Brak bieżącego regulowania zobowiązań między przedsiębiorcami to częsty scenariusz w polskiej rzeczywistości gospodarczej. Przyczyny tego stanu rzeczy są bardzo różne, więc z góry nie należy oceniać tych zdarzeń, nie znając ich wszystkich okoliczności. W bardzo wielu sytuacjach przedsiębiorcy idą w kierunku ugody. Jedną z opcji, jakie dłużnik proponuje wierzycielowi, jest odszkodowanie za nieuregulowane faktury. Na co trzeba wówczas zwrócić uwagę?
Definicja przychodu w podatku dochodowym od osób fizycznych
Zgodnie z art. 10 pkt 3 Ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, zwanej dalej ustawą o PIT, jednym ze źródeł przychodu w podatku dochodowym od osób fizycznych (PIT) jest przychód z działalności gospodarczej.
Przychodem z działalności gospodarczej jest wszelkie należne przysporzenie, jakie przedsiębiorca otrzymał lub otrzyma, które dotyczy prowadzonej działalności gospodarczej.
Przysporzenie, które przedsiębiorca otrzymuje prywatnie, tj. poza działalnością (np. w ramach zarządu majątkiem osobistym), nie będzie stanowiło przychodu z działalności gospodarczej.
Należałoby wspomnieć o tym, że niekiedy osoby fizyczne prowadzą sprzedaż, która kwalifikuje się jako przychód z działalności gospodarczej, jednak nie zdają sobie z tego sprawy. Wypełniają one swoją działalnością w ramach prywatnej sprzedaży znamiona definicji działalności gospodarczej. Dlatego każda osoba fizyczna powinna zawsze weryfikować także to, co prowadzi w ramach prywatnej sprzedaży.
Czym jest przychód z działalności gospodarczej?
Jeżeli mowa o przychodzie z działalności gospodarczej, prawodawca rozumie przez to kwoty należne, choćby nie zostały faktycznie otrzymane, po wyłączeniu:
- wartości zwróconych towarów, udzielonych bonifikat i skont;
- podatku VAT należnego u czynnych podatników VAT.
- dzień wydania rzeczy, zbycia prawa majątkowego lub wykonania usługi, albo częściowego wykonania usługi;
- dzień wystawienia faktury;
- dzień uregulowania należności.
Warto wspomnieć, że przedsiębiorcy mogą ustalić, że usługa będzie rozliczana w okresach rozliczeniowych, tak jak np. abonamenty za świadczone usługi. W takiej sytuacji datą powstania przychodu będzie ostatni dzień takiego okresu rozliczeniowego określonego w umowie lub na wystawionej fakturze. Tego typu umowa nie może być opodatkowana rzadziej niż raz w roku. Oznacza to, że nie można określić okresu rozliczeniowego dłuższego niż 1 rok.
Jeżeli jednak mowa o otrzymaniu odszkodowania, to w tym wypadku nie stosuje się powyższego sposobu określenia momentu opodatkowania przychodu.
Do zdarzenia otrzymania odszkodowania na potrzeby analizy opodatkowania podatkiem dochodowym PIT należy posłużyć się art. 14 ust. 1i ustawy o PIT. Mówi on, że datą powstania przychodu z tytułu otrzymania odszkodowania będzie dzień jego faktycznego otrzymania (wpływu) – oczywiście, jeżeli otrzymanie odszkodowania będzie w konkretnym przypadku podlegało opodatkowaniu podatkiem dochodowym PIT.
Otrzymane przez przedsiębiorcę odszkodowanie za nieuregulowane faktury
Wielu podatników prowadzących działalność gospodarczą próbuje zabezpieczyć się czy przewidzieć sytuację, w której kontrahent nie zapłaci za zakupiony towar lub usługę, a zatem nie ureguluje przekazanej przez sprzedawcę faktury sprzedaży.
Jednym z narzędzi zabezpieczających majątek wchodzący w skład działalności gospodarczej, OC zawodu czy też po prostu niezapłacone faktury jest zawarcie umowy ubezpieczenia.
Powstaje jednak pytanie – jeżeli sprzedawca nie otrzymał zapłaty, a podpisał umowę zabezpieczenia należności z działalności gospodarczej, to czy wypłata odszkodowania przez ubezpieczyciela będzie stanowiła przychód podlegający opodatkowaniu?
Przykład 1.
Przedsiębiorca prowadzący działalność gospodarczą zawarł z ubezpieczycielem umowę ubezpieczenia swoich należności na wypadek, gdyby nabywcy ich nie uregulowali. Przedsiębiorca nie otrzymał zapłaty za 2 faktury sprzedaży towarów. Ubezpieczyciel wypłacił mu odszkodowanie z tytułu nieopłaconych faktur w wartości 85% tych faktur. Czy będzie ono przychodem?
Powyższe odszkodowanie nie będzie stanowiło przychodu. Przedsiębiorca rozpoznał już przychód w momencie wystawienia faktur sprzedaży lub dostawy towarów, lub wykonania usług. Jeżeli ubezpieczyciel pokrywa niezapłacony dług, nie można tego potraktować jako przychód z działalności gospodarczej, ponieważ nastąpiłoby w tym momencie podwójne opodatkowanie tego samego przychodu. Przedsiębiorca nie będzie zatem zobligowany do rozpoznania przychodu z tytułu otrzymanego od ubezpieczyciela odszkodowania w związku z niezapłaceniem dwóch faktur przez odbiorcę, ponieważ stanowi ono spłatę danych należności przedsiębiorcy rozpoznanych już jako przychód należny z tytułu sprzedaży towarów.
Potwierdzeniem powyższego stanowiska jest m.in. interpretacja indywidualna wydana przez Izbę Skarbową w Warszawie z 16 kwietnia 2014 roku o sygn. IPPB3/423-55/14-2/JBB.
Odszkodowanie za nieuregulowane faktury okiem fiskusa
Na koniec warto wspomnieć o fragmencie interpretacji indywidualnej wydanej przez Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z 18 czerwca 2019 roku o sygn. 0113-KDIPT2-3.4011.261.2019.4.RR. Przedstawia ona ciekawą sytuację, w której dłużnik przekształcił się ze spółki z o.o. w spółkę komandytową. Jak dalej potoczyły się okoliczności sprawy wierzyciela i dłużnika? Czy wierzyciel musiał opodatkować otrzymane odszkodowanie za niezapłacone faktury?
„[…] Wnioskodawca w 2012 r. wykonał usługi budowlane na rzecz spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, która w dniu 19 kwietnia 2013 r. została przekształcona w spółkę komandytową (zwaną dalej w skrócie: dłużnik lub spółka komandytowa), na kwotę brutto ogółem 101 091 zł 78 gr.
Z uwagi na fakt, że następca Spółki ww. spółka komandytowa uchylała się od zapłaty długu, Wnioskodawca złożył do Sądu Rejonowego w […] wniosek o ogłoszenie upadłości dłużnika, który to wniosek został oddalony postanowieniem Sądu Rejonowego w […] z dnia […], na podstawie art. 13 Prawa upadłościowego z uwagi na fakt stwierdzenia braku majątku niezbędnego na pokrycie kosztów postępowania upadłościowego.
Wnioskodawca z uwagi na oddalenie wniosku o ogłoszenie upadłości na wartość netto wykonanych usług pod datą 31 grudnia 2014 r. utworzył odpis aktualizujący w kwocie 90 785 zł 48 gr zaliczony do kosztów uzyskania przychodu roku podatkowego 2014 na podstawie art. 23 ust. 1 pkt 20 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych w związku z udokumentowaniem wierzytelności, o której mowa w ust. 2 pkt 1it. a ww. ustawy.
Dłużnik z dniem 1 września 2016 r. zawiesił prowadzenie działalności gospodarczej. Wnioskodawca z dniem 31 grudnia 2018 r. rozwiązał odpis aktualizujący zaliczony uprzednio w 2014 r. do kosztów uzyskania przychodu i kwotę w wysokości 90 785 zł 48 gr zaliczył w 2018 r. do przychodów podlegających opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych.
Sąd Okręgowy w […] prawomocnym wyrokiem z dnia […] orzekł wobec byłego prezesa zarządu Spółki […] i wobec byłego prokurenta Spółki […] na podstawie art. 46 § 1 Kodeksu karnego środek karny w postaci obowiązku częściowego naprawienia szkody z tytułu niezapłacenia przez Spółkę należności na rzecz Wnioskodawcy za wykonane w 2012 r. usługi budowlane, poprzez zapłatę przez nich solidarnie na Jego rzecz odszkodowania w kwocie 60 987 zł 05 gr (sześćdziesiąt tysięcy dziewięćset osiemdziesiąt siedem złotych pięć groszy). Na wniosek złożony do Sądu Okręgowego w […], Wnioskodawca w dniu 14 marca 2019 r. uzyskał tytuł wykonawczy oraz złożył do komornika sądowego w dniu 22 marca 2019 r. wniosek o wszczęcie postępowania egzekucyjnego w sprawie odszkodowania wobec powyżej wymienionych. Wnioskodawca kwotę należności od Spółki, o której mowa we wniosku z tytułu wykonania na jej rzecz usług budowlanych zaliczył wcześniej, tj. przed dniem utworzenia odpisu aktualizującego do przychodów należnych podlegających opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych. Wnioskodawca prowadzi PKPiR.
Jeżeli Wnioskodawcy zostanie wypłacone odszkodowanie w ramach postępowania egzekucyjnego, związane z prowadzoną działalnością gospodarczą, to w momencie jego wypłaty będzie ono stanowić przychód z pozarolniczej działalności gospodarczej, podlegający opodatkowaniu podatkiem dochodowym PIT.
Przychód ten nie będzie korzystał ze zwolnienia przedmiotowego stosownie do art. 21 ust. 1 pkt 3b lit. a ww. ustawy. Przychód ten należy ująć w podatkowej księdze przychodów i rozchodów w kolumnie 8 jako »pozostałe przychody« na podstawie dowodu potwierdzającego otrzymanie tego odszkodowania. […]”.
