Termin przedawnienia roszczeń konsumentów

Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) 22 kwietnia 2021 roku wydał wyrok w sprawie Profi Credit Slovakia (C-485/19), w którym wskazał, jak liczyć termin przedawnienia roszczeń konsumentów w związku z zaciągniętym kredytem konsumenckim zawierającym niedozwolone postanowienia umowne. Orzeczenie Trybunału ma zastosowanie także w Polsce i podlega interpretacji przez polski wymiar sprawiedliwości.

Bieg przedawnienia

Sprawa, którą zajął się Trybunał, dotyczyła słowackiego konsumenta, który zaciągnął kredyt w banku Profi Credit Slovakia Spłacił wszystkie raty kredytu, a następnie został poinformowany przez swojego prawnika, że postanowienia zawarte w umowie kredytu są niedozwolone.

Postanowienia niedozwolone są z mocy prawa nieważne i nie wiążą konsumenta.

Konsument zwrócił się z tą sprawą do sądu, chcąc odzyskać wpłacone raty kredytu, które zostały pobrane przez bank nienależnie. Niestety bank powołał się na termin przedawnienia, który wynosi 3 lata i liczy się go od chwili uzyskania korzyści majątkowej, w tym przypadku uzyskania danej raty kredytowej od konsumenta. Trzyletni termin przedawnienia liczył się dla każdej raty kredytowej z osobna.

Zobacz też:

W sporze wynikłym pomiędzy konsumentem a bankiem TSUE wskazał, że konsument-kredytobiorca może dochodzić rat kredytu, jeżeli od momentu dowiedzenia się o nieuczciwych postanowieniach umowy kredytu nie minęło 10 lat. Tym samym nie można obliczać terminu przedawnienia d każdej wpłaconej raty, ale od dnia, w którym dowiedzieliśmy się, że umowa, którą zawarliśmy z bankiem, posiada niedozwolone postanowienia umowne.

Przykład 1.

Jan Kowalski zawarł umowę kredytu z bankiem w 2015 roku. W 2020 roku dowiedział się, że ma ona niedozwolone postanowienia umowne. Od 2020 roku ma on 10 lat, czyli do 2030 roku, by złożyć pozew do sądu i żądać zwrotu nienależnych opłat.

Pozycja konsumenta

Konsument uznawany jest na rynku za słabszą postać, ponieważ nie ma dostatecznej wiedzy i praktyki w zawieraniu umów. Tę kwestię porusza w swoim orzeczeniu również TSUE, podkreślając, że konsument nie może zostać pozbawiony środków ochrony swoich praw tylko dlatego, że nie miał świadomości o niedozwolonych postanowieniach umownych i nie wystosował swojego roszczenia w konkretnym terminie. Nie może to stanowić środka, który byłby wykorzystywany przez banki do pogorszenia sytuacji konsumenta.

Taka sytuacja doprowadziłaby do tego, że banki byłyby bardziej uprzywilejowane niż konsumenci, którzy w przeciwieństwie do nich nie mają odpowiednich umiejętności negocjacyjnych oraz wiedzy na temat tego, które z postanowień mogą być niedozwolone. Jak wskazał Trybunał, konsument nie musi także wskazywać umyślnego działania przedsiębiorcy.

Terminy przedawnienia w Polsce

Do tej pory nie zostało jasno określone, czy w przypadku rat kredytu termin przedawnienia liczy się dla każdej raty z osobna, czy dla kredytu jako całości. Niemniej, ostatnie orzeczenie Trybunału Sprawiedliwości rozwiało wątpliwości polskiego wymiaru sprawiedliwości w tej kwestii. Mimo że jest to orzeczenie dotyczące sporu wynikłego w Słowacji, to jego interpretacja ma również zastosowanie dla polskich kredytobiorców.

W polskim systemie prawnym termin przedawnienia będzie przypadał na ostatni dzień roku kalendarzowego, lecz ta zasada nie ma zastosowania do terminów przedawnienia, które są krótsze niż dwa lata (art. 118 Kodeksu cywilnego).

Rodzaj roszczenia	Okres przedawnienia
Roszczenia majątkowe (z wyłączeniem roszczeń o świadczenia okresowe oraz związane z prowadzeniem działalności gospodarczej)	6 lat
Roszczenia związane z prowadzeniem działalności gospodarczej	3 lata
Roszczenia o świadczenia okresowe, np. czynsz	3 lata
Roszczenia pracodawcy i pracownika ze stosunku pracy	3 lata
Roszczenia przedsiębiorcy z tytułu sprzedaży, umowy o dzieło, umowy zlecenia	2 lata
Roszczenia z tytułu umowy spedycji, umowy przewozu	1 rok
Roszczenia z tytułu odsetek	3 lata
Roszczenia wynikające ze zobowiązań podatkowych	5 lat – liczone od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin zapłaty zobowiązania podatkowego; 3 lata – liczone od końca roku kalendarzowego, w którym powstał obowiązek podatkowy
Roszczenia stwierdzone prawomocnym wyrokiem sądu lub innego organu powołanego do rozpoznawania spraw danego rodzaju	6 lat

Przykład 2.

Anna Nowak zawarła z Janem Kowalskim 1 czerwca 2020 roku umowę najmu domku letniskowego na okres 3 miesięcy, do 31 sierpnia 2020 roku. Jan Kowalski nie zapłacił czynszu za ostatni miesiąc. Jest to umowa o świadczenia okresowe, więc termin przedawnienia wynosi 3 lata liczone od końca roku kalendarzowego. W tym przypadku roszczenie wynikające z umowy najmu przedawni się z upływem 31 grudnia 2023 roku.

Przykład 3.

Anna Kowalska zawarła umowę spedycji z Januszem Nowakiem. Roszczenie z tytułu tej umowy stało się wymagalne 30 maja 2021 roku. Jako że jest to umowa spedycji, okres przedawnienia wynosi 1 rok. W tym przypadku koniec terminu przedawnienia nastąpi 30 maja 2022 roku.

Przykład 4.

Alicja Nowak udzieliła pożyczki w wysokości 20 000 złotych swojej przyjaciółce Annie Kowalskiej. Spłata miała nastąpić 30 maja 2021 roku. Niestety Anna nie dokonała jej w ustalonym terminie. Alicja posiada roszczenie o zwrot pożyczki. Jest to przykład roszczenia majątkowego, które przedawnia się po 6 latach. Bieg przedawnienia będzie liczony od 31 grudnia 2021 roku i roszczenie przedawni się z 31 grudnia 2027 roku.