Samozatrudnienie jest opcją korzystną dla tych, którzy chcą otrzymać status przedsiębiorcy jednoosobowego, zwiększyć swoje wynagrodzenia za pracę lub uniknąć podporządkowania przełożonym. Poprzez samozatrudnienie przedsiębiorca może wybrać taką formę opodatkowania, która pozwoli zapłacić niższy podatek. Można również traktować samozatrudnienie jako okres przejściowy w celu pozyskania doświadczenia i kontrahentów. Później jednoosobowe przedsiębiorstwo można przekształcić, np. w spółkę kapitałową. Aby korzystać z samozatrudnienia, należy najpierw uzyskać status przedsiębiorcy.
Jak zostać przedsiębiorcą?
Uzyskanie statusu przedsiębiorcy wiąże się z zalegalizowaniem działalności. W tym celu należy złożyć wniosek o wpis do ewidencji działalności gospodarczej w urzędzie gminy, zgodnym z miejscem zamieszkania przedsiębiorcy. Obecnie wpis do ewidencji można również uzyskać przesyłając wniosek drogą elektroniczną lub listem poleconym. W ten sposób jednocześnie otrzymuje się niezbędny numer REGON i NIP. Działalność można prowadzić już od dnia dostarczenia wniosku organowi ewidencyjnemu. Posiadanie statusu przedsiębiorcy wiąże się z licznymi obowiązkami, np. opłacaniem składek ubezpieczeniowych, czy opodatkowaniem. Każdy przedsiębiorca rozpoczynający działalność gospodarczą powinien na formularzu zgłoszenia NIP-1 podać podstawowe informacje o sobie jako podatniku, czyli np. jaką będzie prowadził formę dokumentacji rachunkowej i gdzie będzie przechowywać dokumentację podatkową. Przedsiębiorca musi dokonać decyzji, w jaki sposób będzie naliczać należności podatkowe. Od tej decyzji zależy wysokość podatku i ilość obowiązkowych formalności.
Opodatkowanie na zasadach ogólnych
Osoba samozatrudniona może wybrać formę opodatkowania na zasadach ogólnych. W przypadku tej formy opodatkowania, podatek jest opłacany według skali. Podatnik może również skorzystać z wszelkich preferencji, np. rozliczania wspólnie z małżonkiem lub odliczenia od dochodu i podatku. Opodatkowanie w tej formie polega na płaceniu podatku od dochodu, który powstaje po pomniejszeniu kwoty przychodów o koszty związane z jego uzyskaniem. Koszty uzyskania przychodu mogą być związane z przychodem bieżącym lub takim, który ma wystąpić dopiero w przyszłości, ale jest obiektywnie realny do osiągnięcia. Nie dotyczy to jednak wydatków wymienionych w katalogu wydatków nieuznanych za koszt podstawowy, czyli np. odsetki za zwłokę zapłacone z tytułu nieterminowych wpłat należności budżetowych. Opodatkowanie na zasadach ogólnych jest szczególnie korzystne dla osób uzyskujących dochody na niskim poziomie, dla tych, którzy mają możliwość skorzystania z ulg lub zwolnień podatkowych i dla tych, którzy mogą rozliczyć swój dochód razem z małżonkiem lub dzieckiem, a ich wspólne dochody, uzyskane w ciągu roku podatkowego, nie przekraczają 90 000 zł.
Podatek liniowy
Podatek liniowy to forma opodatkowania w wysokości 19 % dochodów uzyskanych z działalności gospodarczej. Tę formę opodatkowania mogą wybrać przedsiębiorcy prowadzący samodzielnie działalność lub w formie spółki, która nie ma osobowości prawnej. Podatnik ma prawo do odliczania kosztów uzyskania przychodów. Jego obowiązkiem natomiast jest wpłacanie na rachunek urzędu skarbowego miesięcznej zaliczki w wysokości różnicy między podatkiem należnym od osiągniętego dochodu od początku roku, a sumą należnych zaliczek za poprzednie miesiące. Przedsiębiorcy nie mogą korzystać z żadnych ulg i odliczeń. Dochód można pomniejszać tylko o składki na ubezpieczenia społeczne, a zaliczki na podatek można pomniejszyć tylko o składki na ubezpieczenia zdrowotne. Oświadczenie o wyborze tej formy opodatkowania składa się do 20 stycznia roku podatkowego w urzędzie skarbowym. Podatek liniowy jest formą opodatkowania szczególnie korzystną dla przedsiębiorców, którzy uzyskują wysokie dochody.
Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych
Opodatkowanie ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych wiąże się z mniejszą ilością formalności. Z tej formy opodatkowania można skorzystać w momencie uzyskania pierwszego dochodu i w każdym kolejnym roku podatkowym, jeśli przychody z działalności z poprzedniego roku nie były większe niż 250 000 euro. Stawki ryczałtu są zależne od rodzaju osiąganego przychodu. Jeżeli przedsiębiorca wybierze tę formę opodatkowania, musi poinformować o tym na piśmie urząd skarbowy. Należy jednak pamiętać, że osobami, które nie mogą skorzystać z ryczałtu są:
- opłacający podatek w formie karty podatkowej
- korzystający z okresowego zwolnienia podatkowego
- prowadzący apteki
- prowadzący działalność w zakresie udzielania pożyczek pod zastaw
- prowadzący działalność w zakresie kupna i sprzedaży wartości dewizowych
- prowadzący pozarolniczą działalność gospodarczą w zakresie wolnych zawodów
- świadczący usługi opisane w ustawie z dnia 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne (DZ. U. Nr 144, poz. 930 z późn. zm.)
W przypadku tej formy opodatkowania nie ma możliwości pomniejszania przychodu o koszty jego uzyskania. Istnieje jednak możliwość odliczenia straty poniesionej w związku z prowadzoną działalnością, odliczenia od przychodu składek na ubezpieczenie społeczne, darowizn, wydatków na cele rehabilitacyjne. Podatek może zostać obniżony o składki na ubezpieczenie zdrowotne lub wpłaty na rzecz organizacji pożytku publicznego.
Karta podatkowa
Z tej formy opodatkowania mogą skorzystać tylko podatnicy wykonujący działalność ze ściśle określonej grupy usług. Są to na przykład usługi ślusarskie, krawieckie, kowalskie, kosmetyczne, fryzjerskie, działalność oparta na handlu detalicznym żywnością i napojami, wyrobami tytoniowymi lub kwiatami. Istnieje również szereg obowiązków związanych z korzystaniem z karty podatkowej. Podatnik musi m. in. złożyć wniosek o opodatkowanie kartą podatkową, nie może on korzystać z usług osób przez siebie niezatrudnionych na umowę o pracę oraz z usług innych przedsiębiorstw i zakładów, nie może też prowadzić innych działalności, które nie są opodatkowane kartą podatkową, a małżonek podatnika nie może wykonywać działalności w tym samym zakresie.
Zaletą samozatrudnienia jest możliwość wyboru formy opodatkowania, która będzie najkorzystniejsza dla prowadzonej działalności. Należy jednak pamiętać, że samozatrudniony jako podatnik VAT ma również obowiązek wystawiania faktur, prowadzenia rejestru zakupów i sprzedaży, rozliczanie podatku naliczonego i należnego, składania deklaracji VAT-7 i zapłaty podatku.
