Organem antymonopolowym w Polsce jest Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Zgodnie z art. 29 Ustawy antymonopolowej jest on centralnym organem administracji rządowej właściwym w sprawach ochrony konkurencji i konsumentów. Nadzór nad jego działalnością sprawuje Prezes Rady Ministrów. Sama kontrola organu antymonopolowego przeprowadzana jest przez jedną z 9 jednostek organizacyjnych, tak zwanych delegatur.
Kontrola organu antymonopolowego to zadanie UOKiK
Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów - w skrócie UOKiK - zajmuje się kontrolowaniem prawidłowego funkcjonowania konkurencji, czyli inaczej mówiąc kontrolą antymonopolową. Niezapowiedziana kontrola organu antymonopolowego może wykryć nieprawidłowości w umowach między przedsiębiorcami. Są to tak zwane zmowy przedsiębiorców, które w sposób sztuczny regulują działania rynkowe. Jest to zaprzeczenie zasady wolnego rynku, jaka jest przyjęta w Polsce.
Organ antymonopolowy może:
-
przeprowadzić postępowanie wyjaśniające w sprawie, czyli w sytuacji gdy zostały zgłoszone naruszenia UOKiK może podjąć działania sprawdzające, czy oskarżenia mają zasadne podstawy
-
sprawdzać, czy nie narusza się monopolu rynkowego
-
sprawdzić wzorce umów - czy nie zostały zawarte umowy z klauzulami niedozwolonymi
-
sprawdzić, czy wzorce umów nie naruszają zbiorowych interesów konsumentów.
Art. 47 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów wymienia przypadki, w których może zostać wszczęte postępowanie wyjaśniające.
| 1. Postępowanie przed Prezesem Urzędu jest prowadzone jako postępowanie wyjaśniające, postępowanie antymonopolowe, postępowanie w sprawie o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone lub postępowanie w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów. 2. Postępowanie wyjaśniające może poprzedzać wszczęcie postępowania antymonopolowego, postępowania w sprawie o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone lub postępowania w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów. |
W jakich przypadkach może nastąpić kontrola organu antymonopolowego?
Prezes UOKiK może wszcząć postępowanie wyjaśniające z urzędu, jeżeli okoliczności wskazują na możliwość naruszenia przepisów ustawy, w sprawach dotyczących określonej gałęzi gospodarki, w sprawach dotyczących ochrony interesów konsumentów oraz w innych przypadkach, gdy jest to uzasadnione.
Postępowanie ma na celu:
-
wstępne ustalenie, czy nastąpiło naruszenie przepisów ustawy - organ bada, czy ma podstawy do badania naruszeń antymonopolowych
-
wstępne ustalenie, czy nastąpiło naruszenie uzasadniające wszczęcie postępowania w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów
-
badania rynku - określenie struktury danej dziedziny rynku i stopnia koncentracji
-
ustalenie, czy w danej dziedzinie należało zgłosić zamiar koncentracji
-
ustalenie, czy miało miejsce naruszenie chronionych prawem interesów konsumentów.
UOKiK ma szereg uprawnień wymienionych w ustawie o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. z 2015 r. poz 184 ze zm.), są to między innymi:
-
możliwość zobowiązania przedsiębiorcy do przedstawienia informacji i dokumentów istotnych w badanej sprawie
-
prawo do przeprowadzenia kontroli
-
prawo do przeprowadzenia przeszukań.
| Ważne! Kontrola może odbyć się niezależnie od stadium postępowania. |
Kontrola organu antymonopolowego a przeszukanie
Uprawnienia kontrolujących i przeszukujących są bardzo zbliżone. Co do zasady przeszukania mają swoją podstawę prawnę w Kodeksie postępowania karnego (tj. Dz.U. z 1997 r. nr 89, poz. 555 ze zm.) i odbywają się niezależnie od woli przeszukiwanego. Przeszukujący mają bowiem prawo dokonywać samodzielnej interwencji, mogą przełamywać zabezpieczenia (tj. drzwi, kłódki, zamki, sejfy, pomieszczenia tajne). Natomiast kontrola ma prawo zajrzeć we wszystkie dokumenty i zbadać wszystkie elementy dotyczące sprawy. Sam proces zakłada jednak współdziałanie ze strony kontrolowanego, co za tym idzie, kontrola odbywa się w miejscu prowadzenia działalności kontrolowanego, z jego pomocą w odszukaniu odpowiedniej dokumentacji i de facto w jego obecności.
| Ważne! Przeszukanie firmowych pomieszczeń i rzeczy może nastąpić tylko po uzyskaniu zgody Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (SOKiK). Przeszukanie może odbyć się nie tylko w miejscu prowadzenia działalności, lecz także w lokalu mieszkalnym lub jakimkolwiek innym lokalu, nieruchomości lub aucie członków zarządu, jeżeli istnieją do tego uzasadnione podstawy, by przypuszczać, że są tam przechowywane dowody. |
Kontrola organu antymonopolowego - krok po kroku
-
Pierwszą czynnością, jakiej należy dokonać w przypadku kontroli przeprowadzanej przez organ antymonopolowy, jest okazanie upoważnienia do kontroli lub postanowienie SOKiK autoryzującego przeszukanie.
-
Drugą czynnością jest pouczenie przedsiębiorcy o przysługujących mu prawach i obowiązkach.
Obowiązkiem jest np. współpraca podczas kontroli poprzez aktywną postawę i pomoc, nawet tak banalną jak sporządzanie wskazanych kopii dokumentów, przygotowywanie zapisów na dyskach zewnętrznych, np. pendrive czy CD/DVD, udostępnienie odpowiedniego pomieszczenia do przeprowadzania kontroli, udostępnienie łączy internetowych, telefonu czy faksu.
| Uwaga! Kontrolujący może nagrywać przebieg trwania kontroli, nie wymaga to ponadto zgody kontrolowanego, a jedynie poinformowania go o tym. |
Porady w zakresie kontroli antymonopolowej
-
Podczas kontroli nie trzeba odpowiadać na wszystkie pytania. Podmiot kontrolowany ma obowiązek udzielać informacji, ale nie musi rozwiewać wątpliwości organu. Co za tym idzie, ma obowiązek odpowiadać na pytania zgodne z prawdą, ale nie musi odpowiadać na pytania sugerujące.
-
Kontrolowany może również odmówić współpracy w zakresie wykraczającym poza tematykę prowadzonej kontroli. Takim szczególnym przypadkiem jest sytuacja, w której kontrola mogłaby narażać osoby niezwiązane bezpośrednio z kontrolowaną sprawą, np. małżonków, wstępnych, zstępnych, spowinowaconych, na odpowiedzialność karną.
-
Nieutrudnianie pracy podczas kontroli - nie przetrzymuj urzędników, nie stwarzaj niepotrzebnego zamieszania, nie ukrywaj nic, działanie pracowników stanowiące przejaw naruszania przepisów prawa antymonopolowego powoduje odpowiedzialność po stronie podmiotu odpowiedzialnego za respektowanie przepisów prawa ochrony konkurencji przez członków jego organizacji. Za utrudnianie lub uniemożliwianie przeprowadzenia kontroli grozi kara wysokości do 50 mln euro.
