Od 28 maja 2022 r. przedsiębiorców czeka nowa prawna rzeczywistość. Zmienią się zasady organizowania i reklamowania wyprzedaży, przedsiębiorcy muszą się zmierzyć z nowymi obowiązkami informacyjnymi, a także liczyć się z przepisami zakazującymi nieuczciwych praktyk w zakresie podwójnej jakości produktów oraz ujednoliconym systemem sankcji za naruszenie praw przysługujących konsumentom. To wszystko za sprawą dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/2161 zwaną dyrektywą Omnibus. Dyrektywa, a właściwie jej implementacja do polskiego porządku prawnego, będzie miała nie tylko wpływ na relacje przedsiębiorców z konsumentami, lecz także dotyczyć będzie obrotu profesjonalnego. Znowelizowana zostanie m. in ustawa z dnia 30 maja 2014 r. o prawach konsumenta oraz ustawa z dnia 9 maja 2014 r. o informowaniu o cenach towarów i usług.
Obowiązki informacyjne
Jednym z głównych celów Dyrektywy jest zapobieżenie nieuczciwych praktykom stosowanym przez przedsiębiorców, w postaci zawyżania cen bezpośrednio przed wyprzedażami, zagwarantowanie większej przejrzystości zakupów dokonywanych w Internecie a także ujednolicenie obowiązków informacyjnych znajdujących się po stronie przedsiębiorcy. Część z nich znajdują zastosowanie w odniesieniu zawieranych bezpośrednio, inne dotyczą także tych zawieranych na odległość, a jeszcze inne odnoszą się do rynku e-commerce.
Przykładowo, zautomatyzowane podejmowanie decyzji, w tym profilowanie ma miejsce np. podczas zakupów dokonywanych przez Internet, gdy odpowiednie algorytmy dostosowują ceny do danego konsumenta lub kategorii konsumentów.
Przedsiębiorca stosujący takie rozwiązania powinien poinformować o tym konsumentów, co zagwarantuje im większą przejrzystość podczas zakupów dokonywanych w Internecie. Przedsiębiorca, który umożliwia zamieszczanie opinii klientów o zakupionym produkcie, zobowiązany będzie do wykazania w jaki sposób weryfikuje, że zamieszczone opinie faktycznie pochodzą od konsumentów, którzy faktycznie nabyli dany produkt.
Twierdzenia, że opinie zostały zamieszczone przez konsumenta korzystającego z produktu, pomimo braku podjęcia działań mających na celu sprawdzenie, tego faktu zostało zaklasyfikowane jako nieuczciwa praktyka rynkowa mająca na celu wprowadzenie w błąd konsumenta. Podobnie należy oceniać publikowanie lub zlecanie publikacji innej osobie, nieprawdziwych opinii lub rekomendacji konsumentów.
W przypadku umów zawieranych za pośrednictwem platform handlowych, jej dostawcy zobowiązany będzie do udzielenia konsumentowi jasnej informacji jaki jest zakres obowiązków przedsiębiorcy oferującego usługi, a jakie obowiązki ma dostawca internetowej platformy handlowej. Dostawca powinien ponadto wskazać, czy osoba trzecia oferująca towary, usługi lub treści cyfrowe posiada status przedsiębiorcy, a w razie jego braku o niestosowaniu do danej umowy praw konsumentów wynikających z przepisów unijnych.
Zarówno w obrocie konsumenckim jak i profesjonalnym, w relacjach bezpośrednich czy pośrednich zastosowanie znajdą obowiązki informacyjne związane z obniżką cen.
Państwa członkowskie mogą wprowadzić przepisy przewidujące, że w przypadku stopniowego zwiększania obniżki cen, wcześniejsza cena jest ceną bez obniżki sprzed pierwszego zastosowania obniżki ceny. W odniesieniu do produktów ulegających szybkiemu zepsuciu lub posiadających krótki termin przydatności, obok obniżonej ceny należy zamieścić informację o cenie sprzed pierwszego zastosowania obniżki.
W mocy pozostaną dotychczas obowiązujące przepisy, nakazujące:
- podawanie ceny oraz ceny jednostkowej towaru lub usługi w sposób jednoznaczny, niebudzący wątpliwości oraz umożliwiający porównanie cen,
- uwzględnianie w cenie podatku od towarów i usług oraz podatku akcyzowego, jeżeli sprzedaż podlega obciążeniu tymi podatkami.
Reklamując obniżkę ceny będą musieli wskazać jaka najniższa cena towaru lub usługi obowiązywała w okresie 30 dni przed wprowadzeniem obniżki. Dzięki tym zabiegom kupujący będzie miał świadomość faktycznej wartości towaru lub usługi. Sprzedawcy nie będą mogli wprowadzać w błąd co do wysokości obniżki, zachęcając do zakupu w rzekomo nowej korzystnej cenie.
Według projektu ustawy, która ma implementować dyrektywę do polskiego porządku prawnego nieprzestrzeganie tych obowiązków zagrożone będzie karą grzywny do 20 000 zł, a nawet do 40 000 zł jeżeli naruszenia powtórzą się trzykrotnie w perspektywie 12 miesięcy, dodatkowo stosowanie fikcyjnych obniżek może zostać uznane za praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów. Wówczas wysokość maksymalnej kary może wynieść nawet do 10% obrotu osiągniętego w roku obrotowym poprzedzającym rok nałożenia kary.
Podwójna jakość produktów a Dyrektywa Omnibus
Na rynku każdego Państwa UE konsumenci mają dostęp do produktów tych samych marek. Jednak powszechne jest przekonanie, że produkty przeznaczone na rynek państw Europy wschodniej i środkowej różnią się jakością od tych produkowanych na rynki zachodnie.
Dyrektywa Omnibus wprowadziła zakaz nieuczciwych praktyk rynkowych w zakresie podwójnej jakości produktów. Za nieuczciwą praktykę rynkową może zostać uznane działanie przedsiębiorcy polegające na wprowadzaniu do obrotu towarów w takim samym opakowaniu, pod tą samą marką, ale posiadających różny skład i profil sensoryczny. Różnica w składzie lub właściwościach produktu sprzedawanego w różnych państwach członkowskich pod tą samą marką i w tym samym opakowaniu nie mieć charakteru istotnego.
Pomimo tego przedsiębiorca może różnicować produktów w zależności od rynku zbytu tłumacząc to „uzasadnionymi i obiektywnymi czynnikami”, wśród czynników tych wymienia się prawo krajowe, dostępność lub sezonowość surowców lub dobrowolne strategie mające na celu poprawę dostępu do zdrowej i bogatej w składniki odżywcze żywności, jak również prawo przedsiębiorcy do oferowania towarów tej samej marki w opakowaniach o różnej wadze lub rozmiarze na różnych rynkach geograficznych. Jednak nawet jeżeli przyczyny różnicowania produktów uznane zostaną za uzasadnione, przedsiębiorcy zobowiązani są do poinformowania konsumentów o ich występowaniu.
Dyrektywa Omnibus obliguje państwa członkowskie do ujednolicenia przepisów dotyczących sankcji oraz spójnych kryteriów ich określania, a także przewidziała prawo konsumentów do indywidualnych środków prawnych w postaci roszczeń, jeśli doznali uszczerbku w wyniku stosowania nieuczciwych praktyk handlowych. W dyrektywie zostały wymienione indywidualne środki prawne, jakie co najmniej powinny przysługiwać konsumentom, to prawo do odszkodowania za poniesioną szkodę oraz w stosownych przypadkach, prawo do obniżenia ceny lub rozwiązania umowy. Państwa członkowskie mają jednak możliwość wprowadzania do prawa krajowego także innych środków prawnych, takich jak np. naprawa lub wymiana produktu.
Opłata danymi osobowymi
Z uwagi na wzrost wartości danych osobowych i przyjęcie ich ekonomicznej funkcji ustawa o prawach konsumenta, a w szczególności prawo do odstąpienia od umowy oraz prawo do informacji znajdą zastosowanie także wówczas gdy przedsiębiorca dostarcza konsumentowi usługi cyfrowe, a konsument przekazuje przedsiębiorcy w zamian dane osobowe. Umowy o dostarczanie treści cyfrowych zostaną ujednolicone z przepisami dotyczącymi usług cyfrowych świadczonych w zamian za dostarczane przez konsumenta dane osobowe.
Odstąpienie od umowy
W związku z implementacją doprecyzowane zostaną również wyjątki od prawa do odstąpienia od umowy, w szczególności w zakresie umów w ramach których usługa została w pełni wykonana przed upływem terminu do odstąpienia od umowy. W świetle dyrektywy wymóg poinformowania konsumenta, że po spełnieniu świadczenia przez przedsiębiorcę utraci prawo odstąpienia od umowy, a także uprzedniej i wyraźnej zgody na rozpoczęcie spełnienia świadczenia przez przedsiębiorcę należy odnosić jedynie do umów nakładających na konsumenta obowiązek zapłaty.
W odniesieniu do umów nieodpłatnych wystarczającą przesłanką utraty prawa odstąpienia jest sam fakt pełnego wykonania usługi przez przedsiębiorcę. Analogicznie zasadę tę należy stosować w odniesieniu do umów o dostarczanie treści cyfrowych, które nie są zapisane na nośniku materialnym. Wymóg, że spełnianie świadczenia rozpoczęło się za wyraźną zgodą konsumenta przed upływem terminu do odstąpienia od umowy i po poinformowaniu go przez przedsiębiorcę o utracie prawa odstąpienia od umowy oraz po dostarczeniu przez przedsiębiorcę potwierdzenia zawarcia umowy odnosi się jedynie do umów odpłatnych.
W przypadku umów nieodpłatnych utrata prawa odstąpienia warunkowana jest samym rozpoczęciem spełniania świadczenia przez przedsiębiorcę.
Przetwarzania danych w trakcie korzystania z treści cyfrowych
Przedsiębiorcy zostaną zobowiązani do powstrzymania się od wykorzystywania treści innych niż dane osobowe, które zostały dostarczone lub wytworzonych przez konsumenta w trakcie korzystania z treści cyfrowych lub usługi cyfrowej dostarczonych przez przedsiębiorcę, Takie treści mogą obejmować cyfrowe obrazy, pliki audio i wideo oraz treści tworzone na urządzeniach mobilnych.
Jednakże przedsiębiorca powinien mieć prawo do dalszego korzystania z treści dostarczonych lub wytworzonych przez konsumenta, jeżeli takie treści nie są użyteczne poza kontekstem treści cyfrowych lub usługi cyfrowej dostarczonych przez przedsiębiorcę, dotyczą wyłącznie aktywności konsumenta, zostały połączone z innymi danymi przez przedsiębiorcę i nie mogą zostać z nich wydzielone lub można je wydzielić jedynie przy nakładzie niewspółmiernych wysiłków bądź zostały wygenerowane wspólnie przez konsumenta i inne osoby, a pozostali konsumenci mogą nadal z nich korzystać.
Pozbawienie konsumenta dostępu do treści innych niż dane osobowe, które sam dostarczył lub wytworzył podczas korzystania z treści cyfrowych lub usługi cyfrowej, może go zniechęcać do korzystania ze środków ochrony prawnej w przypadku braku zgodności treści cyfrowych lub usługi cyfrowej z umową. W celu zapewnienia konsumentom korzyści płynących ze skutecznej ochrony w związku z prawem do rozwiązania umowy przedsiębiorca powinien zatem, na żądanie konsumenta, umożliwić mu dostęp do takich treści po rozwiązaniu umowy.
Podstawa prawna:
- Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/2161 z dnia 27 listopada 2019 r. zmieniająca dyrektywę Rady 93/13/EWG i dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 98/6/WE, 2005/29/WE oraz 2011/83/UE w odniesieniu do lepszego egzekwowania i unowocześnienia unijnych przepisów dotyczących ochrony konsumenta.
- Ustawa z dnia 30 maja 2014 r. o prawach konsumenta (Dz.U. z 2020 poz. 287 t.j).
Materiał opracowany przez zespół „Tak Prawnik”.
Właścicielem marki „Tak Prawnik” jest BZ Group Sp. z o.o.
