Zastaw rejestrowy może zostać ustanowiony na rzeczach ruchomych jako zabezpieczenie wierzytelności. Jest to bardzo popularny zabieg, którego zaletą są niskie koszty ustanowienia oraz pozostawanie we własności zastawcy przedmiotu zastawu. Jakie wymogi należy spełnić do ustanowienia zastawu? Jakie korzyści wynikają z tego zabezpieczenia? Kiedy i w jaki sposób można dokonywać egzekucji z przedmiotu zastawu? Tego dowiesz się w niniejszym artykule!
Jakie wymogi należy spełnić aby ustanowić zastaw rejestrowy?
Instytucja zastawu rejestrowego została wprowadzona z początkiem 1998 roku na podstawie ustawy o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów. Dotychczasowa formą zabezpieczania wierzytelności na rzeczach ruchomych był zastaw posesoryjny, który został zastąpiony zastawem rejestrowym. Spowodował on zwiększenie zdolności kredytowej przedsiębiorców w procesie ubiegania się o kredyty gospodarcze. Ponadto znacznie zwiększyła się liczba rzeczy ruchomych możliwych do zastawienia. Katalog Sposobu Opisu Przedmiotu Zastawów składa się z 7 działów:
-
Dział A Rzeczy ruchome,
-
Dział B Zbiór rzeczy ruchomych lub praw stanowiących całość gospodarczą chociażby jego skład był zmienny,
-
Dział C Współwłasność ułamkowa rzeczy ruchomej oraz wspólność praw (udziały),
-
Dział D Wierzytelności i prawa przyszłe,
-
Dział E Prawa na dobrach niematerialnych,
-
Dział F Prawa z papierów wartościowych,
-
Dział G Udziały w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością,
-
Dział H inne przedmioty niż te, dla których zasady opisu zostały zawarte w działach A-G.
Poza tym katalog zawiera łącznie 64 pozycje zastawu. Każda z nich ma opisane poszczególne cechy, które musi spełniać przedmiot zastawu. Najczęściej są to rzeczy ruchome tj. zapasy materiałów i towarów wpisywane pod pozycją zastawu B3. Możliwości przedmiotów, które mogą być zastawione, jest dużo więcej. W zależności od wymagań banku oraz tego, co posiada kredytobiorca, często ustanawiane są również zastawy rejestrowe na prawach (np. udziałach w spółce z o.o.), zastawy na maszynach i urządzeniach (np. zastaw na maszynach drukujących) lub środkach transportu (np. zastaw na naczepach samochodowych). Wieloletnie doświadczenie pokazuje, że zastaw można ustanowić na każdej rzeczy ruchomej. Do najciekawszych przykładów można zaliczyć zastaw na lodowiskach lub na szalunkach. W celu ustanowienia zastawu wymagane jest zawarcie umowy między osobą uprawnioną do rozporządzania przedmiotem zastawu (zwanym zastawcą) a wierzycielem (tzw. zastawnikiem). Umowa o ustanowienie zastawu powinna być zawarta na piśmie pod rygorem nieważności. Poza umową zastawu wymagane jest wypełnienie wniosku o wpis zastawu do rejestru zastawu i złożenie go we właściwym sądzie rejonowym prowadzącym rejestr zastawów. O właściwości miejscowej sądu decyduje miejsce zamieszkania lub siedziba zastawcy. Wpis do rejestru zastawów ma charakter konstytutywny, który zastępuje wydanie rzeczy. W terminie miesiąca od daty zawarcia umowy zastawu zastawnik lub zastawca powinien złożyć komplet dokumentów, tj. umowę zastawu wraz z wnioskiem i załącznikami, do właściwego sądu rejonowego. W każdym czasie istnieje możliwość dokonywania zmian w rejestrze zastawów, np. dodanie lokalizacji przedmiotu zastawu, zmiana wielkości zastawionego przedmiotu lub zmiana nazwy zastawcy bądź zastawnika. Ogólnie każda cecha opisana we wniosku może ulec zmianie. Każdą czynność tego typu należy odnotować w rejestrze zastawów, składając odpowiedni wniosek o zmianę wpisu zastawu w rejestrze zastawów.
Jakie korzyści wynikają z tego zabezpieczenia?
Podstawową korzyścią jest pozostawienie w posiadaniu zastawcy przedmiotu zastawu, który nadal może korzystać z rzeczy lub osoby trzeciej, która wyraziła na to zgodę. Ponadto koszty napraw i ubezpieczenia pozostają po stronie właściciela przedmiotu zastawu. Zastaw rejestrowy można ustanawiać dla zabezpieczania wierzytelności wyrażonych w walucie polskiej, jak i walutach obcych. Istnieje możliwość zabezpieczania wierzytelności przyszłych lub warunkowych, ale tylko do określonej w umowie zastawu najwyższej sumy zabezpieczenia. Najwyższa suma zabezpieczenia stanowi najczęściej 200% wartości zabezpieczanej wierzytelności. Zastawu rejestrowego nie można ustanowić na:
-
prawach mogących być przedmiotem hipoteki,
-
wierzytelnościach, na których ustanowiono hipotekę,
-
statkach morskich oraz statkach w budowie mogących być przedmiotem hipoteki morskiej.
Części składowe rzeczy, które nie mogą zostać odłączone bez uszkodzenia lub istotnej zmiany całości rzeczy, nie mogą zostać zastawione. Koszty ustanowienia tego zabezpieczenie są relatywnie niskie. Złożenie wniosku o wpis zastawu w sądzie to opłata w wysokości 200 zł zgodnie z przepisami ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych. Natomiast w przypadku wniosku o zmianę wpisu musimy zapłacić kwotę 100 zł.
Zastawnik w momencie ustanowienia zastawu nabywa prawo pierwszeństwa do dysponowania przedmiotem zastawu, w przypadku braku regulowania wierzytelności. Zgodnie z treścią tego prawa zastawnik może dochodzić zaspokojenia swoich roszczeń z obciążonej rzeczy bez względu na to, czyją stała się własnością. Ma on również prawo pierwszeństwa przed innymi wierzycielami właściciela zastawionej rzeczy. Można ustanowić zastaw na jednej rzeczy przez kilku zastawników. Każdy następny zostanie wpisany na kolejnym miejscu w rejestrze zastawów. Aby sprawdzić, czy dana rzecz, na której chcemy ustanowić zabezpieczenie, jest wolna od obciążeń zastawniczych, należy uzyskać z sądu odpis z rejestru zastawów, gdzie po numerze REGON lub NIP-ie zostaną wykazane wszystkie numery pozycji zastawu dla danego podmiotu. Jeśli w odpisie nie będzie żadnych wpisów, oznacza to, że będziemy mogli wpisać się na pierwszym miejscu.
Kiedy i w jaki sposób można dokonywać egzekucji z przedmiotu zastawu?
W przypadku niespłacenia wierzytelności, np. kredytu przez kredytobiorcę, zastawnik może dochodzić swoich roszczeń z zastawu ustanowionego na jej zabezpieczenie. Ma on pierwszeństwo przed innymi wierzytelnościami, chyba że mają one pierwszeństwo na mocy innych przepisów szczególnych. Kodeks postępowania cywilnego określa procedurę egzekucyjną, zgodnie z którą zastawnik może zaspokajać się z przedmiotu zastawu.
W umowie zastawniczej strony tej umowy mogą ustalić inny niż w ustawie sposób zaspokojenia z przedmiotu zastawu. Przykładem takiego odmiennego sposobu zaspokojenia może być przejęcie na własność przez zastawnika przedmiotu zastawu. Ten sposób zaspokojenia może dotyczyć m. in:
-
instrumentów finansowych zapisanych na rachunku papierów wartościowych lub na innych rachunkach zgodnie z ustawą o obrocie instrumentami finansowymi;
-
rzeczy występujących powszechnie w obrocie towarowym;
-
wierzytelności z rachunku bankowego.
Inną formą zaspokojenia zastawnika jest sprzedaż przedmiotu zastawu w drodze przetargu publicznego, który przeprowadzi notariusz lub komornik w terminie 14 dni od dnia złożenia przez zastawnika wniosku o dokonanie sprzedaży. Tego typu rodzaj sprzedaży wywołuje takie same skutki jak sprzedaż w postępowaniu egzekucyjnym. Jeśli przedmiot zastawu został zajęty przez komornika, zastawnik nie ma możliwości dochodzenia swoich roszczeń z innych sposobów zaspokojenia. W takiej sytuacji możliwe jest jedynie zaspokojenie wierzyciela w drodze procedury egzekucyjnej.
Zastaw rejestrowy jako zabezpieczenie wierzytelności, głównie pieniężnych np. kredytu lub pożyczki, ustanawiany jest bardzo często. Banki preferują formę zabezpieczenia tego typu z uwagi na łatwość egzekucji i pierwszeństwo przy jej dokonywaniu. Natomiast z punktu zastawcy korzystne są niskie koszty jego ustanowienia. Ponadto zastawca przez cały okres zabezpieczenia ma pełną swobodę w prowadzeniu działalności gospodarczej.
