0 0
dni
0 0
godz
0 0
min
0 0
sek

Sprzedaż przedsiębiorstwa a obowiązki formalne

Nasz ekspert:
Artykuły autora

Wielkość tekstu:

Sprzedaż przedsiębiorstwa wymaga zachowania odpowiedniej formy oraz dopełnienia kilku formalności. Niezależnie od tego, czy mamy do czynienia ze sprzedażą całości, czy części przedsiębiorstwa każda ze stron takiej transakcji musi pamiętać o swoich obowiązkach, szczególnie jeśli firma zatrudnia pracowników.

Czym jest przedsiębiorstwo?

Zanim przejdziemy do wyjaśnienia podstawowych obowiązków pojawiających się w związku ze sprzedażą przedsiębiorstwa, warto w pierwszej kolejności wyjaśnić to pojęcie. Zgodnie z art. 551 Kodeksu cywilnego przedsiębiorstwo jest zorganizowanym zespołem składników niematerialnych i materialnych przeznaczonym do prowadzenia działalności gospodarczej. Obejmuje ono w szczególności:

  • oznaczenie indywidualizujące przedsiębiorstwo lub jego wyodrębnione części (nazwa przedsiębiorstwa);
  • własność nieruchomości lub ruchomości, w tym urządzeń, materiałów, towarów i wyrobów, oraz inne prawa rzeczowe do nieruchomości lub ruchomości;
  • prawa wynikające z umów najmu i dzierżawy nieruchomości lub ruchomości oraz prawa do korzystania z nieruchomości bądź ruchomości wynikające z innych stosunków prawnych;
  • wierzytelności, prawa z papierów wartościowych i środki pieniężne;
  • koncesje, licencje i zezwolenia;
  • patenty i inne prawa własności przemysłowej;
  • majątkowe prawa autorskie i majątkowe prawa pokrewne;
  • tajemnice przedsiębiorstwa;
  • księgi i dokumenty związane z prowadzeniem działalności gospodarczej.

Z racji swojego majątkowego charakteru przedsiębiorstwo może być przedmiotem w zasadzie każdej umowy cywilnoprawnej, na czele z umową sprzedaży. O tym, czy prawo własności przedsiębiorstwa zostanie przekazane w całości, czy w odpowiedniej części decydują strony przyszłego kontraktu. Nie ma przy tym przeciwwskazań, aby sprzedaż dotyczyła bardzo niewielkiego wycinka prowadzonej działalności np. kilku patentów posiadanych przez firmę, jednej wskazanej nieruchomości lub oznaczonej liczby tajemnic przedsiębiorstwa.

Forma sprzedaży przedsiębiorstwa

Pierwszym warunkiem, od którego zależy ważność sprzedaży, jest forma dokonywanej czynności prawnej. W przypadku zbycia przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części obowiązuje forma pisemna z podpisami poświadczonymi notarialnie, określana także jako forma pisemna z podpisami urzędowymi. Jest ona konieczna bez względu na to, czy sprzedaż obejmuje całość, czy część przedsiębiorstwa.

Omawiana forma przejawia się w praktyce tym, że umowa sprzedaży może zostać sporządzona przez strony samodzielnie, przy czym podpisy pod kontraktem będą składane dopiero w obecności wybranego notariusza. Nie istnieje zatem możliwość podpisania umowy przed wizytą w kancelarii ani ominięcie obowiązkowego udziału notariusza przy tej czynności. Jeśli forma z podpisami poświadczonymi notarialnie nie zostanie zachowana, umowa sprzedaży będzie nieważna i nie wywoła żadnych skutków prawnych.

Poświadczenie własnoręczności podpisu wiąże się z koniecznością uiszczenia taksy notarialnej w wysokości 1/10 maksymalnej stawki, jaka należałaby się, gdyby dokument sporządzono w formie aktu notarialnego, jednak nie więcej niż 300 zł + 23% VAT. Koszty mogą zwyczajowo rozkładać się wówczas po połowie na sprzedającego i kupującego (można oczywiście ustalić inne zasady).

Wyrok SA w Białymstoku z 6 maja 1997 roku (sygn. akt I ACa 90/97)

„Choć art. 751 KC wprost tego nie formułuje, można zasadnie przyjąć, iż odnosi się on także do wymienionych w nim czynności mających za przedmiot zorganizowaną część mienia przedsiębiorstwa. Nie ma więc uzasadnionych podstaw, by różnicować formę zastrzeżoną dla czynności wymienionych we wspomnianym wyżej przepisie w zależności od tego, czy dotyczą one całego przedsiębiorstwa, czy też zorganizowanej jego części”.

Jeśli sprzedawane przedsiębiorstwo jest wpisane do rejestru (np. KRS w przypadku spółek prawa handlowego), konieczne jest także dokonanie odpowiednich zmian rejestrowych. Zobowiązanym jest tutaj nabywca przedsiębiorstwa (w przypadku sprzedaży całości firmy) albo nabywca razem ze zbywcą (w przypadku sprzedaży części przedsiębiorstwa).

Obowiązki umowne przy sprzedaży przedsiębiorstwa

Bardzo ważną kwestią przy sprzedaży jakiegokolwiek przedsiębiorstwa jest dokonanie analizy istniejących umów w firmie w zakresie możliwości przeniesienia wynikających z nich praw i obowiązków na kupującego. W niektórych przypadkach istnieją ograniczenia, które nie pozwalają na dokonywanie tego rodzaju transakcji, skutkiem czego sprzedający w dalszym ciągu może być podmiotem praw i obowiązków wynikających z konkretnej umowy. Czasami sprzedaż przedsiębiorstwa będzie wiązała się z rozwiązaniem danej umowy lub koniecznością zawarcia aneksu, na podstawie którego dojdzie do zmiany strony zobowiązania – ze sprzedającego na kupującego przedsiębiorstwo.

Część umów zawieranych przez firmy może nakładać na przedsiębiorców obowiązki o charakterze informacyjnym i to jeszcze przed sfinalizowaniem sprzedaży firmy. W niektórych wypadkach wymagane będzie uzyskanie zgody odpowiednich organów przedsiębiorstwa, względnie części kontrahentów. Każdorazowo więc przed podpisaniem umowy sprzedaży firmy należy sprawdzić stan i zapis obowiązujących umów w przedsiębiorstwie.

Podatki przy sprzedaży przedsiębiorstwa

Sprzedaż całości lub zorganizowanej części przedsiębiorstwa jest czynnością zwolnioną z opodatkowania podatkiem od towarów i usług (VAT).

Inna regulacja obowiązuje przy podatku od czynności cywilnoprawnych (PCC) – w tym zakresie bierzemy pod uwagę poszczególne składniki majątkowe sprzedawanego przedsiębiorstwa. Opodatkowaniu podlegają poszczególne elementy wchodzące w skład danego przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części, co powoduje w praktyce stosowanie różnych stawek podatkowych względem konkretnych elementów:

  • nieruchomości i rzeczy ruchome są opodatkowane stawką 2%,
  • inne prawa majątkowe są opodatkowane stawką 1%.

Obowiązek zapłaty PCC spoczywa zawsze na nabywcy przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części.

Kolejnym rodzajem podatku pojawiającym się przy sprzedaży przedsiębiorstwa jest podatek dochodowy (PIT albo CIT). Zbycie przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części będzie skutkowało po stronie zbywającego powstaniem przychodu. Opodatkowaniu będzie podlegał dochód będący wynikiem pomniejszenia uzyskanego przychodu o koszty podatkowe. Po stronie kupującego pojawi się zaś możliwość dalszego amortyzowania składników majątku przedsiębiorstwa i zaliczania ich do kosztów uzyskania przychodu.

Sprzedaż przedsiębiorstwa a pracownicy

Sprzedaż całego przedsiębiorstwa na rzecz nowego podmiotu bardzo często rodzi obawy wśród pracowników, szczególnie w zakresie obowiązywania ich umów o pracę. Zgodnie z obecnymi przepisami zbycie przedsiębiorstwa powoduje automatyczne przejście wszystkich zatrudnionych pod rządy nowego właściciela. Kupujący staje się z mocy samego prawa pracodawcą dotychczasowej kadry bez potrzeby zawierania nowych umów o pracę lub stosownych aneksów.

Nowy pracodawca nie może zwolnić dotychczasowych pracowników wyłącznie z powodu nabycia przedsiębiorstwa. Takie działanie byłoby sprzeczne z zasadami prawa pracy, chyba że zatrudniający byłby w stanie wykazać, że w związku z nabyciem firmy musi dokonać jej reorganizacji i zmieni dotychczasowy zakres prowadzonej działalności (np. rozpocznie nową produkcję i zamknie starą). W takim przypadku zwolnienia są już dopuszczalne.

Podsumowując, sprzedaż przedsiębiorstwa wiąże się z konkretnymi obowiązkami zarówno po stronie sprzedającego, jak i kupującego. Podstawowe jest zachowanie formy pisemnej z podpisami poświadczonymi notarialnie dla umowy sprzedaży. Kolejnym są kwestie podatkowe w zakresie podatku PCC, CIT lub PIT. Umowa sprzedaży przedsiębiorstwa powinna być także poprzedzona dogłębną analizą obowiązujących w firmie kontraktów i sprawdzeniem, czy taka transakcja nie wiąże się z dodatkowymi obowiązkami na rzecz stron poszczególnych umów.

Artykuły
Brak wyników.
Więcej artykułów
Wzory
Brak wyników.
Więcej wzorów