Podstawowym i najważniejszym obowiązkiem dłużnika jest, co do zasady, spłata wierzytelności. Nie zawsze wszystko przebiega po naszej myśli, dlatego też może dojść do sytuacji, w której z przyczyn niezależnych od siebie dłużnik nie będzie w stanie spłacać należności na czas. Musi się wówczas liczyć ze wzrostem wierzytelności o odsetki ustawowe lub umowne za opóźnienie w spłacie. Dodatkowo znaczna zwłoka może skutkować wszczęciem wobec niego postępowania egzekucyjnego, co znacznie zwiększy wysokość zobowiązań i tym samym utrudni spłatę długu. W takich okolicznościach dłużnik powinien rozważyć możliwość spłaty długu bezpośrednio do rąk wierzyciela, bez angażowania w sprawę komornika. Koszty egzekwowania wierzytelności z pominięciem komornika na pewno pozytywnie wpłyną na wysokość zadłużenia oraz możliwości jego spłaty.
Wszczęcie postępowania egzekucyjnego zawsze wiąże się z obowiązkiem poniesienia dodatkowych opłat. Jednakże to od chęci i możliwości dłużnika oraz dobrej woli wierzyciela zależy ich wysokość. Koszty egzekwowania wierzytelności z pominięciem komornika będą niższe, chociażby z tego względu, że komornik nie będzie zmuszony przeprowadzać wielu czasochłonnych czynności, do jakich zobowiązuje go ustawa (m.in. czynności komornicze w terenie). Należy przy tym pamiętać, że sama spłata długu czy zawarcie porozumienia w sprawie spłaty nie wystarczą. Obowiązkowo wierzyciel powinien złożyć komornikowi wniosek o umorzenie postępowania egzekucyjnego bądź przedstawić porozumienie z dłużnikiem. Dopiero w takich okolicznościach komornik odejdzie od nałożenia opłaty egzekucyjnej i poprzestanie jedynie na niższej opłacie prowizyjnej. Wyjątek stanowi umorzenie postępowania wskutek bezczynności wierzyciela.
Ile wynoszą opłaty egzekucyjne nakładane przez komornika?
Nowa ustawa wprowadziła ujednolicenie opłaty egzekucyjnej w sprawach o egzekucję świadczeń pieniężnych. Jest to znaczne uproszczenie, gdyż według poprzedniej ustawy opłaty te wahały się od 5 do 15%, w zależności od sposobu egzekucji. Przy czym statystyki wskazują, iż średnie „wynagrodzenie” komornicze stanowiło 12,5%. Obecna stawka – 10% – wydaje się zatem istotnym obniżeniem stawek.
Oczywiście nie wszyscy dłużnicy będą zadowoleni ze statystycznej obniżki, gdyż nowa stawka zwiększy koszty najczęściej wykonywanych egzekucji z emerytury, renty, wynagrodzenia za pracę czy rachunku bankowego. Obniży jednak stawkę opłaty dla egzekucji komorniczej m.in. z nieruchomości.
Zgodnie z nowymi przepisami dłużnik będzie mógł także skorzystać z preferencyjnej stawki opłaty, która wynosi 3% wartości zobowiązania. Jednakże będzie to mogło nastąpić jedynie w przypadku, gdy spłata zadłużenia nastąpi w ciągu miesiąca od momentu doręczenia dłużnikowi zawiadomienia o wszczęciu egzekucji komorniczej.
Ustawa o kosztach komorniczych wprowadza nowy rodzaj opłaty, jaką jest taksa pobierana od wniosku o wszczęcie egzekucji wydania rzeczy ruchomej. Każdy wniosek obłożony jest obowiązkiem zapłaty 400 zł.
Dodatkowo, zgodnie z art. 30 ustawy o kosztach komorniczych, w przypadku gdy egzekucja zostanie wszczęta oczywiście niecelowo, komornik nałoży na wierzyciela opłatę w wysokości 10% egzekwowanej kwoty.
Opłata komornicza za umorzenie postępowania egzekucyjnego a odpowiedzialność wierzyciela
Jak to zostało wskazane na wstępie, „pominięcie komornika” przy egzekucji komornika następuje na skutek umorzenia postępowania egzekucyjnego. Może się to dokonać na wniosek wierzyciela, wskutek cofnięcia wniosku egzekucyjnego lub w przypadku bezczynności wierzyciela zgodnie z art. 824 § 1 pkt 4 Ustawy Kodeks postępowania cywilnego (dalej jako KPC).
Należy podkreślić, iż w porównaniu z przepisami ustawy o komornikach sądowych i egzekucji, nowa regulacja diametralnie zmieniła zasadę, zgodnie z którą to dłużnik ponosił wszelkie koszty egzekucji. Przepis art. 29 ustawy o kosztach komorniczych, w zależności od dobrej lub złej woli wierzyciela oraz dłużnika, a także od ich aktywności we współpracy z organami egzekucyjnymi, nakłada obowiązek uiszczenia opłaty stosunkowej na daną ze stron.
Gdy postępowanie egzekucyjne zostaje umorzone z winy wierzyciela, komornik nałoży na wierzyciela koszty egzekucyjne w wysokości 5% wartości świadczenia pozostałego do wyegzekwowania. Zgodnie z uzasadnieniem projektu nowej ustawy ustawodawca zdecydował się na wprowadzenie takiego rozwiązania, gdyż uznał, iż wcześniejsza regulacja pozwalała na wykorzystywanie postępowania egzekucyjnego do szykanowania dłużników – występowały sytuacje, kiedy wierzyciele kilkakrotnie w ciągu roku wszczynali egzekucję na podstawie jednego tytułu wykonawczego, gdyż każdorazowe cofnięcie wniosku powodowało wzrost zadłużenia dłużnika. Obowiązkiem organów państwowych jest udzielanie wsparcia wierzycielom przy dochodzeniu należnych im świadczeń, przy czym wierzyciel powinien z przyznanej mu pomocy korzystać w sposób odpowiedzialny. Zatem w przypadku gdy wierzyciel decyduje się na wszczęcie postępowania egzekucyjnego, powinien również aktywnie współpracować z organem egzekucyjnym, a przyznanych mu nieodpłatnie uprawnień nie powinien traktować w sposób instrumentalny. Stąd też uznano, że jeżeli z „winy” wierzyciela dochodzi do umorzenia postępowania egzekucyjnego, to on powinien ponieść odpowiednią opłatę.
Przepis art. 29 ust. 1 zd. 1 ustawy o kosztach komorniczych stwierdza, iż to „wierzyciela obciąża opłata stosunkowa”, co oznacza, że obowiązek jej poniesienia ma charakter bezwzględny. Z powyższego wynikają dwa wnioski: po pierwsze wierzyciel jest bezwarunkowo zobowiązany ponieść opłatę przedmiotową, po drugie zaś nie ma on możliwości domagać się jej zwrotu od dłużnika na podstawie art. 770 KPC.
W jaki sposób obliczana jest wartość opłaty
Co do zasady, komornik pobiera prowizję w wysokości 10% od kwoty, którą wyegzekwuje od dłużnika. Natomiast w sytuacji, gdy zadłużenie zostanie spłacone jeszcze przed podjęciem pierwszych czynności przez komornika (z pominięciem wydania decyzji o wszczęciu postępowania egzekucyjnego), wówczas do zapłaty zostaje jedynie koszt prowizji dla komornika w wysokości 5% należności.
Należy jednak pamiętać, że opłatę wylicza się od wartości zobowiązania pozostałego do wyegzekwowania. Zobowiązaniem tym jest kwota objęta wnioskiem o umorzenie postępowania. Jeżeli zatem wierzyciel pierwotnie dochodził kwoty 1000 zł, ale końcowo wnosi o umorzenie postępowania egzekucyjnego w zakresie kwoty 700 zł, świadczeniem pozostałym do wyegzekwowania będzie kwota 700 zł, nie zaś pierwotna kwota 1000 zł.
Kiedy wierzyciel nie zostanie obciążony opłatą stosunkową?
Możliwość uchylenia się od opłaty za wniosek o umorzenie postępowania stanowi przepis art. 29 ust. 1 zd. 2 ustawy o kosztach komorniczych. Zgodnie z tym przepisem wierzyciel może zostać zwolniony od obowiązku ponoszenia opłaty stosunkowej, wówczas gdy do umorzenia postępowania dojdzie na skutek „zdarzeń niezależnych od wierzyciela”, tj. gdy po wszczęciu egzekucji:
-
dłużnik spełnił świadczenie bezpośrednio do rąk wierzyciela, bez pośrednictwa komornika;
-
doszło do zawarcia ugody stron, m.in. wierzyciel zgodził się rozłożyć zobowiązanie dłużnika na raty lub przejąć określone składniki majątku dłużnika w zamian za zwolnienie z długu.
W powyższych wypadkach opłata komornicza obciąża dłużnika. Jeżeli jednak spłata długu lub zawarcie ugody będzie miało miejsce w terminie miesiąca od dnia doręczenia dłużnikowi zawiadomienia o wszczęciu egzekucji, wysokość opłaty będzie wówczas stanowiła 5%. Po upływie tego terminu opłata wzrośnie już do 10% świadczenia pozostałego do wyegzekwowania.
Należy mieć na uwadze fakt, że rzeczony przepis stanowi jedynie o możliwości zwolnienia, nie zaś o zwolnieniu obligatoryjnym. Oznacza to, że wierzyciel musi wykazać przed komornikiem, że przyczyną cofnięcia wniosku jest spełnienie świadczenia przez dłużnika. Ustawa nie reguluje kwestii terminu na udowodnienie powyższego, dlatego przyjmuje się, iż owo wykazywanie jest możliwe aż do momentu uprawomocnienia się postanowienia rozstrzygającego o kosztach postępowania. Jednocześnie komornik nie ma obowiązku wzywania wierzyciela do złożenia wyjaśnień w kwestii kosztów, a co za tym idzie, jeżeli wierzyciel nie skorzysta ze swojego uprawnienia, wówczas to na niego zostanie nałożona opłata stosunkowa.
Wniosek o umorzenie postępowania a doręczenie dłużnikowi zawiadomienia o wszczęciu egzekucji
Niestety ustawodawca, stanowiąc nowe przepisy, wykazał się pewną niekonsekwencją. Wyżej omówiony art. 29 ust. 1 ustawy o kosztach komorniczych odnosi się jedynie do sytuacji, gdy spełnienie świadczenia nastąpi już po doręczeniu dłużnikowi zawiadomienia o wszczęciu egzekucji. Natomiast jeżeli spełnienie świadczenia nastąpi jeszcze przed wszczęciem egzekucji, przedmiotowy przepis nie będzie miał zastosowania. Wówczas, mimo dobrej woli, wierzyciel może ponieść opłatę w wysokości 10%, gdyż wszczęcie egzekucji w takim wypadku będzie traktowane jako oczywiście niecelowe.
Przed powyższym może uchronić wierzyciela jedynie jego szybka reakcja w postaci złożenia wniosku o umorzenie postępowania. Zgodnie z art. 29 ust. 2 ustawy o kosztach komorniczych w takiej sytuacji komornik pobierze od wierzyciela jedynie stałą opłatę w wysokości 100 zł.
Dodatkowo wraz z wnioskiem o umorzenie egzekucji wierzyciel może wskazywać, iż powodem takiego postępowania jest spełnienie świadczenia przez dłużnika bezpośrednio do jego rąk. Jeżeli powyższe zostanie udowodnione, wierzycielowi przysługuje prawo żądania zwrotu od dłużnika kosztów poniesionej opłaty stałej na podstawie art. 770 KPC.
Wniosek o umorzenie postępowania a świadczenia okresowe
Zgoła inną metodę rozwiązania kwestii umorzenia postępowania egzekucyjnego ustawodawca przyjął w przypadku świadczeń powtarzalnych. W sprawach, których przedmiotem jest egzekucja świadczeń cyklicznych, tj. świadczeń o charakterze alimentacyjnym lub rentowym, opłata w wysokości 5% zawsze będzie obciążała dłużnika.
Wynika to z faktu, że w sprawach o egzekucję powyższych świadczeń komornik ma obowiązek – z urzędu – prowadzić okresowe dochodzenia w zakresie ustalenia stanu majątkowego dłużnika, z kolei umorzenie postępowania ze względu na bezskuteczność egzekucji nie powinno mieć nigdy miejsca. Oznacza to, że jedynym sposobem zakończenia egzekucji świadczeń alimentacyjnych lub rentowych może być złożenie przez wierzyciela wniosku o umorzenie postępowania. Z uwagi zaś na to, że świadczenia okresowe mają za zadanie dostarczanie wierzycielowi środków niezbędnych do egzystencji, nakładanie na niego obowiązku ponoszenia kosztów egzekucyjnych byłoby niezgodne z zasadami współżycia społecznego.
Koszty egzekwowania wierzytelności z pominięciem komornika – podsumowanie
Na początku należy zwrócić uwagę, że od 1 stycznia 2019 roku weszła w życie nowa ustawa regulująca kwestię pobierania opłat komorniczych. Aktualne przepisy zmieniły zasadę, zgodnie z którą w każdym wypadku to dłużnik zostawał obarczony kosztami egzekucyjnymi. Obecnie, w przypadku gdy wierzyciel wskutek bezczynności albo niedbalstwa doprowadzi do umorzenia postępowania, na jego barkach spocznie obowiązek pokrycia kosztów egzekucji.
Natomiast w sytuacji, gdy po wszczęciu egzekucji dłużnik spełnił świadczenie bezpośrednio do rąk wierzyciela, bądź gdy doszło do zawarcia ugody między stronami, wówczas opłata komornicza obciąży dłużnika. Znaczenie ma tutaj również termin, w jakim dłużnik owe zobowiązanie wykona. Jeżeli spłata długu lub zawarcie ugody będzie miało miejsce w terminie miesiąca od dnia doręczenia dłużnikowi zawiadomienia o wszczęciu egzekucji, wtedy wysokość opłaty stanowi 5% świadczenia pozostałego do wyegzekwowania; po upływie tego terminu opłata wzrośnie do 10%.
Mając na uwadze powyższe, należy stwierdzić, iż nawet w przypadku wszczęcia postępowania egzekucyjnego szybka reakcja dłużnika i spłacenie długu lub zawarcie układu z wierzycielem może uchronić go przed znacznym powiększeniem istniejącego długu.
