Zastaw skarbowy - jak sprawdzić, zanim kupisz auto?

Nikt nie chce kupić samochodu czy innej rzeczy i następnie dowiedzieć się, że urząd skarbowy ma prawo go sprzedać na poczet długów podatkowych poprzedniego właściciela. Dlatego przed kupnem nie wystarczy sprawdzić stan techniczny i dowód rejestracyjny. Trzeba też ustalić, czy nie został na nim ustanowiony zastaw skarbowy. Jak to zrobić?

Po co się ustanawia zastaw skarbowy?

Rzeczy obciąża się zastaw skarbowym po to, żeby zabezpieczyć spłatę np. zaległych podatków, składek ZUS, innych należności publicznoprawnych.

Co daje zastaw skarbowy? Dzięki niemu urzędom łatwiej wyegzekwować zaległe należności, np. podatki, składki ZUS. Zastaw skarbowy obciąża rzecz (lub prawo) nawet wtedy, gdy w międzyczasie nastąpi zmiana właściciela.

Zastaw skarbowy ustanawia się przymusowo, bez zgody właściciela rzeczy. Robi to np. urząd skarbowy, ZUS, gmina. Do ustanowienia zastawu skarbowego nie jest potrzebne odebranie rzeczy jej właścicielowi. Wystarczy wpis do Rejestru Zastawów Skarbowych.

Przykład 1.

Urząd skarbowy ustanowił zastaw skarbowy na samochodzie będącym własnością podatnika. Podatnik sprzedał auto nie informując nabywcy, że jest ono obciążone. Urząd skarbowy będzie mógł zlicytować samochód, mimo że zmienił on właściciela, i z uzyskanej kwoty pokryć zaległości podatkowe podatnika. Bez znaczenia będzie to, że podatnik po ustanowieniu zastawu sprzedał pojazd. Nowy właściciel nie będzie mógł się bronić tym, że o zastawie nie wiedział, nie było o nim informacji w dowodzie rejestracyjnym ani tym, że sam zaległości podatkowych nie ma. Przed kupnem auta powinien się był upewnić, czy auto nie jest obciążone zastawem skarbowym. W tym celu należało sprawdzić samochód w Rejestrze Zastawów Skarbowych.

Jak sprawdzić, czy rzecz jest obciążona zastawem skarbowym?

Dla kupującego samochód czy inną rzecz bardzo ważne jest sprawdzenie, czy nie jest ona obciążona zastawem skarbowym. Można to zrobić w prosty sposób, za darmo, przez Internet.

Należy wejść na wyszukiwarkę Rejestru Zastawów Skarbowych. Następnie w polu wyszukiwarki wpisać numer identyfikacyjny (dla samochodu - np. numer rejestracyjny).

Co można obciążyć zastawem skarbowym?

W praktyce najczęściej zastawem skarbowym obciąża się samochody. Zastaw skarbowy można ustanowić na:

• rzeczach ruchomych (np. samochodach, maszynach);

• zbywalnych prawach majątkowych (np. prawie z akcji).

Nie ustanawia się zastawu skarbowego na nieruchomościach - bo na nich można ustanowić hipotekę. Obowiązuje zasada, że zastawem skarbowym nie mogą być obciążone rzeczy lub prawa majątkowe niepodlegające egzekucji (np. prawo dożywocia) oraz mogące być przedmiotem hipoteki.

Jest jeszcze jedno, ważne ograniczenie. Żeby można było ustanowić zastaw skarbowy na rzeczy (lub prawie), wartość tej rzeczy (lub prawa) w dniu ustanawiania zastawu musi wynosić co najmniej 12.800 zł (limit na 2019 r.).

Przykład 2.

Podatnik jest właścicielem samochodu o wartości 8.000 zł. Urząd skarbowy nie może na nim ustanowić zastawu skarbowego, bo wartość auta jest za niska. Nie ma jednak przeszkód, żeby urząd skarbowy zamiast ustanowić zabezpieczenie w postaci zastawu skarbowego, od razu zajął samochód w postępowaniu egzekucyjnym, a następnie go zlicytował -  jeśli istnieją przesłanki do wszczęcia egzekucji z majątku podatnika.

Czyje rzeczy można obciążyć zastawem skarbowym?

Zastaw skarbowy może obciążać rzeczy (lub prawa):

• podatników,

• płatników,

• inkasentów,

• następców prawnych oraz osób trzecich odpowiadających za zaległości podatkowe.

Rzeczy lub prawa muszą być własnością podatnika (lub innych wymienionych wcześniej osób). Mogą też stanowić współwłasność - ale tylko w ramach wspólności małżeńskiej. Nie można natomiast ustanowić zastawu skarbowego na rzeczy, która stanowi współwłasność podatnika i innej niż jego małżonek osoby.

Przykład 3.

Podatnik zalega z zapłatą podatku VAT. Jest współwłaścicielem samochodu w 90%. Pozostałe 10% udziałów we własności auta ma jego syn. Urząd skarbowy nie może ustanowić zastawu skarbowego na tym samochodzie, bo auto stanowi współwłasność i nie ma tu zastosowania jedyny wyjątek pozwalający ustanowić zastaw skarbowy na współwłasności (gdy rzecz jest we współwłasności majątkowej małżeńskiej).

Kto może ustanowić zastaw skarbowy?

Zastawem skarbowym zabezpiecza się zaległości podatkowe, należności wobec ZUS, PFRON. Może go więc ustanowić np. urząd skarbowy, ZUS, ale też (wójt, burmistrz, prezydent miasta - gdy zaległości dotyczą podatków należnych samorządom (np. podatku od nieruchomości).

Co można zabezpieczyć zastawem skarbowym?

Zastawem skarbowym można zabezpieczyć:

• zobowiązania podatkowe powstałe wskutek doręczenia decyzji ustalającej wysokość zobowiązania;

• zaległości podatkowe;

• odsetki za zwłokę od zaległości podatkowych;

• należności zrównane z zaległością podatkową oraz odsetki od nich;

• należności wobec PFRON;

• należności wobec ZUS z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne.

Jak ustanowić zastaw skarbowy?

Zastaw skarbowy powstaje w momencie wpisu do Rejestru Zastawów Skarbowych, na wniosek uprawnionego organu (np. naczelnika urzędu skarbowego).

Podstawą dokonania wpisu jest dokument, z którego wynika, że właściciel rzeczy ma zaległości podatkowe. Będzie to np. doręczona decyzja ustalająca wysokość zobowiązania podatkowego, decyzja o odpowiedzialności podatkowej osoby trzeciej (np. członka zarządu spółki odpowiadającego za zapłatę zaległości podatkowych spółki).

W przypadku podatków, które wykazywane są w deklaracjach (np. podatku VAT), do dokonania wpisu zastawu skarbowego wystarczy deklaracja, jeśli wykazane w niej zobowiązanie nie zostało wykonane. W takiej sytuacji wpis zastawu skarbowego nie może być dokonany wcześniej niż po upływie 14 dni od upływu terminu płatności zobowiązania podatkowego.

Jak wykreślić zastaw skarbowy?

Jeśli właściciel obciążonej nim rzeczy chciałby doprowadzić do wykreślenia zastawu skarbowego, to powinien spłacić swoje zaległości podatkowe, które zastaw skarbowy zabezpieczał. Wówczas organ, na wniosek którego zastaw skarbowy wpisano, wystąpi o jego wykreślenie.

Innym sposobem, który może doprowadzić do wykreślenia zastawu, jest ustanowienie innego zabezpieczenia zamiast zastawu. Ale to też wymaga wniosku o wykreślenie złożonego przez organ, który doprowadził do wpisania zastawu.

Jest też przewidziana procedura na wypadek, gdyby okazało się, że w momencie ustanawiania zastawu rzecz nie była już  własnością osoby odpowiadającej za zaległość podatkową.