Prowadzenie pełnej księgowości wiąże się z koniecznością stosowania ściśle określonych w przepisach zasad rachunkowości. Każda firma rozliczająca się na podstawie ksiąg handlowych powinna szczegółowo poznać obowiązujące zasady rachunkowości i stosować je w praktyce.
Czym są zasady rachunkowości?
Zasady rachunkowości to zbiór obowiązujących reguł, procedur i norm, znajdujących zastosowanie w praktyce gospodarczej, których celem jest dostarczenie pełnych, rzetelnych, użytecznych i jasnych informacji o sytuacji majątkowej firmy, a także o działalności gospodarczej i wyniku finansowym, jaki został osiągnięty.
Na jakie grupy dzielimy zasady rachunkowości?
Zasady rachunkowości zasadniczo możemy podzielić na trzy grupy:
- zasady uniwersalne,
- zasady nadrzędne (podstawowe),
- zasady podrzędne (szczegółowe).
Zasady uniwersalne stosowane są powszechnie w rachunkowości we wszystkich państwach, bez znaczenia jest ustrój polityczny czy system gospodarczy. Zasady nadrzędne i podrzędne natomiast odnoszą się do praktyki gospodarczej danego kraju, uzależnionej od rozwiązań prawnych w nim obowiązujących lub stosowania międzynarodowych rozwiązań takich jak Międzynarodowe Standardy Rachunkowości (MSR).
Uniwersalne zasady rachunkowości
Do uniwersalnych zasad rachunkowości zaliczyć możemy:
- zasadę dwustronnego (podwójnego) zapisu każdej operacji gospodarczej,
- zasadę periodyzacji, czyli okresowych sprawozdań finansowych.
Zasada podwójnego zapisu wynika z metody bilansowej, która z kolei oparta jest na rozpatrywaniu majątku podmiotu gospodarczego według form występowania majątku i źródeł jego finansowania, co oznacza dwoiste znaczenie każdego zdarzenia gospodarczego zaliczanego do operacji gospodarczych.
Zasada periodyzacji, inaczej okresowych sprawozdań finansowych, opiera się na podziale działalności gospodarczej każdego przedsiębiorstwa na pewne stałe i powtarzające się odcinki czasu takie jak np. miesiąc, kwartał czy rok. Takie odcinki nazywane są okresami obliczeniowymi, obrachunkowymi albo sprawozdawczymi. Między początkiem a końcem każdego okresu obrachunkowego każdą operację gospodarczą należy systematycznie ujmować w dzienniku w porządku chronologicznym i na odpowiednich kontach. Na zakończenie okresu sprawozdawczego trzeba sporządzić odpowiednie sprawozdania.
Nadrzędne zasady rachunkowości
Nadrzędne zasady rachunkowości zostały określone w ustawie o rachunkowości. Wspierają one dostosowanie polskich przepisów do międzynarodowych rozwiązań, w szczególności do prawa obowiązującego na terenie Unii Europejskiej.
Podstawowe zasady rachunkowości to:
- zasada prawdziwego i rzetelnego obrazu,
- zasada kontynuacji działania,
- zasada memoriałowa,
- zasada współmierności,
- zasada ciągłości,
- zasada istotności,
- zasada ostrożności,
- zasada przewagi treści nad formą.
Zasada prawdziwego i rzetelnego obrazu opiera się na założeniu, że rachunkowość musi odzwierciedlać rzetelny, rzeczywisty i wiarygodny obraz stanu majątkowego danego przedsiębiorstwa, co możemy osiągnąć poprzez prawidłową ewidencję zdarzeń gospodarczych, ich przetworzenie i odpowiednią sprawozdawczość.
Zgodnie z zasadą kontynuacji działania przyjmuje się, że dane przedsiębiorstwo będzie kontynuowało swą działalność w dającej się przewidzieć przyszłości.
Zasada memoriałowa zobowiązuje jednostkę do ujmowania wszystkich operacji gospodarczych, zarówno w zakresie przychodów, jak i kosztów w momencie ich wystąpienia, a nie w dacie zapłaty.
Zasada współmierności łączy się z zasadą memoriałową i polega na tym, że koszty wywołujące określone przychody powinny zostać ujęte w rachunkowości w tym samym okresie, w którym ujęto te przychody.
Zasada ciągłości (porównywalności) opiera się na stosowaniu z okresu na okres w sposób ciągły raz przyjętych rozwiązań np. w odniesieniu do zasad grupowania operacji gospodarczych, wyceny aktywów i pasywów, dokonywania odpisów amortyzacyjnych czy ustalania wyniku finansowego. Zasada ciągłości ma na celu zapewnienie porównywalności danych.
Zasada istotności przewiduje zorganizowanie ewidencji w taki sposób, aby zapewniała ona wyodrębnienie wszystkich operacji gospodarczych mających istotne znaczenie w odniesieniu do oceny sytuacji przedsiębiorstwa. Zasada ta jest głównie realizowana w rachunkowości zarządczej.
Zasada ostrożności (ostrożnej wyceny) polega na zachowaniu rozwagi przy wycenie poszczególnych składników majątku firmowego, aby ich wartość prezentowana na dany dzień nie była zawyżona, a co za tym idzie, wynik finansowy nie został zniekształcony. W ten sposób chronione są interesy adresatów zewnętrznych sprawozdań finansowych.
Zasada przewagi treści nad formą polega na prezentowaniu zgromadzonej w rachunkowości informacji zgodnie z rzeczywistością, nawet wówczas, gdy jest to sprzeczne z wymogami formalnymi.
Podrzędne zasady rachunkowości
Podrzędne zasady rachunkowości wynikają z nadrzędnych zasad rachunkowości. Mają one bezpośredni wpływ na jakość rachunkowości danego przedsiębiorstwa, a co za tym idzie na jakość sprawozdania finansowego jednostki.
Do szczegółowych zasad rachunkowości zaliczyć możemy m.in.
- zasadę porównywalności sprawozdań,
- zasadę terminowości,
- zasadę dokumentacji,
- zasadę kompletności,
- zasadę zrozumiałości,
- zasadę bezstronności.
