Samozatrudnienie czyli sytuacja, w której osoba fizyczna podejmuje działalność gospodarczą na własny rachunek, własną odpowiedzialność i na własne ryzyko. A jak wygląda to szerzej?
Samozatrudnienie jako działalność gospodarcza
Polega ono głównie na prowadzeniu własnej działalności gospodarczej, jest działalnością zarobkową: usługową, handlową, wytwórczą, budowlaną, polegającą na poszukiwaniu, rozpoznawaniu i wydobywaniu kopalin ze złóż oraz na pobieraniu pożytków z rzeczy oraz z wartości niematerialnych i prawnych. Taka działalność prowadzona jest w sposób zorganizowany i ciągły oraz we własnym imieniu bez względu na jej efekt.
Ponadto osobę prowadzącą działalność stanowi osoba fizyczna będąca wspólnikiem spółki niemającej osobowości prawnej.
Niektóre rodzaje samozatrudnienia
- Pozarolnicza działalność gospodarcza – to główna forma samozatrudnienia, ale nie jedyna;
- Umowa zlecenia;
- Umowa o dzieło;
- Kontrakt menadżerski;
Zalety samozatrudnienia
Zmiana dotychczasowego stosunku pracy
Samozatrudnienie to zmienienie wcześniejszego stosunku pracy. Wcześniejszy pracodawca staje się partnerem gospodarczym wcześniejszego zatrudnionego. Obie strony stając się przedsiębiorcami, otrzymują przychody z pozarolniczej działalności gospodarczej. Jednak mając na uwadze nowe przepisy, należy z tym uważać.
Zmiany w opodatkowaniu
Po przejściu na samozatrudnienie zmienia się nie tylko stosunek pracy, ale także sposób opodatkowania.
- Podatek dochodowy od osób fizycznych – przedsiębiorca jest osoba fizyczną lub działa w zakresie spółki osobowej. Tutaj źródłami przychodów jest działalność wykonywana osobiście lub pozarolnicza działalność gospodarcza.
- Podatek zryczałtowany czyli ryczał od przychodów ewidencjonowanych lub karta podatkowa – dotyczy osób fizycznych oraz spółek osobowych.
- Podatek dochodowy od osób prawnych – przedsiębiorca jest osoba prawną – spółką z ograniczoną odpowiedzialnością lub spółką akcyjną.
Zalety samozatrudnienia dla samych samozatrudnionych
- niższe stawki podatkowe – najwięcej korzyści czerpie się z prowadzenia jednoosobowej firmy – najprostsze formy opodatkowania czyli karta podatkowa oraz ryczałt od przychodów ewidencjonowanych i w związku z tym ewidencja uproszczona lub całkowity brak obowiązków ewidencyjnych oraz względnie niskie stawki podatku;
- zaoszczędzenie na podatkach i wyższe koszty uzyskania przychodów – przy opodatkowaniu na zasadach ogólnych również można osiągnąć wysokie zyski; w przypadku podatku liniowego 19% można wyliczyć podatek nie od przychodu, ale od dochodu do opodatkowania – przychód pomniejszony o koszty. W związku z tym rzeczywista stopa podatkowa może być niższa niż np. 8,5% ryczałtu;
- zaoszczędzenie na obowiązkowych składkach ubezpieczenia społecznego i zdrowotnego – nie płaci się je od pełnego dochodu, gdyż można je regulować od deklarowanej podstawy wymiaru czyli 60% przeciętnego wynagrodzenia.
Pułapki związane z samozatrudnieniem
Na początku 2007 r. zmieniono definicję działalności gospodarczej, co niesie ze sobą pewne utrudnienia dla samozatrudnionych. Może to wiązać się nawet z utratą prawa do rozliczania dochodów jako uzyskiwanych z pozarolniczej działalności gospodarczej. W związku z tym za gospodarczą działalność nie uznaje się:
- sytuacji, gdy formalny przedsiębiorca jest odpowiedzialny wobec osób trzecich, pomijając odpowiedzialność za wszelkie wykroczenia, popełnienie czynów niedozwolonych, bo odpowiedzialność za nie ciąży na zlecających ich wykonanie;
- czynności wykonywanych pod kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez zlecającego je;
- gdy podmiot wykonujący pewne czynności nie ponosi ryzyka gospodarczego związanego ze swoją działalnością gospodarczą.
Fikcyjny charakter samozatrudnienia
Czasem samozatrudnienie ma fikcyjny charakter, bo pod działalnością gospodarczą kryje się prawdziwy stosunek pracy lub taki przedsiębiorca wykonuje pracę na podstawie działalności wykonywanej osobiście. Dlatego w większości przypadków zmiana dotychczasowego etatu na współpracę z pracodawcą w ramach działalności gospodarczej jest traktowana jako działalność wykonywana osobiście lub w ramach stosunku zatrudnienia, a nie jako działalność gospodarcza.
Jeśli kontrola skarbowa uzna, że dany podatnik nie działa w ramach działalności gospodarczej, a jest pracownikiem lub osobą uzyskującą przychody z działalności wykonywanej osobiście, wówczas taki podatnik musi skorygować sposób ustalania kosztów uzyskania przychodów.
Jeśli wykonuje się zlecenia na rzecz dawnego pracodawcy można utracić prawo do stałego podatku liniowego 19%. Ponadto trzeba wówczas wpłacić zaliczki od dochodu osiągniętego od początku roku obliczone przy zastosowaniu skali podatkowej oraz odsetek za zwłokę od zaległości z tytułu tych zaliczek. Dlatego też dobrym wyjściem z tej sytuacji są umowy o dzieło lub zlecenie. Ponadto można także płacić podatek na podstawie tabeli w roku rozwiązania umowy z byłym pracodawcą i rok po lub korzystać z karty podatkowej albo z ryczałtu ewidencjonowanego.
