Kasa zapomogowo-pożyczkowa może być utworzona w zakładzie pracy, jeżeli 10 pracowników zadeklaruje gotowość przynależności do niej. Jej celem jest przede wszystkim wsparcie pracowników poprzez udzielanie pożyczek krótko- i długoterminowych oraz zapomóg w razie trudnej sytuacji losowej członków kasy. Są one alternatywą dla drogich pożyczek-chwilówek czy wysoko oprocentowanych kredytów i dają pracownikom możliwość podreperowania budżetu na bardzo korzystnych warunkach. Pracownicy, wpłacając co miesiąc do kasy określoną kwotę, gromadzą swój wkład, z którego później w razie potrzeby mogą otrzymać pożyczkę, a w razie rezygnacji z kasy mogą odzyskać zaoszczędzone pieniądze. W czasach, gdy trudno utrzymać pracownika w firmie, kasy zapomogowo-pożyczkowe są obok pozapłacowych świadczeń, takich jak dofinansowanie wczasów czy kolonii dla dzieci, jednym z ważnych elementów wiążących pracownika z firmą. Jednak powstanie kasy zapomogowo-pożyczkowej w zakładzie pracy nakłada na pracodawcę dodatkowe obowiązki. Jak działa taka kasa i jakie obowiązki mają w związku z jej powstaniem pracodawcy? Przeczytaj nasz artykuł i dowiedz się więcej!
Kasy zapomogowo-pożyczkowe a obowiązki pracodawcy
Podstawą prawną utworzenia kasy zapomogowo-pożyczkowej w zakładzie pracy jest ustawa z dnia 11 sierpnia 2021 r. o kasach zapomogowo-pożyczkowych. Znajdują się w niej szczegółowe zasady działania kas oraz roli pracodawcy w ich funkcjonowaniu. Czytamy w niej, że pracodawca powinien:
- udostępniać pomieszczenia biurowe;
- udostępniać odpowiednio zabezpieczonego miejsca na przechowywanie gotówki;
- zapewnić transport gotówki do banku i z banku, jeśli pracodawca prowadzi obrót gotówkowy;
- udzielać informacji umożliwiających dokonanie weryfikacji, czy określona osoba spełnia warunki, o których mowa w art. 7 ust. 1 oraz art. 35 ust. 4 pkt 1–3;
- prowadzić rachunkowość, obsługi kasowej i prawnej;
- dokonywać na rzecz KZP potrąceń wpisowego, miesięcznych wkładów członkowskich i rat pożyczek na listach płac, listach wypłat i zasiłków, a w przypadku braku możliwości dokonania takiego potrącenia – informuje o tym zarząd;
- niezwłocznie odprowadzać wpłaty wpisowego, miesięcznych wkładów członkowskich i rat pożyczek na rachunek płatniczy KZP;
- przekazywania przez zarząd członkom KZP informacji o stanie ich wkładów członkowskich i zadłużenia.
Jak widać, zakres obowiązków, jakie ma pracodawca w związku z działaniem kasy zapomogowo-pożyczkowej na terenie zakładu pracy, jest bardzo duży. Nad prawidłowym ich wykonywaniem przez pracodawców oraz ogólnie nad całą kasą sprawują nadzór związki zawodowe działające na terenie zakładu pracy.
Jak działają kasy zapomogowo-pożyczkowe w zakładach pracy?
Warunkiem koniecznym do powstania kasy na terenie zakładu pracy jest zebranie 10 członków gotowych na wstąpienie do niej. Są oni przyjmowani na podstawie złożonej deklaracji, w ciągu miesiąca od jej złożenia. Aby zostać członkiem kasy, pracownik musi wpłacić wpisowe, którego wysokość ustala walne zgromadzenie członków. Oprócz tego członek kasy jest zobowiązany do wpłacania comiesięcznego wkładu członkowskiego, który może być za jego zgodą potrącany z wynagrodzenia za pracę lub innych należności ze stosunku pracy.
Kasa zapomogowo-pożyczkowa nie ma osobowości prawnej – nie podlega wpisowi do Krajowego Rejestru Sądowego, jak to ma miejsce np. w przypadku związku zawodowego, ale jak stwierdził Sąd Najwyższy w orzeczeniu z 13 października 2006 r. (III CZP 79/06) kasa zapomogowo-pożyczkowa ma osobowość sądową, czyli może składać pozwy oraz być pozwaną przed sądem powszechnym. Jak uzasadnił SN w przywołanym orzeczeniu „kasy mają niekiedy więcej cech osoby prawnej niż inne organizacje społeczne, którym przyznano w judykaturze podmiotowość sądową. Świadczyć o tym może np. bardzo szczegółowa regulacja struktury organizacyjnej kasy, w tym też możliwość przekształcenia kasy z woli członków w osobę prawną (spółdzielczą kasę oszczędnościowo-kredytową, mającą status prawny spółdzielni, § 47 rozporządzenia). Co więcej, kasy spełniały i nadal spełniają ważkie funkcje społeczne w postaci propagowania idei oszczędzania, wzajemnej pomocy i finansowego wspierania członków […]”.
Jakie korzyści mają członkowie kasy zapomogowo-pożyczkowej?
Z chwilą przyjęcia w poczet członków kasy zapomogowo-pożyczkowej jej uczestnik ma prawo gromadzić oszczędności według zasad ustalonych w statucie, brać udział w obradach walnego zebrania oraz wybierać i być wybieranym do zarządu kasy i komisji rewizyjnej. Natomiast prawo do korzystania z pożyczek i w razie wypadków losowych do skorzystania z zapomogi członek kasy zyskuje po wpłaceniu wpisowego i dwóch kolejnych wkładów miesięcznych.
Czy wkłady członkowskie podlegają zajęciu komorniczemu?
W związku z tym, że comiesięczne wkłady wpłacane przez pracowników będących członkami kasy zapomogowo-pożyczkowej stanowią ich własność, rodzi się pytanie, czy podlegają one zajęciu przez komornika lub inny organ egzekucyjny. Podlegają one bowiem zwrotowi w przypadku wystąpienia pracownika z kasy, np. w związku z rozwiązaniem umowy o pracę. Nie ma w przepisach dotyczących funkcjonowania kas żadnych zapisów, które regulowałyby tę kwestię, ale orzeczenie Sądu Najwyższego z 12 czerwca 1975 roku wskazuje, że „wkłady umieszczane na rachunku osobistym członka pracowniczej kasy zapomogowo-pożyczkowej […] podlegają egzekucji według stosowanych odpowiednio przepisów art. 889 i nast. k.p.c. o egzekucji z rachunków bankowych z dnia 12 czerwca 1975 r. – Prawa bankowe (Dz.U. Nr 20, poz.108)”.
Jednak aby w ogóle pracodawca mógł cokolwiek przekazać organowi egzekucyjnemu na zajęciu komorniczym, powinno zostać wyraźnie określone, że dotyczy ono tego rodzaju środków należących do pracownika. Jeżeli na zajęciu egzekucyjnym przesłanym do zakładu pracy komornik lub inny organ, np. Urząd Skarbowy czy ZUS, domaga się zajęcia jedynie wynagrodzenia za pracę lub zasiłku chorobowego, pracodawca nie ma prawa do przekazania wartości wkładów pracowniczych wniesionych do kasy zapomogowo-pożyczkowej. Powinien co prawda poinformować komornika, że pracownik jest członkiem kasy zapomogowo-pożyczkowej i posiada w niej wkład pieniężny, ale bez odrębnego tytułu do zajęcia nic nie może przekazać. Tak samo sytuacja wygląda w przypadku pożyczki udzielonej pracownikowi z kasy zapomogowo-pożyczkowej. Nie można przekazać jej na rzecz organu egzekucyjnego bez odpowiedniego tytułu zajęcia. Należy mieć tylko na względzie fakt, że kwota pożyczki wpływająca na zajęte przez komornika konto bankowe może zostać w całości zablokowana przez bank, jeżeli w danym miesiącu pracownik wykorzystał już całą kwotę wolną od zajęcia. W tej sytuacji można przekazać pracownikowi pożyczkę w formie gotówki z kasy, o ile w firmie jest taka możliwość i oczywiście w sytuacji, gdy pracownik zwróci się z pismem w tej sprawie.
