powyższe pytania odpowiem w niniejszym artykule.

Jakie są ogólne warunki udziału w konkursie?

O dofinansowanie projektów w ramach naboru mogą ubiegać się mikro, małe lub średnie przedsiębiorstwa prowadzące działalność na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Nabór wniosków trwa od 6 lipca 2023 roku do 30 października 2023 roku. Jest o co walczyć, gdyż do podziału przewidziano kwotę 222 mln zł. Wnioskodawca składa dokumenty aplikacyjne wyłącznie poprzez Lokalny System Informatyczny dostępny pod adresem https://lsi.parp.gov.pl. Cała komunikacja na linii Instytucja Pośrednicząca (PARP) a wnioskodawca odbywa się elektronicznie za pośrednictwem LSI oraz poczty elektronicznej. Zwycięzców konkursu poznamy z końcem roku, gdyż zgodnie z regulaminem ocena wniosków potrwa maksymalnie 90 dni od zakończenia naboru. Jakie projekty mogą liczyć na dofinansowanie? Wsparcie finansowe uzyskają przedsięwzięcia, których celem jest rozwiązanie problemów osób ze szczególnymi potrzebami, istotnie przyczyniających się do zwiększenia dostępności.

Aby lepiej zrozumieć istotę konkursu, należy dokładnie przyjrzeć się zagadnieniom: dostępności, barier oraz osób ze szczególnymi potrzebami. Przedmiotem każdego z modułów realizowanych w ramach projektu musi być bowiem zniesienie co najmniej jednej lub więcej barier występujących np. w przestrzeni fizycznej (np. w budynkach, urządzeniach), rzeczywistości cyfrowej, systemach informacyjno-komunikacyjnych, produktach, usługach, procesach lub zaspokojenie szczególnych potrzeb określonej w konkursie grupy osób.

Jakie akty prawne gwarantują dostępność - Ścieżka SMART?

Zagadnienie dostępności zostało szczegółowo uregulowane na poziomie Unii Europejskiej, jak i w polskim porządku prawnym. Mowa tutaj o:

1. Dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady UE nr 2019/882 z dnia 17 kwietnia 2019 roku w sprawie dostępności produktów i usług (Dz.Urz. UE L 151), której celem jest zbliżenie ustawodawstwa państw członkowskich w odniesieniu do wymogów dostępności niektórych produktów i usług w szczególności poprzez wyeliminowanie i zapobieganie powstawaniu barier dla swobodnego przepływu produktów i usług, które mogą wynikać z rozbieżnych wymogów dostępności w poszczególnych państwach członkowskich. Dostępność powinna być zapewniona w miarę możliwości poprzez zastosowanie podejścia „projektowania uniwersalnego”. Oznacza to: projektowanie produktów, środowiska, programów i usług w taki sposób, aby były użyteczne dla wszystkich w możliwie jak największym stopniu bez potrzeby adaptacji i specjalistycznego dostosowania;
2. Ustawie z dnia 19 lipca 2019 roku o zapewnieniu dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami (Dz.U. 2019, poz. 1696), która określa środki służące zapewnieniu dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami oraz obowiązki publiczne w tym zakresie;
3. wytycznych Ministra Funduszy i Polityki Regionalnej dotyczących zasad równościowych w ramach Funduszy Europejskich na lata 2021–2027 z dnia 29 grudnia 2022 roku (opisują one jednolity sposób realizacji dwóch zasad horyzontalnych: zasady równości szans i niedyskryminacji, w tym dostępności dla osób z niepełnosprawnościami oraz zasady równości kobiet i mężczyzn).

Przedsięwzięcia finansowane z Funduszy Europejskich powinny być dostępne dla każdego potencjalnego odbiorcy (w tym dla osób ze specjalnymi potrzebami). Dotyczy to nie tylko uczestnictwa w projektach unijnych, ale również zapewnienia możliwości korzystania z produktów powstałych w wyniku realizacji tych przedsięwzięć. Takie rozwiązania obowiązują wszystkie instytucje i podmioty biorące udział we wdrażaniu środków unijnych.

Przedmiotem ogłoszonego właśnie konkursu - Ścieżka SMART jest natomiast zachęcenie przedsiębiorców do tworzenia, a następnie upowszechniania rozwiązań dedykowanych dla osób ze szczególnymi potrzebami. Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości postanowiła więc przekazać pokaźną kwotę środków na projektowanie i wdrażanie produktów i usług przeznaczonych przede wszystkim dla osób, które z różnych powodów w codziennym życiu napotykają rozmaite bariery.

Kim są osoby ze szczególnymi potrzebami?

Jeżeli pada hasło: osoby ze specjalnymi/szczególnymi potrzebami, większości z nas wydaje się, że mowa tutaj tylko o osobach z niepełnosprawnościami. Nie do końca jest to prawdą. Oczywiście osoby z niepełnosprawnościami mieszczą się w tej grupie, ale katalog jest o wiele szerszy. Zgodnie ze wspomnianą ustawą każdy może mieć szczególne potrzeby, mogą one wynikać z konkretnej sytuacji lub konkretnej osoby w danym środowisku. Dlatego też do osób ze szczególnymi potrzebami możemy zaliczyć:

• osoby niepełnosprawne pogrupowane w oparciu o kryterium niepełnosprawności (osoby głuche, słabowidzące, słabosłyszące, z niepełnosprawnością narządów ruchu, z niepełnosprawnością intelektualną, chorujące psychicznie oraz osoby o ograniczonych możliwościach poznawczych);
• kobiety w ciąży;
• osoby z dziećmi;
• seniorów;
• osoby z większym bagażem.

Wspomniane wcześniej akty prawne są gwarantem poprawy warunków życia i funkcjonowania obywateli ze szczególnymi potrzebami, które bardzo często są narażone na marginalizację lub dyskryminację ze względu na wiek, choroby, poziom sprawności czy też niepełnosprawność. Unia Europejska (m.in. poprzez wdrażanie Funduszy Europejskich na lata 2021–2027) zamierza likwidować wszelkie przeszkody, ograniczenia architektoniczne, cyfrowe lub informacyjno-komunikacyjne, które uniemożliwiają lub utrudniają osobom ze szczególnymi potrzebami udział w różnych sferach życia.

Które moduły są obligatoryjne, a które fakultatywne w ramach konkursu?

Podobnie jak w dwóch poprzednich konkursach - Ścieżka SMART, Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości dała wnioskodawcom możliwość wyboru modułów, które będą realizowane w ramach projektu. Nie oznacza to jednak pełnej dowolności. Projekt może składać się maksymalnie z siedmiu różnych modułów, przy czym obowiązkowo powinien obejmować co najmniej jeden z tych: prace badawczo-rozwojowe lub wdrożenie innowacji. Moduły w ramach projektu mogą być realizowane w sposób linearny (realizacja danego modułu jest kontynuacją innego modułu) lub nielinearny (moduły realizowane niezależnie). Należy jednak pamiętać, że przedmiot każdego modułu realizowanego w ramach projektu musi być zgodny z zakresem tematycznym naboru, tj. zaspokajaniem potrzeb osób ze szczególnymi potrzebami. Dofinansowanie mogą więc otrzymać projekty, które obejmują:

1. moduł „B+R” – dofinansowania na realizację prac B+R w celu opracowania innowacji produktowej lub procesowej;
2. moduł „wdrożenie innowacji” – dofinansowania na wdrożenie w działalności przedsiębiorstwa wyników prac B+R;
3. moduł „infrastruktura B+R” – dofinansowania na inwestycje w infrastrukturę B+R niezbędną do realizacji agendy badawczej na rzecz tworzenia innowacyjnych produktów, wyrobów lub usług;
4. moduł „cyfryzacja” – w ramach którego można realizować inwestycję związaną z zastosowaniem rozwiązań cyfrowych w przedsiębiorstwie zmierzających do cyfryzacji produkcji w przedsiębiorstwie oraz zapewnienia cyberbezpieczeństwa;
5. „zazielenienie przedsiębiorstwa” – dofinansowania na transformację przedsiębiorstwa w kierunku zrównoważonego rozwoju oraz gospodarki o obiegu zamkniętym;
6. moduł „internacjonalizacja” – dofinansowania na promocję produktów na rynkach zagranicznych;
7. moduł „kompetencje” – dofinansowania na doskonalenie kompetencji pracowników.

Do korzyści płynących z realizacji projektów modułowych na pewno zaliczamy kompleksowość. Beneficjent ma możliwość – w ramach jednego konkursu – aplikować o środki na kilka, czasami niepowiązanych ze sobą, rodzajów inwestycji. Problemem może jednak okazać się obowiązkowy charakter modułu pierwszego lub drugiego.

Kryteria wyboru projektów – czyli jak zyskać przewagę konkurencyjną podczas oceny wniosków?

Dotacje z Funduszy Europejskich są przyznawane na podstawie spełnienia określonych kryteriów. Zobaczmy, co należy zrobić, aby zyskać przewagę nad konkurencją w ramach „Ścieżka SMART – naboru tematycznego dotyczącego dostępności”. Zgodnie z załącznikiem nr 3 do regulaminu konkursu wyróżniamy kryteria: obligatoryjne, rankingujące oraz rozstrzygające. Celem programu Fundusze Europejskie dla Nowoczesnej Gospodarki 2021–2027 jest m.in. rozwijanie i wzmacnianie zdolności badawczych i  innowacyjnych oraz zwiększenie stopnia wykorzystania zaawansowanych technologii w przedsiębiorstwach. Dlatego też słowo „innowacja” jest odmieniane przez wszystkie przypadki, jeżeli chodzi o kryteria rankingujące. Ostatecznie o pozycji na liście rankingowej decyduje liczba punktów otrzymanych w wyniku oceny kryteriów rankingujących. Maksymalnie można zdobyć 25 punktów za:

1. wdrożenie innowacji co najmniej w skali krajowej, która jest efektem wyników prac B+R (0–12 pkt);
2. opracowanie takiej innowacji, która ma potencjał transformacji rynku lub wykreowania nowego rynku (0–5 pkt);
3. opracowanie lub wdrożenie ekoinnowacji na poziomie kraju (0–2 pkt);
4. opracowanie lub wdrożenie innowacji cyfrowej na poziomie kraju (0–2 pkt);
5. współpracę wnioskodawcy z agendą badawczą lub organizacją pozarządową, która przyniesie wymierne korzyści (0–2 pkt);
6. wdrożenie w ramach projektu innowacji, która ma pozytywne znaczenie dla jakości życia społeczeństwa, w tym dostępności lub poziomu zdrowia czy też spowolnienia zmian klimatu (0–2 pkt).

Analizując kryteria rankingujące, łatwo zauważyć, że konkurs w ramach Ścieżki SMART nie jest dla wszystkich przedsiębiorców. Na wsparcie mogą liczyć projekty charakteryzujące się wysokim poziomem innowacyjności, których efektem będzie wdrożenie rozwiązań dedykowanych dla osób ze szczególnymi potrzebami, które przyczyniają się do zwiększenia dostępności. Kluczem do sukcesu jest więc trafne zdefiniowanie problemów osób ze szczególnymi potrzebami, które zostaną rozwiązane dzięki realizacji projektu wraz z zaplanowaniem poszczególnych etapów prac w różnych modułach.