Ryczałt ewidencjonowany to forma opodatkowania, korzystna dla przedsiębiorcy, który nie ponosi zbyt dużych kosztów uzyskania przychodu. W takiej sytuacji, opodatkowaniu podlega cały przychód, bez pomniejszania go o firmowe wydatki, natomiast znacznie niższa jest wysokość podatku - od 3%, poprzez 5,5%, 8,5%, tylko w wyjątkowych przypadkach 17% lub 20%.
Jednakże należy pamiętać, że nie każdy przedsiębiorca może skorzystać z takiej formy opodatkowania podatkiem dochodowym. Co więcej, nawet jeśli taka możliwość istniała i została wybrana, nie gwarantuje to jej niezmienności - zdarzyć się bowiem może, że podatnik utraci prawo do rozliczania się za pomocą ryczałtu ewidencjonowanego.
Przekroczenie limitu
Pierwszym ograniczeniem, które zobowiązuje podatnika do zrezygnowania z ryczałtu ewidencjonowanego, jest wysokość osiągniętych przychodów. Zgodnie z Ustawą z 20.11.1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne, limit przychodów wynosi 150 000 euro, jeśli podatnik planuje opłacać zaliczkę na podatek miesięcznie, lub też 25 000 euro, jeśli rozliczenie to będzie dokonywane kwartalnie. Kwoty te są przeliczane na polską walutę dla każdego nowego roku podatkowego zgodnie z kursem Narodowego Banku Polskiego z 1 października z roku poprzedniego. Aktualnie, w 2013 roku, limit taki wynosi odpowiednio 615 300 zł dla zaliczki miesięcznej oraz 102 550 zł dla kwartalnej (zgodnie z kursem z 1 października 2012). Dotyczy on zarówno tych przedsiębiorców, którzy prowadzą swoją działalność samodzielnie, jak i tych, którzy przychody uzyskują z tytułu działalności prowadzonej w formie spółki cywilnej.
Bardzo istotny jest fakt, że podatnik, który przekroczył limit, nie musi zmieniać formy opodatkowania w trybie natychmiastowym. Zgodnie z zapisem w ustawie, aby trzeba było zrezygnować z ryczałtu, należy brać pod uwagę przychody osiągnięte w poprzednim roku podatkowym. Dlatego też do końca roku, w którym przychody przekroczyły określoną sumę, podatnik rozlicza się na podstawie ryczałtu i składa do urzędu tylko PIT-28. Od nowego roku podatkowego musi natomiast zmienić dotychczasową ewidencję przychodów na podatkową księgę przychodów i rozchodów.
Fakt, że nowa forma opodatkowania będzie zobowiązywała przedsiębiorcę dopiero od nowego roku podatkowego, umożliwia wybór pomiędzy podatkiem progresywnym (18% i 32%, w zależności od wysokości przychodu) a liniowym (19%). Podatnik o zmianach musi poinformować urząd za pomocą druku CEIDG-1 - wprowadza tam dane dotyczące rodzaju prowadzonych ksiąg rachunkowych oraz miejsca ich przechowywania. Dodatkowo, jeśli zdecyduje się wybrać podatek liniowy, jest zobowiązany do poinformowania o tym naczelnika urzędu skarbowego za pomocą osobnego pisma do 20 stycznia nowego roku podatkowego. Niedopełnienie tego obowiązku lub przekroczenie terminu spowoduje obowiązek zastosowania podatku progresywnego na cały następny rok podatkowy.
Ważne! Utrata prawa do ryczałtu nie oznacza, że trzeba zastosować korektę do poprzednich rozliczeń - dopiero przychody uzyskane po zmiany formy opodatkowania rozliczane będą na nowych zasadach.
Limit przychodów, po przekroczeniu którego należy przejść na podatek ogólny, nie dotyczy przedsiębiorców, którzy w danym roku podatkowym założyli swoją działalność. Dopiero w kolejnym roku podatkowym będą oni zobowiązani do określenia, czy przychód z ich działalności nie przekroczył określonej kwoty, i czy mogą nadal korzystać z ryczałtu.
Ryczałt a rodzaj wykonywanej działalności
Podatnik, zakładający działalność gospodarczą i zastanawiający się nad wyborem ryczałtu ewidencjonowanego jako formy opodatkowania, musi pamiętać o zapoznaniu się z załącznikiem do wspomnianej wcześniej ustawy o zryczałtowanym podatku. Dokument ten zawiera wyszczególnienie wszystkich usług, co do których nie można zastosować ryczałtu.
Ograniczenia co do wyboru ryczałtu obowiązują przedsiębiorcę także w sytuacji, gdy planuje on rozszerzenie przedmiotu działalności w swojej firmie. Może się bowiem zdarzyć, że nowy rodzaj usług jest wymieniony w załączniku, i w związku z tym przedsiębiorca utraci prawo do rozliczania się na zasadach ryczałtu w ramach całej działalności.
W takiej sytuacji postępuje się inaczej niż w przypadku przekroczenia limitów - podatnik jest zobowiązany do zaprowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów i rozliczania się na zasadach ogólnych od dnia, w którym po raz pierwszy wykonał określoną w załączniku do ustawy usługę. Nie ma też możliwości wyboru formy opodatkowania - jako że każdą poza ogólną należy zgłosić do 20 stycznia w urzędzie, podatnik musi do końca roku rozliczać się na zasadach podatku progresywnego.
Utrata prawa do ryczałtu w trakcie trwania roku podatkowego nie skutkuje także wymogiem korekty wcześniejszych przychodów. Taki rok podatnik rozlicza na zasadach dwóch form - to, co zostało zarobione przed utratą, należy rozliczyć zgodnie ze stawką ryczałtu na deklaracji PIT-28, natomiast pozostałe przychody - zgodnie ze skalą podatkową, przy wykorzystaniu PIT-36.
Co ważne, samo rozszerzenie działalności nie skutkuje automatycznie zmianą formy opodatkowania. W związku z tym może zdarzyć się sytuacja, w której podatnik zgłosi w urzędzie dodatkowe PKD, ale do końca roku podatkowego nie wykona żadnej usługi z nim związanej. Wtedy też nie zostanie utracone prawo do ryczałtu ewidencjonowanego w bieżącym roku podatkowym. Także rozliczenie roczne zostanie dokonane na deklaracji PIT-28.
Ryczałt a były pracodawca
Przedsiębiorca, który założył własną firmę w ciągu roku podatkowego, w trakcie którego pracował lub wciąż pracuje na etacie, może - co do zasady - wybrać opodatkowanie swojej działalności w formie ryczałtu. W tej sytuacji należy zwróci jednak uwagę na jedno ograniczenie - zgodnie z art. 8 ust. 1 pkt. 6 ww. ustawy o ryczałcie, podatnik, wykonujący na rzecz byłego lub obecnego pracodawcy takie same usługi, jakie były wykonywane na zasadzie stosunku pracy, nie może skorzystać z ryczałtu ewidencjonowanego. Analogiczny przepis stosuje się do spółek cywilnych, w których chociaż jeden współwłaściciel wykonuje takie usługi.
Oczywiście, podatnik może zgłosić do urzędu fakt wyboru ryczałtu ewidencjonowanego, nawet gdy w swojej działalności będzie świadczył takie usługi, jakie wykonuje lub wykonywał z tytułu stosunku pracy. Jednak nawet jednorazowa sprzedaż tego rodzaju usług na rzecz byłego lub obecnego pracodawcy w ciągu roku podatkowego, w którym założona została działalność, będzie skutkowała obowiązkiem zrezygnowania z ryczałtu na rzecz podatku dochodowego na zasadach ogólnych.
Prawo do ryczałtu a inne formy opodatkowania
Polskie przepisy nie ograniczają podatnikom możliwości do prowadzenia więcej niż jednej działalności gospodarczej. Może zatem zdarzyć się sytuacja, gdy przedsiębiorca będzie posiadał własną firmę, prowadzoną jako działalność indywidualna, a w tym samym czasie będzie występował także jako np. współwłaściciel spółki cywilnej.
W takiej sytuacji przepisy traktują odrębnie rodzaje działalności i przychody pochodzące z obu firm. Oznacza to, że podatnik może wybrać odpowiednie dla swoich firm formy opodatkowania, niekoniecznie takie same. Co więcej, obowiązek przyjęcia w jednej z działalności zasad ogólnych nie będzie w żaden sposób rzutował na przymus zmiany opodatkowania w firmie drugiej.
Takie stanowisko zajął także Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach w interpretacji indywidualnej z dnia 17.09.2009 r. (IBPBI/1/415-338/09/WRz) - “Pozbawienie podatnika prawa do opodatkowania przychodu w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych z tytułu jednej działalności prowadzonej samodzielnie, nie może pozbawić go prawa do opodatkowania w tej formie innej działalności prowadzonej w formie spółki cywilnej nawet w przypadku wykonywania w ramach którejkolwiek z tych działalności czynności wyłączających opodatkowanie ryczałtem. Biorąc pod uwagę fakt, że spółka cywilna musi mieć co najmniej dwóch wspólników i jeżeli przynajmniej jeden z nich wybiera opodatkowanie ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych, to pozostali wspólnicy również muszą wybrać tę formę opodatkowania, decyzja jednego wspólnika odnosi się również do pozostałych. Nie stanowi to problemu w przypadku małej liczby wspólników, jednak przy większej może mieć wpływ na tych, którzy działają w dobrej wierze i spełniają wszystkie warunki określone w ustawie z dnia 20 listopada 1998 r., jednocześnie nie mając świadomości, że jeden ze wspólników wykonuje czynności, które pozbawiają prawa do opodatkowania ryczałtem. Taka sytuacja byłaby kuriozalna i każda inna działalność jednego ze wspólników spółek osobowych, która wyłącza stosowanie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych, doprowadzałaby do pozbawiania wszystkich pozostałych wspólników prawa do ryczałtu, co mogłoby doprowadzić do tragicznych często konsekwencji. Taki stan może bowiem trwać nawet kilka lat, a zatem wysokość zobowiązań podatkowych liczonych wraz z odsetkami mogłaby doprowadzić pozostałych wspólników nie będących świadomymi takich okoliczności, nawet do bankructwa”.
