Jednym z podstawowych obowiązków pracodawcy jest wypłacenie pracownikowi wynagrodzenia za pracę. Podlega ono ochronie i w związku z tym możliwość dokonywania potrąceń jest ograniczona. Poza potrąceniami ustawowymi kodeks pracy przewiduje dobrowolne potrącenia z wynagrodzenia pracownika. Jednak należy mieć na uwadze, że w przypadku zbiegu prawa do potrąceń dobrowolnych z potrąceniami ustawowymi pierwszeństwo przysługuje potrąceniom ustawowym.
Dobrowolne potrącenia z wynagrodzenia pracownika
Dobrowolne potrącenia z wynagrodzenia pracownika występują przy:
- wpłatach pracownika do kasy zapomogowo-pożyczkowej,
- spłatach pożyczki z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych
- składkach na rzecz związku zawodowego,
- składki na ubezpieczenie na życie.
Na te tzw. dobrowolne potrącenia z wynagrodzenia składają się zarówno należności na rzecz pracodawcy, jak i inne – czyli na rzecz osób trzecich. Przy ich dokonywaniu nie obowiązują maksymalne dopuszczalne kwoty potrącenia, lecz kwoty wolne od potrąceń.
Wolna od potrąceń jest kwota w wysokości:
- minimalnego wynagrodzenia za pracę, przysługującego pracownikom zatrudnionym w pełnym wymiarze czasu pracy, po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne oraz zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych - przy potrącaniu należności na rzecz pracodawcy,
- 80% kwoty - przy potrącaniu innych należności niż na rzecz pracodawcy.
Kwota minimalnego wynagrodzenia to wynagrodzenie po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne oraz zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych. Innymi słowy, jest to kwota netto wynikająca z minimalnego wynagrodzenia.
Należy także pamiętać, że kwota wolna od potrąceń może być różna dla poszczególnych pracowników. Jej wysokość zależy nie tylko od płacy minimalnej, ale również od tego, czy pracownik ma prawo do podstawowych – czy podwyższonych kosztów uzyskania przychodów oraz tego, czy ma prawo do zastosowania kwoty zmniejszającej podatek.
Ważna tylko forma pisemna
Aby pracodawca mógł zastosować dobrowolne potrącenia z wynagrodzenia, musi uzyskać pisemną zgodę pracownika. Na piśmie pracownik powinien także wskazać wysokość kwot, które mogą być potrącane. W praktyce pracownik oświadczenie składa razem ze zgodą na potrącenie. Wyrażenie przez pracownika zgody na dokonywanie potrąceń dobrowolnych z wynagrodzenia za pracę bez zachowania formy pisemnej jest nieważne.
Dobrowolne potrącenia z wynagrodzenia bez zgody pracownika powoduje, że pracodawca nie wypłaca należnego wynagrodzenia i dokonuje bezpodstawnego potrącenia, co jest wykroczeniem przeciwko prawom pracownika.
Zatem w sytuacji potrącenia dobrowolnego bez zgody pracownika, pracodawca powinien liczyć się z:
- obowiązkiem zwrotu pracownikowi potrąconych kwot wraz z odsetkami,
- karą grzywny nałożoną przez inspektora PIP.
Pracodawca musi pamiętać o tym, że nie może dowolnie obniżać wynagrodzenia pracownika. Aby dokonać dobrowolnego potrącenia, konieczne jest uzyskanie zgody od pracownika na piśmie.
