Zgłoszenie darowizny samochodu - kto musi tego dokonać?

Darowizna samochodu jest jedną z czynności prawnych, której wykonanie pociąga za sobą konieczność dopełnienia pewnych formalności zarówno przed organami podatkowymi, jak i przed ubezpieczycielem czy w wydziale komunikacji. W jakich terminach powinno nastąpić zgłoszenie darowizny samochodu? Jakie dokumenty należy przedłożyć? Odpowiedź poniżej.

Umowa darowizny

Zgodnie z art. 888 § 1 Kodeksu cywilnego przez umowę darowizny darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swego majątku.

Darowizna jest dwustronną czynnością prawną kauzalną, konsensualną, jednostronnie zobowiązującą i darmą. Jej celem jest nieodpłatne przysporzenie korzyści obdarowanemu kosztem majątku darczyńcy. U podstaw umowy leży zatem obiektywna i stypizowana prawna przyczyna przysporzenia określana jako „causa donandi”. Darowizna ma charakter konsensualny, a zatem dochodzi do skutku już w razie złożenia przez strony oświadczeń woli w odpowiedniej formie.

Art. 890 § 1 Kodeksu cywilnego stanowi, że oświadczenie darczyńcy powinno być złożone w formie aktu notarialnego. Jednakże umowa darowizny zawarta bez zachowania tej formy staje się ważna, jeżeli przyrzeczone świadczenie zostało spełnione.

Wykonaniu umowy darowizny polski ustawodawca przypisał szczególne znaczenie, bowiem w myśl art. 890 § 1 zd. 2 Kodeksu cywilnego umowa darowizny, przy której zawarciu nie została zachowana forma aktu notarialnego (wynikająca ze zd. 1 tego przepisu), staje się ważna, jeżeli przyrzeczone świadczenie zostało spełnione. Komentowany przepis jest jedynym w polskim prawie cywilnym „de lege lata” (obecnie) wypadkiem konwalidacji czynności prawnej dokonanej z naruszeniem wymogu formy „ad solemnitatem” (czynność prawna zastrzeżona pod rygorem nieważności) w wyniku spełnienia świadczenia. Z uwagi na wyjątkowe znaczenie powyższej regulacji nie powinna ona zostać pominięta przy ocenie ważności umowy darowizny rzeczy ruchomych.

Pozwala to stwierdzić, że obietnica darowizny była definitywna i zmierzała do wywołania skutków prawnych, a spełnienie świadczenia zastępuje w tym przypadku finalizującą funkcję aktu notarialnego, wskazując na stanowczość wyrażonej woli oraz pozwalając uznać, że dany składnik majątku jest na trwałe przenoszony do majątku obdarowanego. Celem tej konstrukcji jest funkcja stabilizująca i chroniąca zaufanie, przeciwdziałając instrumentalnemu traktowaniu wymogów formalnych i powiązanej z nimi sankcji nieważności. Przy braku tego mechanizmu każde świadczenie spełnione bez uprzedniego zachowania wymaganej formy byłoby pozbawione podstawy prawnej, co zawsze otwierałoby drogę do żądania jego zwrotu jako świadczenia bezpodstawnego. Stwarzałoby to ryzyko nieuczciwości, szczególnie istotne przy czynnościach nieodpłatnych, także w ramach stosunków rodzinnych, gdy darczyńca mógłby swobodnie odzyskać przedmiot świadczenia.

Zatem w przypadku darowizny samochodu, który stanowi rzecz ruchomą, aby umowa darowizny była skuteczna, wystarczające jest wydanie pojazdu obdarowanemu. Umowa taka będzie ważna i skuteczna w świetle prawa.

Zgłoszenie darowizny samochodu w wydziale komunikacji

Zgodnie z art. 78 ust. 2 ustawy Prawo o ruchu drogowym właściciel pojazdu zarejestrowanego jest obowiązany zawiadomić w terminie nieprzekraczającym 30 dni starostę o:

1. nabyciu lub zbyciu pojazdu,
2. zmianie stanu faktycznego wymagającej zmiany danych zamieszczonych w dowodzie rejestracyjnym.

Obowiązek spoczywa zarówno na nabywcy pojazdu (obdarowanym) – zgłoszenie nabycia, jak i zbywcy (darczyńcy) – zgłoszenie zbycia.

Zgłoszenie darowizny samochodu do ubezpieczyciela

Zgodnie z art. 32 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych posiadacz pojazdu mechanicznego, który przeniósł prawo własności tego pojazdu, jest obowiązany do przekazania posiadaczowi, na którego przeniesiono prawo własności pojazdu, potwierdzenia zawarcia umowy ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych oraz do powiadomienia na piśmie zakładu ubezpieczeń, w terminie 14 dni od dnia przeniesienia prawa własności pojazdu, o fakcie przeniesienia prawa własności tego pojazdu i o danych posiadacza, na którego przeniesiono prawo własności pojazdu.

Obowiązek spoczywa na zbywcy (darczyńcy) samochodu.

Zgłoszenie darowizny samochodu - obowiązek podatkowy

Zgodnie z art. 1 ust. 1 pkt 2 Ustawy z dnia 28 lipca 1983 roku o podatku od spadków i darowizn podatkowi od spadków i darowizn, zwanemu dalej „podatkiem”, podlega nabycie przez osoby fizyczne własności rzeczy znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub praw majątkowych wykonywanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej m.in. tytułem darowizny.

Obowiązek podatkowy ciąży na nabywcy własności rzeczy i praw majątkowych, co wynika z art. 5 ustawy o podatku od spadków i darowizn.

W myśl art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy o podatku od spadków i darowizn obowiązek podatkowy powstaje – przy nabyciu w drodze darowizny – z chwilą złożenia przez darczyńcę oświadczenia w formie aktu notarialnego, a w razie zawarcia umowy bez zachowania przewidzianej formy – z chwilą spełnienia przyrzeczonego świadczenia; jeżeli ze względu na przedmiot darowizny przepisy wymagają szczególnej formy dla oświadczeń obu stron, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą ich złożenia.

W przypadku podatku od spadków i darowizn kluczowe znaczenie ma, do której kategorii zalicza się obdarowany.

Zwalnia się od podatku nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych przez małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę, jeżeli:

1. zgłoszą nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego powstałego na podstawie art. 6 ust. 1 pkt 2–5, 7 i 8 oraz ust. 2, a w przypadku nabycia w drodze dziedziczenia – w terminie 6 miesięcy od dnia uprawomocnienia się orzeczenia sądu stwierdzającego nabycie spadku, z zastrzeżeniem ust. 2 i 4, oraz
2. w przypadku gdy przedmiotem nabycia tytułem darowizny lub polecenia darczyńcy są środki pieniężne, a wartość majątku nabytego łącznie od tej samej osoby w okresie 5 lat poprzedzających rok, w którym nastąpiło ostatnie nabycie, doliczona do wartości rzeczy i praw majątkowych ostatnio nabytych, przekracza kwotę określoną w art. 9 ust. 1 pkt 1 – udokumentują ich otrzymanie dowodem przekazania na rachunek płatniczy nabywcy, na jego rachunek, inny niż płatniczy, w banku lub spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej lub przekazem pocztowym.

Zgłoszenia dokonuje się poprzez wypełnienie i przesłanie do właściwego urzędu skarbowego druku SD-Z2.

Opodatkowaniu podlega nabycie przez nabywcę, od jednej osoby, własności rzeczy i praw majątkowych o czystej wartości przekraczającej:

1. 9637 zł – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do I grupy podatkowej,
2. 7276 zł – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do II grupy podatkowej,
3. 4902 zł – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do III grupy podatkowej.

Do poszczególnych grup podatkowych zalicza się:

1. do grupy I – małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, zięcia, synową, rodzeństwo, ojczyma, macochę i teściów,
2. do grupy II – zstępnych rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, zstępnych i małżonków pasierbów, małżonków rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonków rodzeństwa małżonków, małżonków innych zstępnych,
3. do grupy III – innych nabywców.

Osoby z II i III grupy podatkowej powinny zgłosić się do urzędu skarbowego w ciągu 30 dni od daty przekazania pojazdu. Podatek należy obliczyć w sposób opisany poniżej.

W przypadku II grupy podatkowej kwota wolna od podatku wynosi 7276 zł. W zależności od wysokości nadwyżki obdarowana osoba będzie musiała zapłacić:

1. nadwyżka do 10 278 zł – kwota do zapłaty: 7% podatku od nadwyżki,
2. nadwyżka od 10 278 zł do 20 556 zł – kwota do zapłaty: 719,5 zł + 9% podatku od nadwyżki,
3. nadwyżka powyżej 20 556 zł – kwota do zapłaty: 1644,5 zł + 12% podatku od nadwyżki.

Podatek od darowizny samochodu w III grupie, w której kwota wolna wynosi 4902 zł, wyliczany jest na następujących zasadach:

1. nadwyżka do 10 278 zł – kwota do zapłaty: 12% podatku od nadwyżki,
2. nadwyżka od 10 278 zł do 20 556 zł – kwota do zapłaty: 1233,40 zł + 16% podatku od nadwyżki,
3. nadwyżka powyżej 20 556 zł – kwota do zapłaty: 2877,90 zł + 20% podatku od nadwyżki.

Mając na uwadze powyższe, przy dokonywaniu rejestracji pojazdu należy zwrócić szczególną uwagę na termin dokonywania zgłoszenia zmiany właściciela w wydziale komunikacji, a także dopełnić obowiązki wobec ubezpieczyciela oraz organów podatkowych w ustawowych terminach.