Chciałbym zatrudnić moją żonę na podstawie umowy cywilnoprawnej. Obecnie zgłoszona jest jako osoba współpracująca, świadcząca pomoc bez zawarcia umowy. Jak wygląda kwestia naliczenia składek, kiedy zawierana jest umowa zlecenie z małżonkiem?
Mieczysław, Koło
Nie ma przeszkód, aby osoba prowadząca działalność gospodarczą zawarła umowę ze swoim współmałżonkiem. W takim przypadku należy określić, na jakiej podstawie jest świadczona współpraca i dowiedzieć się, kim jest osoba współpracująca. Wówczas będzie można rozliczyć prawidłowo ZUS.
Osoba współpracująca
Zgodnie z ustawą o systemie ubezpieczeń społecznych za osobę współpracującą uważa się:
- małżonka,
- dzieci własne lub dzieci drugiego małżonka i dzieci przysposobione,
- rodziców,
- macochę i ojczyma
– pozostających we wspólnym gospodarstwie domowym i współpracujących przy prowadzeniu działalności.
Przykład 1.
Pan Adam pomaga w działalności ojca. Nie prowadzą oni wspólnego gospodarstwa domowego, a nawet mieszkają w innych miejscowościach. Czy mężczyzna będzie uznany za osobę współpracującą? Nie, nie spełnia on wszystkich warunków – nie pozostaje we wspólnym gospodarstwie domowym.
Przykład 2.
Pani Marlena i pani Kamila to siostry, które prowadzą wspólne gospodarstwo domowe. Pani Kamila pomaga siostrze w prowadzeniu działalności. Czy kobieta będzie uznana za osobę współpracującą? Nie, nie spełnia on wszystkich warunków – za osoby współpracujące nie są uznawani brat ani siostra.
Osoba współpracująca świadcząca pracę bezumownie
Nieodpłatna pomoc osoby współpracującej przy prowadzeniu działalności rodzi powstanie obowiązku odprowadzania za tę osobę składek ZUS. W przypadku nieodpłatnej pomocy osoby współpracującej nie wystąpi opodatkowanie podatkiem od wynagrodzeń, ale składki ZUS należy odprowadzać. Wysokość składek społecznych będzie taka, jak w przypadku składek przedsiębiorcy opłacającego tzw. duży ZUS i składka chorobowa jest tu dobrowolna. W 2024 roku podstawa wymiaru składek społecznych i FP wynosi 4694,40 zł i tym samym składki wynoszą:
- Ubezpieczenie emerytalne: 916,35 zł;
- Ubezpieczenie rentowe: 375,75 zł;
- Ubezpieczenie chorobowe: 115,01 zł;
- Ubezpieczenie wypadkowe: 78,40 zł;
- Składki na ubezpieczenie społeczne – razem 1485,31 zł, bez chorobowego 1370,50 zł;
- Fundusz Pracy 115,01 zł.
Podstawę składki zdrowotnej stanowi kwota odpowiadająca 75% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw w IV kwartale roku poprzedniego, włącznie z wypłatami z zysku, ogłaszanego przez GUS. W 2024 roku podstawa wynosi 5825,89 zł a sama składka 524,33 zł.
Gdy osoba współpracująca, oprócz pomagania w działalności gospodarczej, jest zatrudniona przez inny podmiot, gdzie jej wynagrodzenie jest wyższe lub równe minimalnemu (w 2024 roku od stycznia do czerwca jest to 4242,00 zł, a od lipca do grudnia 4300,00 zł) i odprowadzane są z tego tytułu składki ZUS, to w związku z pomaganiem w działalności podlega jedynie ubezpieczeniu zdrowotnemu.
Osoba współpracująca pomagająca w działalności bezumownie powinna zostać zgłoszona w ZUS-ie z kodem 05 11 nadruku:
- ZUS ZUA, gdy opłaca składki społeczne i składkę zdrowotną;
- ZUS ZZA, gdy opłaca jedynie składkę zdrowotną.
Przy nieodpłatnej pomocy osoby współpracującej powstanie przychód z nieodpłatnych świadczeń, ale jest on zwolniony z opodatkowania. Czyli nie ma obowiązku wykazywania nieodpłatnej pomocy takiej osoby jako przychodu w działalności gospodarczej.
Umowa zlecenie z małżonkiem
Gdy osoba współpracująca zatrudniana jest na umowę zlecenie z określoną wysokością wynagrodzenia, nie podlega już ubezpieczeniom w takim wymiarze jak przedsiębiorca, ale w takim jak inni zleceniobiorcy. Czyli składki wyliczane są głównie na podstawie wysokości wynagrodzenia.
Więcej na temat umowy zlecenia można przeczytać: Umowa zlecenie jako częsta forma zatrudnienia – podstawowe informacj
Osoba współpracująca pomagająca w działalności na podstawie umowy zlecenie powinna zostać zgłoszona w ZUS-ie z kodem 04 11 na druku:
- ZUS ZUA, gdy opłaca składki społeczne i składkę zdrowotną;
- ZUS ZZA, gdy opłaca jedynie składkę zdrowotną.
Osobę mającą status ucznia/studenta do 26. roku życia zatrudnioną na podstawie umowy zlecenia nie zgłasza się do ZUS-u.
Aby wyliczyć koszty i składki z umowy zlecenia, można skorzystać z kalkulatora wynagrodzeń.
Wynagrodzenie wypłacone osobie współpracującej z tytułu umowy zlecenie od 2019 roku może zostać zaliczone do kosztów uzyskania przychodu przedsiębiorcy.
Zmiana rodzaju współpracy z bezumownej a umowa zlecenie z małżonkiem
W przypadku zmiany rodzaju współpracy należy dokonać kilku formalności. Przedsiębiorca powinien:
- wyrejestrować taką osobę z kodem 05 11 na druku ZUS ZWUA;
- zgłosić osobę jako zleceniobiorcę z kodem 04 11 na druku ZUS ZUA (zgłoszenie do ubezpieczeń społecznych i zdrowotnego) lub na druku ZUS ZZA (zgłoszenie tylko do ubezpieczenia zdrowotnego). Co ważne, gdy taka osoba ma poniżej 26 lat i ma status ucznia/studenta, nie przekazuje się zgłoszenia.
Przykład 3.
Pan Jan chce zatrudnić żonę na podstawie umowy cywilnoprawnej od 1 marca 2024 roku. Obecnie jest ona zgłoszona jako osoba współpracująca, świadcząca pomoc bez zawarcia umowy. Jakie deklaracje należy złożyć i jak wykazać taką osobę na DRA? Pan Jan powinien:
- wyrejestrować żonę z kodem 05 11 na druku ZUS ZWUA z datą 1 marca 2024,
- zgłosić ją jako zleceniobiorcę z kodem 04 11 na druku ZUS ZUA z datą 1 marca 2024.
W deklaracji DRA:
- za luty będzie ona wykazana z kodem 05 11 i składkami jak za osobę współpracującą,
- za marzec będzie ona wykazana z kodem 04 11 i składkami, które zależą od otrzymanego wynagrodzenia w marcu.
Pomoc współmałżonka w prowadzeniu działalności jest możliwa i w tej sytuacji przedsiębiorca powinien zastanowić się, na jakiej podstawie będzie świadczona. Ma to znaczenie szczególnie przy rozliczeniach z ZUS-em. Umowa zlecenie z małżonkiem jest rozliczana w taki sam sposób jak każdego innego zleceniobiorcy.
