Przywykliśmy już do tego, że kilka razy w roku w placówkach handlowych wzorem innych państw zachodnich organizowane są wyprzedaże sezonowe. Poza tym każda sieć handlowa i mniejsze placówki sprzedaży, aby przyciągnąć do siebie klientów, organizują obniżki cen. Dla konsumentów jest to możliwość zaoszczędzenia środków, zwłaszcza aktualnie, kiedy wszystko drożeje ze względu na szalejącą inflację. Dlatego też przybliżyć należy zasady, jakie obowiązują sprzedawców w zakresie informowania o cenach towaru, ale przede wszystkim obowiązujące zasady informowania o obniżce cen.
Obowiązek informowania o cenach
Ustawa z dnia 9 maja 2014 roku o informowaniu o cenach towarów i usług określa sposób, w jaki sprzedawcy mają informować kupujących o obowiązujących u nich cenach oferowanych towarów i usług oraz skutki nieprzestrzegania tych obowiązków.
Zauważyć jednak należy, że zdarzają się nieuczciwi sprzedawcy, którzy powyższego obowiązku nie spełniają.
Jeżeli przedsiębiorca nie wykonuje obowiązków dotyczących uwidocznienia ceny, wówczas wojewódzki inspektor Inspekcji Handlowej nakłada na niego, w drodze decyzji, karę pieniężną do wysokości 20 000 zł.
Jeśli sprzedawca nie dopełnia obowiązków dotyczących uwidocznienia ceny co najmniej trzykrotnie w okresie 12 miesięcy, licząc od dnia, w którym stwierdzono naruszenie tych obowiązków po raz pierwszy, wojewódzki inspektor Inspekcji Handlowej nakłada na niego, w drodze decyzji, karę pieniężną do wysokości 40 000 zł.
Ustalając wysokość kary pieniężnej, wojewódzki inspektor Inspekcji Handlowej uwzględnia stopień naruszenia obowiązków przez sprzedawcę oraz dotychczasową działalność przedsiębiorcy, a także wielkość jego obrotów i przychodu.
Dyrektywa Omnibus i jej założenia
Z faktu przystąpienia przez Polskę do Unii Europejskiej w 2004 roku wynika konieczność wdrażania uchwalanych przez organy wspólnoty rozwiązań prawnych dotyczących wszystkich sfer życia. Wskazać należy, że Unia Europejska kładzie bardzo duży nacisk na ochronę prawną konsumentów, dlatego wprowadzane są coraz nowsze regulacje określające zakres podstawowych uprawnień konsumentów dotyczących nabywania produktów i usług oraz obowiązki sprzedawców.
W ostatnim czasie Unia Europejska zdecydowała się na prowadzenie pewnych rozwiązań mających na celu ochronę prawną konsumentów przed nieuczciwymi praktykami przedsiębiorców, a to w związku ze zmieniającymi się realiami rynkowymi oraz w odpowiedzi na aktualne problemy konsumentów. Wspomnieć należy, że Komisja Europejska dokonuje przeglądów obowiązujących regulacji dotyczących konsumentów, a na skutek jednego z nich w 2018 roku przyjęta została Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/2161 z 27 listopada 2019 roku zmieniającą dyrektywę Rady 93/13/EWG i dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 98/6/WE, 2005/29/WE oraz 2011/83/UE w odniesieniu do lepszego egzekwowania i unowocześnienia unijnych przepisów dotyczących ochrony konsumenta, określana jako tzw. dyrektywa Omnibus.
Zgodnie z zapisami zawartymi w dyrektywie Omnibus państwa członkowskie mają obowiązek przyjąć i opublikować przepisy niezbędne do jej wykonania do 28 listopada 2021 roku oraz niezwłocznie przekazać Komisji tekst tych przepisów. Przepisy przyjęte przez państwa członkowskie mają zawierać odniesienie do dyrektywy lub odniesienie do niej przy ich urzędowej publikacji.
Dyrektywa Omnibus wprowadza do dyrektywy 98/6/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 16 lutego 1998 roku w sprawie ochrony konsumenta przez podawanie cen produktów oferowanych konsumentom obowiązek sprzedawcy informowania konsumentów o obniżkach cen.
Dyrektywa definiuje na potrzeby informowania o obniżce cen „wcześniejszą cenę”, którą jest najniższa cena stosowana przez przedsiębiorcę w okresie nie krótszym niż 30 dni przed zastosowaniem obniżki ceny.
Jeżeli dany produkt znajduje się w ofercie przedsiębiorcy przez okres krótszy niż 30 dni, wówczas państwa członkowskie mogą wprowadzić przepisy przewidujące krótszy okres dotyczący informowania o wcześniejszej cenie obowiązującej u danego sprzedawcy przed zastosowaniem obniżki ceny.
Ponadto założenia dyrektywy dają państwom członkowskim uprawnienie do wprowadzenia innych przepisów dla towarów, które ulegają szybkiemu zepsuciu lub mających krótki termin przydatności.
Dyrektywa Omnibus daje również państwom członkowskim możliwość wprowadzenia regulacji prawnych, które przewidywać będą, że w przypadku stopniowego zwiększania obniżki cen wcześniejsza cena jest ceną bez obniżki sprzed pierwszego zastosowania obniżki ceny.
Wprowadzone przez Unię Europejską rozwiązania po ich wdrożeniu do krajowych porządków prawnych mają na celu uregulować zasady informowania o obniżce cen i wyeliminowanie nieuczciwych praktyk polegających na sztucznym zawyżaniu ceny towarów lub usług przed zastosowaniem obniżki tzw. fałszywych promocji.
Coraz częściej w sezonie wyprzedaży, a w szczególności w okresie, kiedy przypada przejęty do naszej kultury ze Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej Black Friday, słyszymy o fałszywych promocjach, na które narażeni są konsumenci, dlatego zdecydowano się na wprowadzenie rozwiązań mających służyć ochronie kupujących przed takimi praktykami.
Zgodnie z założeniami przyjęte rozwiązania mają obowiązywać zarówno w przypadku przedstawiania cen konsumentom w miejscu sprzedaży bezpośrednio przy produktach w sklepach stacjonarnych lub internetowych, jak i w reklamach towarów lub usług, gdzie prezentowana jest cena towaru.
Często na Black Friday sklepy podnoszą regularne ceny, następnie wprowadzają obniżkę, aby różnica wydawała się większa. W rzeczywistości okazuje się, że proponowana cena podczas tego dnia jest taka sama, jak każdego innego dnia, lub niewiele się różni.
Organizowanie promocji przez sztuczne podwyższanie ceny wyjściowej i następnie jej obniżanie do poziomu zbliżonego do regularnej może być uznane za niezgodne z prawem.
Zasady informowania o obniżce cen - polskie regulacje
Zgodnie z projektem ustawy o zmianie ustawy o prawach konsumenta oraz niektórych innych ustaw polski ustawodawca wprowadza założenia dyrektywy Omnibus w ten sposób, że w Ustawie z dnia 9 maja 2014 roku o informowaniu o cenach towarów i usług wprowadza wskazane poniżej zmiany dotyczące informowania o obniżce cen.
Przykład 1.
Sklep ABC spółka z ograniczoną odpowiedzialnością zajmujący się sprzedażą elektroniki oferuje laptop po obniżonej cenie 3500 zł. Po wprowadzeniu zmian w ustawie o informowaniu o cenach towarów i usług sklep ma obowiązek wskazać, że w okresie 30 dni przed wprowadzeniem obniżki laptop ten był oferowany w sprzedaży za kwotę 4200 zł.
Przykład 2.
Sklep ABC spółka z ograniczoną odpowiedzialnością zajmujący się sprzedażą elektroniki oferuje najnowszego laptopa, który dostępny jest w ofercie od 14 dni. Laptop ten jest oferowany po obniżonej cenie 8000 zł. Po wprowadzeniu zmian w ustawie o informowaniu o cenach towarów i usług sklep ma obowiązek wskazać, że w okresie wprowadzenia laptopa do oferty, a przed wprowadzeniem obniżki, laptop ten był oferowany w sprzedaży za kwotę 8500 zł.
Ponadto w przypadku towarów, które ulegają szybkiemu zepsuciu lub mają krótki termin przydatności, uwidacznia się obok informacji o obniżonej cenie informację o cenie sprzed pierwszego zastosowania obniżki – z zastrzeżeniem, że nie ma zastosowania termin dotyczący ceny produktu w okresie ostatnich 30 dni lub okresie od wprowadzenia produktu do oferty do dnia obniżki.
Przykład 3.
Sklep ABC spółka z ograniczoną odpowiedzialnością zajmujący się sprzedażą warzyw i owoców oferuje ekologiczne banany po obniżonej cenie 2,00 zł za kg. Po wprowadzeniu zmian w ustawie o informowaniu o cenach towarów i usług sklep ma obowiązek wskazać, że przed wprowadzeniem obniżki ekobanany były oferowane w sprzedaży za kwotę 6,00 zł za kg.
Po przejściu całego procesu legislacyjnego i wejściu ustawy w życie „Minister właściwy do spraw gospodarki, po zasięgnięciu opinii Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, określi w drodze rozporządzenia sposób uwidaczniania cen towarów i usług przez sprzedawców, w tym cen jednostkowych towarów lub usług oraz informacji o obniżonej cenie oraz wykaz towarów, w których przypadku nie jest wymagane uwidocznienie ceny jednostkowej towarów lub usług, mając na uwadze potrzebę zapewnienia dostępności informacji o cenie, a także uwzględniając przypadki, gdy uwidocznienie ceny jednostkowej towaru lub usługi nie byłoby przydatne ze względu na rodzaj lub przeznaczenie towaru lub usługi”.
Odpowiedzialność sprzedawcy za naruszenie obowiązku informowania o obniżce cen
Ponadto rozszerzona zostanie odpowiedzialność przedsiębiorców, w ten sposób, że gdy przedsiębiorca nie wykonuje obowiązków informowania w sposób określony w ustawie o obniżce cen, inspektor Inspekcji Handlowej nakładać będzie na niego, w drodze decyzji, karę pieniężną do wysokości 20 000 zł.
Jeżeli przedsiębiorca nie wykonał obowiązków informowania o obniżce cen towaru w sposób określony w ustawie co najmniej trzykrotnie w okresie 12 miesięcy, licząc od dnia, w którym stwierdzono naruszenie tych obowiązków po raz pierwszy, wojewódzki inspektor Inspekcji Handlowej nakładać będzie na niego, w drodze decyzji, karę pieniężną do wysokości 40 000 zł.
Decyzji nie trzeba będzie wydawać, jeżeli od dnia stwierdzenia niewykonania obowiązków informowania przez przedsiębiorcę o obniżce cen upłynęły 3 lata, licząc od końca roku, w którym stwierdzono naruszenie tego obowiązku.
Projektowane zmiany, jak też treść dyrektywy Omnibus należy ocenić pozytywnie, gdyż pozwoli to wyeliminować nieuczciwe praktyki sprzedawców wobec przedsiębiorców.
