0 0
dni
0 0
godz
0 0
min
0 0
sek

Zapobieganie marnowaniu żywności – jakie obowiązki mają sprzedawcy żywności?

Nasz ekspert:
Artykuły autora

Wielkość tekstu:

Od dziecka wpajano nam – czy to w domu, czy w szkole – aby nie marnować jedzenia. Jest to nauka, którą powinniśmy zapamiętać, wdrażać w życiu codziennym, a także przekazywać dalszym pokoleniom. Jest to niezwykle ważne zarówno w mikro, jak i makro skali. Jak wynika z badań przeprowadzonych w ramach projektu PROM, w 2021 roku w Polsce zmarnowało się przeszło 5 ton żywności. Nie świadczy to o nas najlepiej, bowiem największy, bo aż 60% udział w tym procederze, mają gospodarstwa domowe. Handel, którym się zajmiemy w niniejszym artykule, to „jedynie” 7%, jednakże ustawodawca uznał, że to sprzedawcy żywności powinni zadbać o zapobieganie marnowaniu żywności. Jak zatem wygląda rządowa strategia przeciwdziałania marnowaniu jedzenia? Jakie obowiązki posiadają przedsiębiorcy oraz jakie kary grożą za działanie niezgodne z przepisami? O tym poniżej.

Zapobieganie marnowaniu żywności

Powodów, dla których powinniśmy ostrożniej i w sposób bardziej przemyślany podchodzić do naszych wyborów spożywczych, jest naprawdę sporo. Najczęściej podnoszony jest ten związany z działaniem etycznym – nieodpowiednie jest wyrzucanie jedzenia w sytuacji, kiedy wielu ludzi na świecie, w tym również w Polsce, głoduje. Podejście moralizatorskie do tej kwestii jest poprawne, jednakże sama świadomość dojadania obiadu nie polepszy sytuacji. Należy zdać sobie sprawę, iż istnieją realne zagrożenia marnowania żywności zarówno dla ludzi, jak i środowiska naturalnego – produkcja żywności stanowi dla niego wysokie obciążenie, ponieważ zużywane są zasoby wody i energii. Wytworzenie, transport oraz przechowywanie produktów żywnościowych przyczyniają się bezpośrednio do emisji gazów cieplarnianych. W przyszłości może to doprowadzić do wielu katastrof ekologicznych. Dodatkowo dokonywanie nieprzemyślanych zakupów „na zapas” generuje zwiększoną konsumpcję, a ta wpływa na wzrost cen żywności. Wyższe koszty żywności sprawiają, że ludzi mniej zamożnych nie stać na zakup produktów pełnowartościowych. Spożywanie żywności gorszej jakości z kolei przekłada się na niższą odporność organizmu i zwiększoną zachorowalność. Uznać zatem należy, że zapobieganie marnowaniu żywności oznacza zdrowsze środowisko i zdrowszych ludzi.

Zapobieganie marnowaniu żywności – kogo dokładnie dotyczą ustawowe obowiązki?

Mimo iż to konsumenci winni są większości przypadków marnotrawienia jedzenia, ustawodawca zwrócił się do przedsiębiorstw zajmujących się sprzedażą żywności i to im nakazał ograniczyć w znacznym stopniu wyrzucanie jedzenia do śmieci. W tym celu 19 lipca 2019 roku uchwalona została ustawa o przeciwdziałaniu marnowaniu żywności (dalej jako „ustawa”). Jak wskazuje przepis art. 1 ustawy, zostały w niej określone zasady postępowania z żywnością oraz obowiązki sprzedawców żywności w celu przeciwdziałania marnowaniu żywności oraz negatywnym skutkom społecznym, środowiskowym i gospodarczym wynikającym z marnowania żywności.

Ustawowa definicja sprzedawcy żywności wskazuje, iż jest nim podmiot prowadzący przedsiębiorstwo spożywcze w zakresie sprzedaży żywności w jednostce handlu detalicznego lub hurtowego o powierzchni sprzedaży powyżej 250 m2, w której przychody ze sprzedaży żywności stanowią co najmniej 50% przychodów ze sprzedaży wszystkich towarów. Z kolei podmiotem prowadzącym przedsiębiorstwo spożywcze oznacza się osobę fizyczną lub prawną odpowiedzialną za spełnienie wymogów prawa żywnościowego w przedsiębiorstwie spożywczym pozostającym pod ich kontrolą.

Marnowanie żywności z kolei należy rozumieć jako wycofywanie z etapu dystrybucji żywności, w szczególności ze względu na zbliżający się upływ terminu przydatności do spożycia lub daty minimalnej trwałości lub ze względu na wady wyglądu tych środków spożywczych lub ich opakowań i przeznaczanie ich do utylizacji jako odpady.

Umowa z organizacją pozarządową

Ustawa w swojej treści nakłada na sprzedawców żywności szereg obowiązków. Zadaniem głównym, na który ustawodawca kładzie największy nacisk, jest podpisanie przez przedsiębiorcę umowy z organizacją pozarządową dotyczącej przekazywania jedzenia nieprzeznaczonego do sprzedaży, w szczególności ze względu na wady wyglądu żywności albo jej opakowań. Wyjątkiem są napoje alkoholowe o zawartości alkoholu powyżej 1,2% oraz napoje alkoholowe będące mieszaniną piwa i napojów bezalkoholowych, w których zawartość alkoholu przekracza 0,5%.

Umowa z organizacją pozarządową w przedmiocie nieodpłatnego przekazywania żywności powinna zostać zawarta w formie pisemnej lub elektronicznej pod rygorem nieważności. W swojej treści powinna określać co najmniej:

  • czas i sposób przekazywania żywności oraz rodzaj przekazywanej żywności organizacji pozarządowej;
  • podział kosztów odbioru i dystrybucji żywności pomiędzy stronami umowy;
  • przypadki, w których organizacja pozarządowa może zrezygnować lub odmówić odbioru żywności;
  • czas obowiązywania umowy;
  • odpowiedzialność stron za niedotrzymanie warunków umowy, w tym warunków wypowiedzenia.

W przypadku wypowiedzenia umowy przez którąkolwiek ze stron przedsiębiorca ma obowiązek zawrzeć nową umowę z organizacją pozarządową najpóźniej w terminie 14 dni od dnia rozwiązania umowy poprzedniej.

Organizacją pozarządową w rozumieniu ustawy o przeciwdziałaniu marnowaniu żywności są osoby prawne, w tym fundacje i stowarzyszenia niedziałające w celu osiągnięcia zysku, których celem statutowym jest wykonywanie zadań w sferze zadań publicznych w zakresie pomocy społecznej, w tym pomocy rodzinom i osobom w trudnej sytuacji życiowej oraz wyrównywania szans tych rodzin i osób, wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej, a także działalności charytatywnej, polegającej w szczególności na przekazywaniu żywności osobom potrzebującym lub prowadzeniu zakładów żywienia zbiorowego dla osób potrzebujących.

Inne obowiązki przedsiębiorców handlujących żywnością

Do pozostałych obowiązków sprzedawców żywności należy między innymi prowadzenie kampanii informacyjno-edukacyjnych we współpracy z organizacją pozarządową, której przedsiębiorca przekazuje żywność. Kampania powinna odbywać się co najmniej raz w roku, przez minimum dwa kolejne tygodnie, w każdym dniu działalności firmy. Ustawa nie określa, co dokładnie powinna zawierać taka akcja promocyjna. Wskazuje jedynie, że jej tematem przewodnim powinno być racjonalne gospodarowanie żywnością oraz przeciwdziałanie marnowaniu żywności.

Firma spożywcza jest także zobowiązana do składania pisemnego rocznego sprawozdania o swojej działalności w tym obszarze. Raport powinien zawierać dane o całkowitej masie marnowanej żywności w danym roku oraz wysokości należnej opłaty wraz ze wskazaniem wysokości opłaty, która zostanie wpłacona do specjalnego funduszu. Sprawozdanie za rok ubiegły składa się do końca marca roku następnego wojewódzkiemu funduszowi ochrony środowiska i gospodarki wodnej na terenie województwa, w którym prowadzi ona działalność w zakresie sprzedaży żywności.

Opłaty za marnowanie żywności

Przepis art. 5 ustawy stanowi, iż sprzedawca żywności ma obowiązek ponoszenia opłaty za marnowanie żywności. Z racji tego, że każdy ze sprzedawców w jakimś stopniu pozbywa się niesprzedanego jedzenia, nie należy tej opłaty traktować jako kary administracyjnej, a kolejny rodzaj podatku, którego wysokość zależy od ilości „wyrzucanej” żywności. Środki pochodzące z owej opłaty przeznaczane są na działania w zakresie przeciwdziałania marnowaniu żywności.

Opłatę tę oblicza się jako iloczyn stawki opłaty i masy marnowanej żywności. Podstawę jej obliczenia stanowi 90% masy marnowanej żywności w kilogramach. Stawka opłaty wynosi 0,1 zł za 1 kg marnowanej żywności. Dodatkowo opłatę pomniejsza się o koszty poniesione przez sprzedawcę żywności na prowadzone kampanie edukacyjno-informacyjne oraz koszty wykonania umowy z organizacją pozarządową, w szczególności koszty transportu i dystrybucji żywności. Opłata jest naliczana jednorazowo na koniec roku kalendarzowego.

Przedsiębiorca ma obowiązek samodzielnie ustalić stosowną wysokość opłaty i uiścić ją na rachunek bankowy organizacji pozarządowej, z którą zawarł umowę. Termin wniesienia opłaty mija 30 kwietnia roku następującego po roku, którego opłata dotyczy. Jeżeli przedsiębiorca zawarł w ciągu roku więcej niż jedną umowę z organizacjami pozarządowymi, opłatę dzieli się między wszystkie organizacje proporcjonalnie do ilości odebranej przez nie żywności. Jeżeli jednak sprzedawca nie zawarł umowy z żadną organizacją, opłatę powinien wnieść na rachunek bankowy wojewódzkiego funduszu ochrony środowiska i gospodarki wodnej na terenie województwa, w którym znajduje się jego siedziba.

Opłaty nie wnosi się, jeżeli jej wysokość w skali roku nie przekroczyła 300 zł.

Sankcje za niewywiązanie się z obowiązków

W art. 10 ustawodawca przewidział karę pieniężną wobec przedsiębiorców, którzy nie zawarli umowy z organizacją pozarządową w przedmiocie nieodpłatnego przekazywania żywności. Sankcja wynosi 5000 zł. Kary nie wymierza się, jeżeli sprzedawca wykaże, że nie było możliwe zawarcie przedmiotowej umowy z organizacją wykonującą ustawowe zadania na terenie powiatu, w którym prowadzi on działalność w zakresie sprzedaży żywności.

Przedsiębiorcy powinni także uważać na wyliczenia odnoszące się do opłaty od marnowanej żywności, bowiem w razie nieprawidłowych obliczeń może zostać na nich nałożona wysoka kara pieniężna. Zgodnie z art. 11 ustawy sprzedawca żywności, który pomimo ciążącego na nim obowiązku nie wniósł stosownej opłaty, wniósł ją w niepełnej wysokości albo nie wnosi jej w terminie, podlega karze pieniężnej w wysokości od 500 zł do 10 000 zł.

Wyżej wskazane kary nakłada właściwy wojewódzki inspektor ochrony środowiska w drodze decyzji. Przy ustalaniu wysokości sankcji za niewniesienie opłaty inspektor jest obowiązany uwzględniać ilość marnowanej żywności podlegającej wniesieniu opłaty, wysokość opłaty wniesionej w niepełnym wymiarze oraz liczbę dni opóźnienia jej uiszczenia. Jeżeli zatem okoliczności sprawy wskazują, że przedsiębiorca dołożył należytej staranności, aby do naruszenia nie doszło lub nie miał żadnego wpływu na powstanie naruszenia, inspektor ma obowiązek odstąpienia od wymierzenia kary i umorzenia sprawy. Kary pieniężne wnosi się w terminie 14 dni od dnia, w którym decyzja o jej wymierzeniu stała się ostateczna.

Zapobieganie marnowaniu żywności – podsumowanie

Mimo że sklepy spożywcze odpowiadają za mniej niż 10% marnowanego jedzenia, to właśnie na ich barki ustawodawca zrzucił ciężar zapobiegania wyrzucaniu żywności. Sprzedawcy mają nie tylko obowiązek na własny koszt przekazywać organizacjom pozarządowym niesprzedane artykuły spożywcze, ale dodatkowo muszą ponosić z tego tytułu opłaty. Owszem, do ustawy został wprowadzony wymóg prowadzenia przez sprzedawców kampanii informacyjno-edukacyjnych w przedmiocie racjonalnego gospodarowania żywnością oraz przeciwdziałania marnowaniu jedzenia, jednakże po raz kolejny zapłacić za to muszą przedsiębiorcy, a w praktyce konsumenci (wzrost kosztów sprzedawcy przekłada się na wzrost cen produktów). Idea, która przyświecała rządzącym, może i była szczytna, ale przerzucenie kosztów walki z marnowaniem żywności na przedsiębiorców, a w rezultacie również na konsumentów (i to tych najuboższych) należy ocenić jako dalece negatywne.

Artykuły
Brak wyników.
Więcej artykułów
Wzory
Brak wyników.
Więcej wzorów