Podstawa składki zdrowotnej - jak ją ustalić od 2022 roku?

W 2022 roku przedsiębiorców (i nie tylko) powitała mała rewolucja. Polega ona na zmianie w niektórych przypadkach zasad ustalania podstawy do ubezpieczenia zdrowotnego, a co za tym idzie, samej wysokości składki zdrowotnej. Płatnicy składek nie będą posługiwali się tylko przeciętnym wynagrodzeniem z 4 kwartału 2021 roku, lecz będą musieli mieć na uwadze wysokość swoich dochodów lub przychodów. To wszystko powoduje, że powstają liczne wątpliwości i pytania stawiane przez przedsiębiorców oraz zatrudnionych. O tym jak powinna być ustalana podstawa składki zdrowotnej opowiedziano w niniejszej publikacji.

Najważniejsze zmiany dotyczące składki zdrowotnej w 2022 roku

Płatnicy składek napotkali w 2022 roku szereg zmian dotyczących nie tylko ustaw podatkowych, ale i ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, a także ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych.

Najważniejsze i największe zmiany w zakresie ubezpieczenia zdrowotnego to:

1. likwidacja odliczenia składki zdrowotnej od podatku;
2. objęcie większej ilości osób obowiązkowym ubezpieczeniem zdrowotnym;
3. zindywidualizowany sposób ustalania wysokości składki zdrowotnej do zapłaty dla podatników stosujących kartę podatkową;
4. zindywidualizowany sposób ustalania wysokości składki zdrowotnej do zapłaty dla podatników stosujących ryczałt ewidencjonowany (w zależności od osiąganych przychodów);
5. możliwość opłacania stałej, miesięcznej składki zdrowotnej w danym roku, jeżeli przedsiębiorca wybrał w danym roku ryczałt jako formę opodatkowania (dodatkowo prowadził działalność gospodarczą przez pełny poprzedni rok kalendarzowy);
6. zindywidualizowany sposób ustalania wysokości składki zdrowotnej do zapłaty dla podatników stosujących skalę podatkową albo podatek liniowy (w zależności od osiąganych dochodów);
7. odmienne ustalenie wysokości składki zdrowotnej do zapłaty dla osób prowadzących kilka działalności w różnej postaci (wspólnicy);
8. wprowadzenie minimalnego progu kwoty składki zdrowotnej;
9. comiesięczny obowiązek przesyłania deklaracji ZUS dla wszystkich, których dotyczy obowiązek ustalania składki zdrowotnej.

Ubezpieczenie zdrowotne w 2022 roku członków zarządu otrzymujących wynagrodzenie

Od stycznia 2022 roku członkowie zarządu sprawujący funkcję na podstawie uchwały o powołaniu oraz otrzymujący z tego tytułu wynagrodzenie na podstawie uchwały o powołaniu podlegają obowiązkowo ubezpieczeniu zdrowotnemu.

Kod tytułu ubezpieczenia, jaki wskazuje ZUS, aby zgłosić taką osobę to kod 22 50 00. Jeżeli członek zarządu otrzymuje wynagrodzenie tylko z tytułu pełnienia tej funkcji na mocy uchwały o powołaniu, wtedy sprawa jest jednoznaczna. Zgodnie bowiem z art. 66 ust. 1 pkt 35a Ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 roku o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (zwanej dalej ustawą zdrowotną) ubezpieczeniu zdrowotnemu podlegają osoby powołane do pełnienia funkcji na mocy aktu powołania, które z tego tytułu pobierają wynagrodzenie.

Podstawą wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne takiej osoby jest kwota odpowiadająca wysokości wynagrodzenia tej osoby pobieranego z tytułu powołania.

Obowiązek zgłoszenia do ubezpieczenia zdrowotnego powstaje z dniem powołania tej osoby, a wygasa z dniem jej odwołania.

Za osobę, o której mowa w art. 66 ust. 1 pkt 35a (członka zarządu powołanego na mocy uchwały powołania), płatnik składek (spółka kapitałowa) oblicza składkę zdrowotną, pobiera tę składkę z wynagrodzenia ubezpieczonego i odprowadza ją na konto urzędu skarbowego – jako podmiot wypłacający wynagrodzenie.

Wątpliwości zaczynają się wtedy, gdy członek zarządu poza wynagrodzeniem otrzymywanym z tytułu powołania jest zatrudniony na podstawie stosunku pracy, umowy zlecenie lub kontraktu menedżerskiego.

Jeżeli członek zarządu za pełnienie swojej funkcji otrzymuje wynagrodzenie na podstawie stosunku pracy albo umowy cywilnoprawnej, albo kontraktu menedżerskiego a dodatkowo uzyskuje wynagrodzenie na mocy powołania, wówczas nie będzie obowiązku zgłoszenia go dodatkowo z tego tytułu do ubezpieczenia zdrowotnego.

Wydaje się, że ustawa literalnie wskazuje, że obowiązek zgłoszenia członka zarządu do ubezpieczenia zdrowotnego powstaje wtedy, gdy:

• pełni on funkcję na mocy aktu powołania oraz
• pobiera z tego tytułu wynagrodzenie.

Zatem przepis wskazuje, że tylko tytuł do wypłaty wynagrodzenia (na podstawie uchwały o powołaniu do pełnienia funkcji przez członka zarządu) obliguje spółkę wypłacającą to wynagrodzenie do jego zgłoszenia do ubezpieczenia zdrowotnego.

Przykład 1.

Zarząd spółki z o.o. na jednym z posiedzeń powołał określoną osobę fizyczną na funkcję prokurenta (prokura samoistna) z dniem 1 lutego 2021 roku. W uchwale zawarto zapis, w którym przewidziano zapłatę wynagrodzenia z tytułu tej funkcji w kwocie 5000 zł. Prokurent nie posiada innej zawartej ze spółką umowy dotyczącej obowiązków prokury.

Spółka będzie zobowiązana do zgłoszenia z dniem 1 stycznia 2022 roku powołanego prokurenta do ubezpieczenia zdrowotnego z kodem tytułu ubezpieczenia 22 50 00.

Tym samym w 2022 roku wynagrodzenie danego prokurenta będzie musiało być potrącone o składkę zdrowotną, przez co otrzyma on nieco mniejsze wynagrodzenie.

Ponadto nie będzie możliwe odliczenie zapłaconej składki zdrowotnej od podatku od wypłaconego wynagrodzenia PIT-4R.

Porównanie wynagrodzenia wypłacanego w tej samej kwocie przedstawiono w poniższej tabeli.

Przykład 2.

Nadzwyczajne Zgromadzenie Wspólników spółki z o.o. przyznało członkowi zarządu wynagrodzenie za czynności podejmowane w ramach sprawowanej na podstawie powołania funkcji prezesa zarządu. Kwota wynagrodzenia to 7000 zł. Prezes posiadał już wcześniej zawartą ze spółką umowę o pracę dotyczącą realizacji funkcji zarządzania spółką.

Spółka wobec powyższego nie będzie zobligowana do zgłoszenia z dniem 1 stycznia 2022 roku prezesa zarządu do ubezpieczenia zdrowotnego z kodem tytułu ubezpieczenia 22 50 00.

Przykład 3.

Nadzwyczajne Zgromadzenie Wspólników spółki z o.o. przyznało członkowi zarządu wynagrodzenie za czynności podejmowane w ramach sprawowanej na podstawie powołania funkcji prezesa zarządu. Kwota wynagrodzenia to 4500 zł. Prezes posiadał już wcześniej zawartą ze spółką umowę zlecenie obejmującą świadczenia niezwiązane z zarządzaniem spółką.

Spółka będzie zobowiązana do zgłoszenia z dniem 1 stycznia 2022 roku prezesa zarządu do ubezpieczenia zdrowotnego z kodem tytułu ubezpieczenia 22 50 00.

Zbieg tytułów do ubezpieczeń a składka zdrowotna w 2022 roku

Wiele płatników składek prowadzi działalność gospodarczą w różnej formie, m.in. jako osoba fizyczna czy jako wspólnik spółki osobowej a niejednokrotnie prowadzi kilka działalności.

Zgodnie z tym co mówi art. 8 ust. 6 Ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U.2021.423, tj. z 8 marca 2021 roku z późn. zm. zwanej dalej ustawą o SUS) za osobę prowadzącą pozarolniczą działalność uważa się:

1. osobę prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów Ustawy z dnia 6 marca 2018 roku – Prawo przedsiębiorców lub innych przepisów szczególnych, z wyjątkiem ust. 6a;

2. twórcę i artystę;

3. osobę prowadzącą działalność w zakresie wolnego zawodu:

1. w rozumieniu przepisów o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne,

2. z której przychody są przychodami z działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych;

4. wspólnika jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz wspólników spółki jawnej, komandytowej lub partnerskiej;

5. akcjonariusza prostej spółki akcyjnej wnoszącego do spółki wkład, którego przedmiotem jest świadczenie pracy lub usług;

6. osobę prowadzącą publiczną lub niepubliczną szkołę, inną formę wychowania przedszkolnego, placówkę lub ich zespół, na podstawie przepisów Ustawy z dnia 14 grudnia 2016 roku – Prawo oświatowe (Dz. U. z 2020 roku poz. 910 i 1378 oraz z 2021 roku poz. 4).

Tak więc wspólnicy spółek osobowych czy jednoosobowej spółki z o.o. to w świetle ustawy o SUS także osoby prowadzące działalność gospodarczą.

Zdarza się, że osoba fizyczna jednocześnie prowadzi działalność gospodarczą jako osoba fizyczna oraz jako wspólnik spółki osobowej.

W takim wypadku należałoby się odwołać do ustawy zdrowotnej, według której obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego podlegają m.in. ww. osoby prowadzące działalność gospodarczą jako osoby fizyczne, a także jako wspólnicy spółek cywilnych, jawnych, partnerskich, komandytowych oraz jednoosobowych spółek z o.o.

Jeśli zdarzy się, że osoba ta uzyskuje przychód z więcej niż jednego tytułu do objęcia obowiązkiem ubezpieczenia zdrowotnego, składka na ubezpieczenie zdrowotne opłacana jest z każdego z tych tytułów odrębnie. Ta zasada w 2022 roku nie uległa zmianie.

Co niezwykle ważne, jeżeli ubezpieczony prowadzi działalność gospodarczą i uzyskuje przychody z więcej niż jednej spółki w ramach tego samego rodzaju działalności, o której mowa w ust. 5 pkt 1-5, składka na ubezpieczenie zdrowotne opłacana jest odrębnie od każdej prowadzonej spółki.

Działalności wymienione w wymienionym ust. 5 pkt 1-5 stanowią działalność gospodarczą prowadzoną w formie:

1. spółki cywilnej,
2. jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością,
3. spółki jawnej,
4. spółki komandytowej,
5. spółki partnerskiej.

Jeśli jednak w myśl art. 82 ust. 3 ustawy zdrowotnej ubezpieczony (wspólnik ww. spółek), uzyskuje przychody z więcej niż jednego z rodzajów działalności określonych w ust. 5, składka na ubezpieczenie zdrowotne jest opłacana odrębnie od każdego rodzaju działalności.

Od 2022 roku w myśl art 82 ust. 2a-3 ustawy zdrowotnej, gdy ubezpieczony prowadzi więcej niż jedną pozarolniczą działalność (opodatkowaną skalą podatkową lub podatkiem liniowym) składka na ubezpieczenie zdrowotne jest opłacana od sumy dochodów. Tak ustalona podstawa wymiaru składki nie może być jednak niższa niż minimalna składka zdrowotna (270,90 zł na 2022 rok).

Jeżeli natomiast ubezpieczony prowadzi więcej niż jedną pozarolniczą działalność opodatkowaną ryczałtem, to przy określaniu podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne musi odnieść się do limitów przychodów i przyjąć sumę przychodów z tych działalności.

Z kolei zgodnie z art. 81 ust. 2za ustawy zdrowotnej podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne (na 2022 rok) pozostałych osób prowadzących działalność pozarolniczą wymienionych w art. 8 ust. 6 ustawy o SUS, innych niż wskazane w ust. 2, 2e i 2z (a więc wspólników spółek, w których nie ustala się dochodu na poziomie wspólnika), oraz osób z nimi współpracujących, stanowi kwota przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw w 4 kwartale 2021 roku, włącznie z wypłatami z zysku, ogłaszanego przez Prezesa GUS w Monitorze Polskim.

Jednak zdarza się, że część płatników składek prowadzi działalność, od której można ustalić dochód, a część działalność, od której dochód ten nie wystąpi.

Przykładem może być tutaj spółka komandytowa, która od 2021 roku stała się podatnikiem podatku dochodowego od osób prawnych. Innym przykładem jest wspólnik jednoosobowej spółki z o.o.

W omawianych sytuacjach dochód z działalności operacyjnej uzyskuje spółka, a zatem nie jest on uzyskiwany na poziomie wspólnika, jak to ma miejsce w spółkach cywilnej, jawnej, partnerskiej.

Wobec powyższego, jeżeli podleganie ubezpieczeniu zdrowotnemu wynika z dwóch tytułów, które dotyczą działalności z możliwością ustalenia dochodu oraz działalności bez tej możliwości – podstawa składki zdrowotnej powinna zostać ustalona według dwóch odrębnych, właściwych i obowiązujących dla nich w 2022 roku reguł.

Przykład 4.

Płatnik składek prowadzi jednoosobową działalność gospodarczą opodatkowaną podatkiem liniowym oraz jest wspólnikiem w spółce komandytowej. W 2022 roku w związku ze zbiegiem tytułów do ubezpieczenia zdrowotnego będzie on zobligowany do zapłaty składki zdrowotnej z obu tytułów.

Natomiast podstawą składki zdrowotnej będzie odrębnie:

• podstawa zdrowotna dla jednoosobowej działalności gospodarczej,
• podstawa zdrowotna dla działalności prowadzonej jako wspólnik spółki komandytowej.

Dlaczego w ten sposób?

W pierwszym przypadku podstawą ubezpieczenia zdrowotnego dla jednoosobowej działalności gospodarczej będzie uzyskany miesięczny dochód z działalności gospodarczej (w dalszej części ustalany narastająco od początku roku).

W drugim przypadku podstawa składki zdrowotnej dla działalności prowadzonej jako wspólnik spółki komandytowej to przeciętne miesięczne wynagrodzenie w sektorze przedsiębiorstw w 4 kwartale 2021 roku, włącznie z wypłatami z zysku, ogłaszanego przez Prezesa GUS w Monitorze Polskim.

Przykład 5.

Płatnik składek prowadzi działalność gospodarczą jako wspólnik spółki cywilnej oraz jednoosobowej spółki z o.o. W 2022 roku w związku ze zbiegiem tytułów do ubezpieczenia zdrowotnego będzie on zobligowany do zapłaty składki zdrowotnej z obu tytułów.

Natomiast podstawą składki zdrowotnej będzie odrębnie:

• podstawa zdrowotna dla działalności prowadzonej jako wspólnik spółki cywilnej,
• podstawa zdrowotna dla działalności prowadzonej jako jednoosobowej spółki z o.o.

W pierwszym przypadku podstawą ubezpieczenia zdrowotnego dla jednoosobowej działalności gospodarczej będzie posiadany udział w osiągniętym miesięcznym dochodzie z działalności gospodarczej (w dalszej części ustalany narastająco od początku roku).

W drugim przypadku podstawą ubezpieczenia zdrowotnego dla działalności prowadzonej jako wspólnik spółki komandytowej będzie przeciętne miesięczne wynagrodzenie w sektorze przedsiębiorstw w 4 kwartale 2021 roku, włącznie z wypłatami z zysku, ogłaszanego przez Prezesa GUS w Monitorze Polskim.

Przykład 6.

Płatnik składek prowadzi działalność gospodarczą jako wspólnik spółki cywilnej oraz jako osoba fizyczna. W 2022 roku w związku ze zbiegiem tytułów do ubezpieczenia zdrowotnego będzie on zobligowany do zapłaty składki zdrowotnej z obu tytułów.

Natomiast podstawą składki zdrowotnej będzie suma dochodów uzyskana z obydwu działalności.

Przykład 7.

Płatnik składek prowadzi działalność gospodarczą jako wspólnik spółki cywilnej oraz jako osoba fizyczna (obie opodatkowane podatkiem liniowym). W 2022 roku w związku ze zbiegiem tytułów do ubezpieczenia zdrowotnego będzie on zobligowany do zapłaty składki zdrowotnej z obu tytułów. Jednak płatnik z obu działalności w styczniu 2022 roku osiągnął straty. Czy to oznacza, że będzie zobligowany do zapłaty dwóch minimalnych składek zdrowotnych?

Podstawa składki zdrowotnej to suma dochodów uzyskana z obu działalności, od których jest możliwe ustalenie dochodu. Jednakże w myśl art. 82 ust. 2a ustawy zdrowotnej tak ustalona podstawa wymiaru składki nie może być niższa niż minimalna składka zdrowotna, a więc 270,90 zł. Zatem płatnik w tym konkretnym wypadku będzie zobowiązany do zapłaty pojedynczej minimalnej składki zdrowotnej.

Podstawa składki zdrowotnej osób współpracujących w 2022 roku

W myśl art. 8 ust. 11 ustawy o SUS za osobę współpracującą z osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność, zleceniobiorcami oraz osobami fizycznymi, uważa się poniższe osoby spełniające łącznie wszystkie wymienione warunki:

1. mają status jednej z niżej wymienionych osób:

• małżonka;

• dziecka własnego, dziecka drugiego małżonka i dziecka przysposobionego;

• rodzica, macochy i ojczyma;

• osoby przysposabiającej;

2. jeżeli pozostają z nimi we wspólnym gospodarstwie domowym oraz

3. współpracują przy prowadzeniu tej działalności lub wykonywaniu umowy agencyjnej albo umowy zlecenia (nie dotyczy to osób, z którymi została zawarta umowa o pracę w celu przygotowania zawodowego).

Jeszcze w 2021 roku podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne osób współpracujących stanowiła kwota zadeklarowana, nie niższa jednak niż 75% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw w 4 kwartale roku poprzedniego, włącznie z wypłatami z zysku, ogłaszanego przez Prezesa GUS w Monitorze Polskim.

W 2022 roku podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne osób współpracujących stanowi kwota 100% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw w 4 kwartale roku poprzedniego, włącznie z wypłatami z zysku, ogłaszanego przez Prezesa GUS w Monitorze Polskim.

Kwalifikacja osoby jako osoby współpracującej w 2021 roku względem 2022 roku nie uległa zmianie. Warunki identyfikacji osoby współpracującej zostały takie same.

Zarówno w 2022 roku, jak i w 2021 roku osoba współpracująca będzie podlegała pod ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne według takich samych reguł jak przedsiębiorca.

Niemniej dużą zmianą w zakresie ustalania podstawy składki zdrowotnej jest wyraźny wzrost kwoty składki zdrowotnej w 2022 roku.

Ponadto przedsiębiorca, który jest zobligowany do opłacania składek społecznych i zdrowotnej za osobę współpracującą, nie dokona już odliczenia od podatku zapłaconej za tę osobę składki zdrowotnej.

Reszta zasad dotyczących osób współpracujących z przedsiębiorcą pozostaje bez zmian.