Wysokie koszty związane z zatrudnieniem pracownika sprawiają, że coraz częściej tzw. samozatrudnionych (osoba prowadząca działalność gospodarczą) w rzeczywistości wykonuje usługi na warunkach stosunku pracy. Zakończenie umowy o pracę i rozpoczęcie działalności gospodarczej, przy jednoczesnym braku faktycznych zmian warunków pracy, traktowane jest jako obejście prawa. Jak zatem powinno wyglądać samozatrudnienie?
Stosunek pracy w przepisach Kodeksu pracy
W Kodeksie pracy znajduje się dokładna definicja stosunku pracy.
| Art. 22 Kodeksu pracy § 1. Przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca - do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem. |
Jeżeli samozatrudnienie będzie wykazywało cechy charakterystyczne dla stosunku pracy, może zostać uznane za umowę o pracę.
Samozatrudnienie - charakterystyka
Samozatrudnienie to podjęcie przez osobę fizyczną działalności gospodarczej na własny rachunek i na własne ryzyko. Określone czynności na rzecz innego podmiotu są świadczone na podstawie umowy o współpracy. Istotne przy samozatrudnieniu jest to, że osoby prowadzące działalność gospodarczą opłacają samodzielnie w ramach tej działalności składki ZUS i podatek dochodowy.
Samozatrudnienie a umowa współpracy
Aby uniknąć uznania samozatrudnienia za stosunek pracy, ważne jest, by w umowie współpracy nie zawierać ustaleń dotyczących:
- określenia godzin pracy,
- obowiązku wykonywania na bieżąco poleceń strony umowy,
- podległości samozatrudnionego stronie zamawiającej,
- płatnych dni wolnych czy wynagrodzenia za czas niezdolności do wykonania umowy.
Powyższe zapisy są charakterystyczne dla umowy o pracę, dlatego ich zawarcie w umowie współpracy mogłoby sugerować istnienie stosunku pracy.
Zalety i wady samozatrudnienia
Samozatrudniony ma zdecydowanie mniej przywilejów od pracownika zatrudnionego na umowę o pracę, m.in.:
- sam ponosi ryzyko związane z prowadzoną działalnością gospodarczą,
- samodzielnie pozyskuje klientów, ,
- ma większą odpowiedzialność za jakość wykonywanej pracy,
- ponosi pełną odpowiedzialność za rozliczenia składkowo-podatkowe,
- brak ochrony w trwałości współpracy w przeciwieństwie do osób zatrudnionych na podstawie umowy o pracę,
- dłuższy okres wyczekiwania na okres do zasiłku chorobowego,
- konieczność prowadzenia rozliczeń składkowo-podatkowych.
Jednak pomimo wyżej wymienionych wad duża liczba samozatudnionych ceni przywileje związane z prowadzeniem działalności gospodarczej, m.in.:
- możliwość swobodnego organizowania pracy,
- możliwość odliczenia od przychodów wydatków, które są związane z wykonywaną pracą (nawet pośrednio),
- brak podporządkowania pracodawcy,
- możliwość podjęcia współpracy z kilkoma przedsiębiorcami.
Ograniczenie w preferencjach dla samozatrudnionych
Przy przejściu z umowy o pracę na samozatrudnienie należy zwrócić szczególną uwagę na fakt, że nie każdy przedsiębiorca może w takiej sytuacji skorzystać z takich przywilejów, jak:
- opłacanie preferencyjnych składek ZUS przez okres 24 miesięcy prowadzenia działalności gospodarczej,
- opodatkowanie działalności gospodarczej ryczałtem ewidencjonowanym, podatkiem liniowym czy kartą podatkową.
Z tytułu niższych składek na ubezpieczenie społeczne nie może skorzystać osoba, która w ramach samozatrudnienia świadczy usługi na rzecz byłego pracodawcy w bieżącym lub poprzednim roku podatkowym czy innego podmiotu z danej grupy kapitałowej. Co ważne, nie dotyczy to osób, które przed rozpoczęciem działalności gospodarczej były zatrudnione na podstawie umowy zlecenia czy umowy o dzieło.
Osoba, która w ramach prowadzonej działalności gospodarczej świadczy w danym roku podatkowym usługi dla byłego pracodawcy, nie może również rozliczać się podatkiem liniowym (stawka podatku 19%). Dotyczy to usług o tym samym charakterze co praca, którą podatnik wykonywał bądź wykonuje na etacie.
