Inwestycje krótkoterminowe – ewidencja w księgach jednostki

Czym są inwestycje krótkoterminowe? W jaki sposób je wycenić – na jaki dzień, jakie metody należy stosować? W stosunku do jakich przedsiębiorców ustawowo dokonuje się badania bilansu i jakie ciążą na nich obowiązki z tym związane? W jaki sposób należy dokonać odpisu aktualizującego wartość posiadanej inwestycji i jakie skutki rodzi to ewidencji? Odpowiadamy w niniejszym artykule!

Inwestycje krótkoterminowe - aktywa w bilansie

Definicja inwestycji znajduje się w art. 3 ust. 1 pkt 17 ustawy o rachunkowości. Zgodnie z nią inwestycje to aktywa posiadane przez jednostkę w celu osiągnięcia z nich korzyści ekonomicznych wynikających z przyrostu ich wartości, uzyskania przychodów w formie odsetek, dywidend (udziałów w zyskach) lub innych pożytków, w tym również z transakcji handlowej, a w szczególności aktywa finansowe oraz te nieruchomości i wartości niematerialne i prawne, które nie są użytkowane przez jednostkę, lecz są posiadane przez nią w celu osiągnięcia tych korzyści.

Wyjaśniając tę długą i skomplikowaną definicję, wskazać należy, że inwestycją jest nabywanie aktywów w celu osiągnięcia z nich korzyści ekonomicznych – zysku.

Aktywami są zaś:

• aktywa rzeczowe – posiadane przez przedsiębiorcę ruchomości, które są przeznaczone do zbycia lub zużycia w ciągu 12 miesięcy od dnia bilansowego lub w ciągu normalnego cyklu operacyjnego właściwego dla danej działalności, jeżeli trwa on dłużej niż 12 miesięcy;

• aktywa finansowe – płatne i wymagalne lub przeznaczone do zbycia w ciągu 12 miesięcy od dnia bilansowego lub od daty ich założenia, wystawienia lub nabycia, takie jak aktywa pieniężne, instrumenty kapitałowe (akcje, obligacje, udziały, udzielone pożyczki, papiery wartościowe);

• aktywa pieniężne – są to aktywa w formie krajowych środków płatniczych, walut obcych i dewiz, które posiada przedsiębiorca. Do aktywów pieniężnych zalicza się też, w szczególności, naliczone odsetki od aktywów finansowych.

• należności krótkoterminowe – obejmują ogół należności z tytułu dostaw i usług oraz całość lub część należności z innych tytułów niezaliczonych do aktywów finansowych, a które stają się wymagalne w ciągu 12 miesięcy od dnia bilansowego,

• rozliczenia międzyokresowe – to rozliczenia przedsiębiorcy, które trwają nie dłużej niż 12 miesięcy od dnia bilansowego.

Aby móc uznać, że aktywa zaliczane są do inwestycji krótkoterminowych, musi być spełniony jeden z dwóch warunków:

• termin wymagalności aktywów nie może być dłuższy niż 12 miesięcy, licząc od dnia bilansowego;

• aktywa muszą być przeznaczone do obrotu w ciągu najbliższego roku finansowego (bez względu na termin wymagalności).

Inwestycje krótkoterminowe w bilansie

W bilansie inwestycje krótkoterminowe, które posiada przedsiębiorca, prezentuje w podziale na krótkoterminowe aktywa finansowe, z uwzględnieniem na posiadane inwestycje w jednostkach powiązanych i pozostałych.

Inne inwestycje krótkoterminowe ujawniane są w aktywach w pozycji B.III.2.

Wycena inwestycji krótkoterminowych

Sposób wyceny posiadanych inwestycji krótkoterminowych jest uzależniony od tego, czy jednostka ma obowiązek badania bilansu. Gdy należy ona do tych podmiotów, które – na podstawie przepisów ustawy o rachunkowości – muszą poddawać swoje sprawozdania badaniu przez biegłego rewidenta, to do wyceny krótkoterminowych aktywów finansowych stosuje przepisy rozporządzenia Ministra Finansów z 12 grudnia 2001 r. w sprawie szczegółowych zasad uznawania, metod wyceny, zakresu ujawniania i sposobu prezentacji instrumentów finansowych.

Obowiązek badania bilansu obciąża następujące podmioty, na podstawie art. 64 ustawy o rachunkowości:

1. banki krajowe, oddziały instytucji kredytowych, oddziały banków zagranicznych, zakłady ubezpieczeń, reasekuracji, główne oddziały i oddziały zakładów ubezpieczeń, główne oddziały i oddziały zakładów reasekuracji oraz oddziały zagranicznych firm inwestycyjnych;

2. SKOK-i;

3. jednostki działające na podstawie przepisów o obrocie papierami wartościowymi oraz przepisów o funduszach inwestycyjnych i zarządzaniu alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi

4. jednostki działające na podstawie przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych;

5. krajowe instytucje płatnicze i instytucje pieniądza elektronicznego

6. spółki akcyjne (z wyjątkiem tych, które są w organizacji na dzień bilansowy)

7. jednostki, które w poprzedzającym roku obrotowym, za który sporządzono sprawozdanie finansowe, spełniły co najmniej 2 warunki:

a) średnioroczne zatrudnienie w przeliczeniu na pełne etaty wyniosło co najmniej 50 osób,

b) suma aktywów bilansu na koniec roku obrotowego stanowiła równowartość w walucie polskiej co najmniej 2 500 000 euro,

c) przychody netto ze sprzedaży towarów i produktów oraz operacji finansowych za rok obrotowy stanowiły równowartość w walucie polskiej co najmniej 5 000 000 euro.

Wystarczy spełnienie dwóch z trzech wskazanych kryteriów, aby do danego podmiotu miały zastosowanie przepisy rozporządzenia.

W ich przypadku inwestycje krótkoterminowe wprowadzane są do ksiąg rachunkowych na dzień ich zakupu, w cenie nabycia. Ceną nabycia jest wartość godziwa poniesionych wydatków, przy uwzględnieniu kosztów towarzyszących transakcji nabycia aktywów.

Wyceniając aktywa finansowe na dzień bilansowy, dokonuje się tego w tzw. wiarygodnie ustalonej wartości godziwej.

Pozostali przedsiębiorcy, którzy nie stosują przepisów rozporządzenia, swoje inwestycje krótkoterminowe wyceniają na dzień bilansowy według:

- ceny (wartości) rynkowej albo

- ceny nabycia lub ceny (wartości) rynkowej,

zależnie od tego, która z nich jest niższa.

Wiarygodnie ustalona wartość godziwa

Wyjaśnienie tej metody znajduje się w powołanym powyżej rozporządzeniu Ministra Finansów – w § 15. Znajdują się tam wskazówki wiarygodnego ustalenia wartości godziwej. Należą do nich, na przykład:

1. dokonanie wyceny instrumentu finansowego po cenie ustalonej w aktywnym obrocie regulowanym, przy ogólnie dostępnych informacjach o cenie;

2. oszacowanie dłużnych instrumentów finansowych przez wyspecjalizowaną, niezależną jednostkę świadczącą tego rodzaju usługi;

3. zastosowanie właściwego modelu wyceny instrumentu finansowego, a wprowadzone do tego modelu dane wejściowe pochodzą z aktywnego obrotu regulowanego;

4. oszacowanie ceny instrumentu finansowego, dla którego nie istnieje aktywny obrót regulowany, na podstawie publicznie ogłoszonej, notowanej w aktywnym obrocie regulowanym ceny nieróżniącego się istotnie, podobnego instrumentu finansowego albo cen składników złożonego instrumentu finansowego;

5. oszacowanie ceny instrumentu finansowego za pomocą metod estymacji powszechnie uznanych za poprawne.

Tak ustalona wartość nie jest pomniejszania o koszty transakcji, jakie poniósłby przedsiębiorca, zbywając te aktywa lub wyłączając je z ksiąg rachunkowych z innych przyczyn, chyba że wysokość tych kosztów byłaby znacząca.

Dokonanie odpisu aktualizacyjnego

Posiadając inwestycje krótkoterminowe, charakteryzujące się krótkim terminem wymagalności lub przeznaczenia do obrotu, może jednak ulec zmianie ich cena rynkowa. Miernikiem wartości może być np. wskaźnik giełdowy. W takiej sytuacji konieczne będzie przeszacowanie wartości wprowadzonego aktywu do aktualnie obowiązującej na rynku, poprzez dokonanie odpisu aktualizacyjnego.

Skutki tego przeszacowania zalicza się odpowiednio do przychodów lub kosztów finansowych okresu sprawozdawczego, w którym go dokonano. Możne je także odnieść na kapitał z aktualizacji wyceny w sytuacji, kiedy inwestycja jest wyceniana w wartości godziwej (dla podmiotów, które mają obowiązek badania bilansu).

Przedsiębiorcy, którzy nie mają obowiązku badania bilansu, podobnie jak ci, na których taki obowiązek ciąży, w wyniku przeszacowania inwestycji skutki zaliczają odpowiednio do przychodów lub kosztów finansowych.