Wynagrodzenie za okres niewykonywania pracy oblicza się według określonych prawem pracy zasad. Coroczne zmiany w zakresie ustalania ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy oraz wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę mają wpływ na obliczanie pewnych należności pracowniczych. Jak to wygląda w 2024 roku – piszemy na ten temat poniżej.
Wynagrodzenie za okres niewykonywania pracy – podstawa prawna
Zasady obowiązujące przy obliczaniu wynagrodzeń oraz innych należności pracowniczych za czas niewykonywania pracy określono w Rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 29 maja 1996 roku w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych w Kodeksie pracy, zwanym dalej rozporządzeniem. Powyższy akt wykonawczy został wydany na podstawie upoważnienia z Ustawy z dnia 26 czerwca 1974 roku – Kodeks pracy (kp).
Wynagrodzenia oraz inne należności ustalane według zasad obowiązujących przy obliczaniu ekwiwalentu pieniężnego za urlop
W odniesieniu do wynagrodzeń przysługujących za niektóre okresy niewykonywania pracy, a także w przypadku odszkodowań, odpraw i innych kwot stosuje się zasady obowiązujące przy ustalaniu ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy, bez uwzględniania dodatkowych modyfikacji.
Wynagrodzenie za okres niewykonywania pracy oraz inne należności, do których ma zastosowanie wskazana reguła, wymieniono poniżej w tabeli.
Wynagrodzenie: | |
1 | za czas pozostawania bez pracy, przysługujące pracownikowi przywróconemu do pracy (art. 47 i 57 § 1 i 2 kp) |
2 | za czas do rozwiązania umowy o pracę, jeżeli został zastosowany okres wypowiedzenia krótszy od wymaganego (art. 49 kp) |
3 | za okres wypowiedzenia lub za okres równy okresowi wypowiedzenia, przysługujące pracownikowi odwołanemu ze stanowiska (art. 70 § 2 i art. 72 § 2 kp) |
Odszkodowanie: | |
4 | przysługujące pracownikowi z tytułu skróconego okresu wypowiedzenia umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony (art. 361 § 1 kp) |
5 | przysługujące pracownikowi w związku z rozwiązaniem umowy o pracę z naruszeniem przepisów prawa pracy (art. 471, 50 § 1 i 4 oraz art. 58 i 60 kp) |
6 | przysługujące pracownikowi, który rozwiązał umowę o pracę bez wypowiedzenia z powodu ciężkiego naruszenia przez pracodawcę podstawowych obowiązków wobec pracownika (art. 55 § 11 kp) |
7 | przysługujące pracodawcy w razie nieuzasadnionego rozwiązania przez pracownika umowy o pracę bez wypowiedzenia (art. 612 § 1 kp) |
8 | przysługujące pracownikowi, którego umowa o pracę wygasa z powodu śmierci pracodawcy (art. 632 § 2 kp) |
9 | przysługujące pracownikowi w związku z niewydaniem w terminie lub wydaniem niewłaściwego świadectwa pracy (art. 99 § 2 kp) |
10 | przysługujące pracownikowi młodocianemu w przypadku rozwiązania z nim umowy o pracę z powodu braku możliwości zapewnienia innej pracy, która nie zagraża zdrowiu (art. 201 § 2 kp) |
Odprawa: | |
11 | przysługująca pracownikowi, którego stosunek pracy rozwiązał się wskutek wygaśnięcia mandatu (art. 75 kp) |
12 | przysługująca pracownikowi w związku z przejściem na emeryturę lub rentę (art. 921 § 1 kp) |
13 | pośmiertna przysługująca rodzinie zmarłego pracownika (art. 93 § 2 kp) |
Kwota jednodniowego wynagrodzenia: | |
14 | do celów określonych w art. 108 § 3 kp, czyli do obliczenia maksymalnej wysokości kary pieniężnej, jaka może być nałożona na pracownika w ramach odpowiedzialności porządkowej pracowników |
Należy podkreślić, że w przypadku odszkodowań wyszczególnionych w tabeli w punktach 6–8 przysługujących w wysokości wynagrodzenia za okres 2 tygodni, stanowią one połowę miesięcznej kwoty ustalonej według zasad obowiązujących przy obliczaniu ekwiwalentu pieniężnego za urlop.
Podstawowe zasady obowiązujące przy ustalaniu ekwiwalentu pieniężnego za urlop
Jak już wspomnieliśmy, obliczając wynagrodzenie za okres niewykonywania pracy oraz inne należności pracownicze, stosuje się zasady obowiązujące przy ustalaniu ekwiwalentu pieniężnego za urlop. Oznacza to konieczność odpowiedniego uwzględnienia przepisów kolejnego aktu wykonawczego, czyli Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej (MPiPS) z dnia 8 stycznia 1997 roku w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop. Poniżej przedstawiono kluczowe postanowienia zawarte w powyższych przepisach.
Jeżeli pracownikowi przysługują składniki wynagrodzenia, których nie ustalono w stawce miesięcznej w stałej wysokości, lub składniki płacowe należne za okresy dłuższe niż miesiąc, konieczne jest ustalenie podstawy obliczania ekwiwalentu urlopowego.
Składniki wynagrodzenia przysługujące za okresy nie dłuższe niż 1 miesiąc, z wyjątkiem składników określonych w stawce miesięcznej w stałej wysokości, wypłacone pracownikowi w okresie 3 miesięcy bezpośrednio poprzedzających miesiąc nabycia prawa do ekwiwalentu urlopowego – uwzględnia się przy ustalaniu ekwiwalentu w średniej wysokości z tego okresu.
Jeżeli pracownik nie przepracował pełnych 3 miesięcy poprzedzających bezpośrednio miesiąc nabycia prawa do ekwiwalentu urlopowego, wynagrodzenie faktycznie wypłacone w tym okresie należy podzielić przez:
- liczbę dni pracy, za które przysługiwało to wynagrodzenie, a następnie
- otrzymany wynik pomnożyć przez dni, jakie pracownik miałby do przepracowania w ramach normalnego czasu pracy, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy.
W sytuacji, gdy – w ramach okresu przyjętego do obliczania ekwiwalentu urlopowego – pracownik nie miał prawa do wynagrodzenia (przez pełny miesiąc kalendarzowy lub pełne miesiące kalendarzowe), przy ustalaniu wysokości tego ekwiwalentu uwzględnia się najbliższe miesiące, za które pracownikowi przysługiwało wynagrodzenie.
Z kolei składniki wynagrodzenia przysługujące za okresy dłuższe niż 1 miesiąc, wypłacone w okresie 12 miesięcy bezpośrednio poprzedzających miesiąc nabycia prawa do ekwiwalentu urlopowego – uwzględnia się przy ustalaniu tego ekwiwalentu w średniej wysokości z okresu 12 miesięcy.
Wynagrodzenia oraz odszkodowania i inne należności ustalane w wysokości wynagrodzenia za 1 dzień lub wielokrotności tego wynagrodzenia
Dotychczas omówiliśmy wynagrodzenie za okres niewykonywania pracy oraz inne należności pracownicze, do których stosuje się zasady obowiązujące przy ustalaniu ekwiwalentu za urlop. W odniesieniu do pewnych składników płacowych przepisy rozporządzenia przewidują określone modyfikacje. Tak właśnie jest w przypadku wynagrodzeń oraz odszkodowań i innych należności ustalonych w wysokości wynagrodzenia za 1 dzień lub wielokrotności tego wynagrodzenia.
Wskazane należności oblicza się, dzieląc miesięczną kwotę ustaloną według zasad obowiązujących przy obliczaniu ekwiwalentu pieniężnego za urlop przez współczynnik ustalany odrębnie dla każdego roku kalendarzowego służący do ustalenia ekwiwalentu za 1 dzień urlopu; w roku 2024 współczynnik wynosi 20,92 przy pełnym etacie. Współczynnik ten ulega obniżeniu proporcjonalnie do wymiaru etatu, a następnie mnożąc przez liczbę dni pracy, za które to wynagrodzenie, odszkodowanie lub inna należność są ustalane.
Wynagrodzenie za przestój oraz za czas dyżuru i dodatek za nadgodziny
Przy ustalaniu wynagrodzenia określonego procentowo w celu obliczenia:
- wynagrodzenia za czas niewykonywania pracy, jeżeli pracownik był gotów do jej wykonywania, oraz za czas niezawinionego przez pracownika przestoju (art. 81 § 1 kp);
- dodatku za pracę w godzinach nadliczbowych (art. 1511 § 3 kp);
- wynagrodzenia za czas dyżuru (art. 1515 § 3 kp)
– stosuje się zasady obowiązujące przy ustalaniu wynagrodzenia za urlop określone w Rozporządzeniu MPiPS z dnia 8 stycznia 1997 roku w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop.
W celu obliczenia powyższych należności za 1 godzinę:
- według składników wynagrodzenia określonych w stawce miesięcznej w stałej wysokości – należy tę stawkę podzielić przez liczbę godzin pracy przypadających do przepracowania w danym miesiącu;
- według zmiennych składników wynagrodzenia – wynagrodzenie obliczone zgodnie z procedurą obowiązującą przy ustalaniu wynagrodzenia za urlop dzieli się przez liczbę godzin przepracowanych przez pracownika w okresie, z którego ustala się to wynagrodzenie.
Jeżeli pracownik otrzymuje wynagrodzenie wynikające z osobistego zaszeregowania, w stawce miesięcznej przy ustalaniu wskazanych należności wynagrodzenie za 1 godzinę oblicza się, dzieląc miesięczną stawkę wynagrodzenia przez liczbę godzin pracy przypadających do przepracowania w danym miesiącu.
Wynagrodzenie za czas zwolnienia od pracy oraz za okres niewykonywania pracy, gdy przepisy przewidują zachowanie przez pracownika prawa do wynagrodzenia
Wynagrodzenie za okres niewykonywania pracy w przypadkach, gdy przepisy przewidują zachowanie prawa do wynagrodzenia, ustala się, stosując zasady obowiązujące przy obliczaniu wynagrodzenia za urlop, z tym że składniki wynagrodzenia określane w wysokości przeciętnej uwzględnia się z miesiąca, w którym przypadło zwolnienie od pracy lub okres niewykonywania pracy.
Rekompensata pracy w nadgodzinach w takim trybie wymaga udzielenia czasu wolnego w wymiarze o połowę wyższym niż liczba przepracowanych godzin nadliczbowych, nie może to jednak spowodować obniżenia wynagrodzenia należnego pracownikowi za pełny miesięczny wymiar czasu pracy.
Wynagrodzenie za okres zwolnienia pracownika z obowiązku świadczenia pracy oraz pracownicy w ciąży lub karmiącej dziecko piersią z obowiązku wykonywania pracy
Przy ustalaniu wynagrodzenia za okres:
- zwolnienia pracownika z obowiązku świadczenia pracy w okresie wypowiedzenia (art. 362 kp);
- zwolnienia pracownicy w ciąży lub karmiącej dziecko piersią z obowiązku świadczenia pracy (art. 179 § 5 kp)
– stosuje się zasady obowiązujące przy ustalaniu wynagrodzenia za urlop.
Obliczanie wynagrodzenia i innych należności za okres niewykonywania pracy – podsumowanie
Pracownikowi przysługuje nie tylko pensja z tytułu świadczenia pracy, lecz także wynagrodzenie i inne należności za okres niewykonywania pracy. Odpowiednie przepisy wykonawcze regulują sposób naliczania wyżej wskazanych kwot pieniężnych należnych pracownikowi. W wielu przypadkach do wynagrodzeń przysługujących za niektóre okresy niewykonywania pracy, a także w przypadku odszkodowań, odpraw i innych kwot stosuje się zasady obowiązujące przy ustalaniu ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy. W odniesieniu do niektórych należności trzeba zastosować modyfikacje określone w regulacjach prawa pracy.
