Zmiana wysokości przychodów z ryczałtu w trakcie roku a rozliczenie składki zdrowotnej

Przedsiębiorcy prowadzący działalność gospodarczą, bez względu na stosowaną formę opodatkowania, mają obowiązek zapłaty składki zdrowotnej. Forma opodatkowania nie pozostaje jednak bez znaczenia. Od niej uzależniony jest sposób wyliczenia składki zdrowotnej jak również i wysokość składki. Jak zmiana wysokości przychodów z ryczałtu wpływa na rozliczenia? Wyjaśniamy. 

Ryczałt ewidencjonowany a składka zdrowotna w 2024 roku

Jedną z wielu osób objętych obowiązkowym ubezpieczeniem zdrowotnym są osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą opodatkowaną ryczałtem ewidencjonowanym. Co ciekawe, procent składki zdrowotnej w danym roku nie ulega zmianie, wynosi bowiem cały czas 9%. Nadal podstawa do ubezpieczenia zdrowotnego jest pomniejszana o składki na ubezpieczenie społeczne ubezpieczonego. Jednak jej wysokość jest uzależniona od przychodu uzyskiwanego przez ryczałtowca. Niemniej może to okazać się w niektórych sytuacjach korzystne, zwłaszcza biorąc pod uwagę uproszczoną wersję składki zdrowotnej.

Zmiana wysokości przychodów z ryczałtu a miesięczna składka zdrowotna

Zgodnie z art. 81 ust. 2f Ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (zwanej dalej ustawą o ubezpieczeniu zdrowotnym) za każdy miesiąc podlegania ubezpieczeniu zdrowotnemu ubezpieczony wpłaca składkę na ubezpieczenie zdrowotne od miesięcznej podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne. 

Miesięczną podstawę do obliczenia składki zdrowotnej u ryczałtowca zaprezentowano w poniższej tabeli.

*Podstawa zdrowotna stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie w sektorze przedsiębiorstw w IV kwartale roku poprzedniego, włącznie z wypłatami z zysku, ogłaszane przez Prezesa GUS w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”.

Roczna składka zdrowotna na ryczałcie uzależniona od wysokości przychodu

Ustawodawca w art. 81 ust. 2e ustawy o ubezpieczeniu zdrowotnym nakazał ustalanie rocznej wysokości składki zdrowotnej. Następnie ta wysokość będzie porównywana do sumy miesięcznych składek i w zależności od wyniku, tzn.:

1. suma miesięcznych składek będzie mniejsza od rocznej składki 🡪 dopłata różnicy,
2. roczna składka będzie większa niż suma miesięcznych składek 🡪 zwrot różnicy.

W przypadku, gdy wystąpi:

• dopłata – płatnik składek ma obowiązek uregulować ją do 20 maja roku następnego po roku rozliczeniowym (za który były opłacane składki zdrowotne),
• nadpłata – wówczas płatnik składek ma możliwość złożyć wniosek o zwrot powstałej nadpłaty w terminie do końca maja roku następnego po roku rozliczeniowym (za który były opłacane składki zdrowotne).

Zgodnie z powyższym przepisem maksymalną roczną składkę na ubezpieczenie zdrowotne osób prowadzących działalność opodatkowaną ryczałtem stanowią kwoty zaprezentowane w poniższej tabeli. 

Symulacja miesięcznej i rocznej składki na ryczałcie w zależności od wysokości przychodu

Ustawodawca wprowadził mechanizm dwukrotnego obliczania składki zdrowotnej za dany rok kalendarzowy. Mechanizm ten dzieli, jak już wspomniano, ustalenie wielkości składki zdrowotnej na 2 etapy, tzn.:

1. etap ustalania na bieżąco w ciągu roku miesięcznej wysokości składki zdrowotnej do zapłaty przez cały rok kalendarzowy, 
2. etap ustalania po zakończeniu roku kalendarzowego wysokości składki zdrowotnej za cały poprzedni rok kalendarzowy. 

Pierwszy etap polega na ustaleniu przychodu od początku roku do miesiąca, za który płatnik oblicza składkę zdrowotną. Następnie pomniejsza ten przychód o zapłacone od początku roku składki ZUS ubezpieczenia społecznego (opłacanego za siebie) do miesiąca, za który płatnik oblicza składkę zdrowotną. Dalej mnoży odpowiednią wysokość przeciętnego wynagrodzenia (czyli 60%, 100%, 180% z kwoty 7 767,85 zł) w zależności od ustalonej kwoty swojego przychodu narastająco – przez 9%.

Drugi etap polega na ustaleniu rocznego przychodu, czyli od początku do końca roku kalendarzowego, za który płatnik składek opłacał miesięczne składki zdrowotne. Następnie płatnik składek pomniejsza ten przychód o zapłacone od początku do końca tego roku składki ZUS ubezpieczenia społecznego (opłacanego za siebie). Dalej mnoży odpowiednią wysokość przeciętnego wynagrodzenia (czyli 60%, 100%, 180% z kwoty 7 767,85 zł) przez 12 miesięcy. Uzyskana suma będzie stanowić roczną podstawę składki zdrowotnej. Ostatnim krokiem będzie przemnożenie otrzymanej sumy, czyli rocznej podstawy składki zdrowotnej, przez 9%.

Należy także pamiętać, że przychód miesięczny osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą na ryczałcie zanim jeszcze zostanie porównany do powyższych progów przychodowych (limitów) musi być pomniejszony o:

1. zapłacone składki ZUS ubezpieczenia społecznego przedsiębiorcy,
2. przychód w okresie zawieszenia działalności.

Przykład 1.

Przedsiębiorca, który wybrał ryczałt jako formę opodatkowania, uzyskuje średnio 6 000 zł przychodu. Jest on już pomniejszony o zapłacone składki ZUS ubezpieczenia społecznego. Przedsiębiorca w 2024 roku będzie przez cały rok prowadził działalność gospodarczą. Jego uzyskane potencjalne przychody przedstawiono w poniższej tabeli.

Przedsiębiorca po obliczeniu sumy miesięcznej składki zdrowotnej oraz ustaleniu rocznej składki zdrowotnej będzie miał dodatkowo do uregulowania kwotę 2 796,50 zł.

Uproszczona składka zdrowotna możliwością czasowego obniżenia składki

Jednym z rozwiązań zmniejszających w ciągu roku obciążenia z tytułu składki zdrowotnej jest wybór uproszczonego systemu rozliczania i opłacania składki zdrowotnej. Należy jednak pamiętać, że skorzystanie z tego mechanizmu jest zarezerwowane dla podatników, którzy:

1. będą stosować w bieżącym roku kalendarzowym ryczałt jako formę opodatkowania działalności,
2. prowadzili przez cały poprzedni rok działalność gospodarczą.

Trzeba zaznaczyć, że skutkiem tego wyboru mogą być dwa przypadki:

1. płatnik składek w poprzednim roku kalendarzowym osiągnął przychody wyższe niż w bieżącym – wystąpi nadpłata z tytułu rocznego rozliczenia składki zdrowotnej,
2. płatnik składek w poprzednim roku kalendarzowym osiągnął przychody niższe niż w bieżącym – wystąpi dopłata z tytułu rocznego rozliczenia składki zdrowotnej.

Przykład 2.

Przedsiębiorca stosujący ryczałt jako formę opodatkowania uzyskuje średnio 12 000 zł przychodu ze sprzedaży usług. Przychód ten jest już pomniejszony o zapłacone składki ZUS ubezpieczenia społecznego przedsiębiorcy. We wrześniu 2024 roku planuje sprzedać nieruchomość firmową – lokal użytkowy za 215 000 zł. Przedsiębiorca w 2024 roku będzie przez cały rok prowadził działalność gospodarczą. Nie zdecydował się na uproszczoną składkę zdrowotną. Jego uzyskane potencjalne przychody przedstawiono w poniższej tabeli.

Z uwagi na sprzedaż nieruchomości firmowej we wrześniu 2024 roku płatnik składek przekroczył drugi limit przychodów (300 000 zł) obligujący go do zapłaty za ten miesiąc (i kolejne) maksymalnej składki zdrowotnej. 

Jednak w rozliczeniu rocznym składki zdrowotnej będzie miał do dopłaty sumę 5 872,49 zł z uwagi na to, że jego roczny przychód narastająco od początku roku przekroczył drugi limit przychodów – 300 000 zł, a więc składka miesięczna przypadająca na cały rok wyniesie 1 258,39 zł × 12 miesięcy czyli 15 100,68 zł. 

Analizując kolejny przykład, należy zauważyć, że płatnik składek zdecydował się na wybór wariantu ustalania i opłacania miesięcznej składki zdrowotnej w formie uproszczonej. Jak duży będzie miało to wpływ na jej wysokość?

Przykład 3.

Przedsiębiorca z przykładu 2. stosujący ryczałt jako formę opodatkowania uzyskuje średnio 12 000 zł przychodu ze sprzedaży usług. Jego roczny przychód z 2023 roku po potrąceniu składek ZUS wyniósł 136 000 zł. Przedsiębiorca przez cały 2023 roku prowadził działalność gospodarczą. Jego uzyskane potencjalne przychody w 2024 roku zaprezentowano w poniższej tabeli.

W tej sytuacji przychody za poprzedni rok były niższe niż te, które miały nastąpić za rok 2024. Tak jak wcześniej powiedziano, wobec powyższych okoliczności i ustalenia rocznej składki zdrowotnej wystąpi dopłata w stosunku do sumy odprowadzonych miesięcznych składek zdrowotnych w ciągu roku. 

Warto zauważyć, że dopłata ta jest większa, niż gdy płatnik nie korzystał z mechanizmu uproszczonego ustalania składki zdrowotnej. Dlatego warto rozważyć stosowanie tego mechanizmu z uwagi na jego opłacalność tylko w niektórych okolicznościach gospodarczych.