Kwestia opodatkowania podatkiem od nieruchomości garaży podziemnych wywoływała tyle sporów i wątpliwości interpretacyjnych, że ostatecznie sprawą musiał zająć się Trybunał Konstytucyjny. W dzisiejszym artykule wyjaśnimy, na czym opierała się oś sporu i w jakiej wysokości należy uiszczać podatek od garażu podziemnego.
Zasady opodatkowania podatkiem od nieruchomości garaży podziemnych
Celem przedstawienia istoty problemu należy wskazać w pierwszej kolejności, że podatnikami podatku od nieruchomości są m.in. właściciele nieruchomości. Jednocześnie, jak wynika z treści art. 3 ust. 5 ustawy o podatkach i opłatach lokalnych, jeżeli wyodrębniono własność lokali, obowiązek podatkowy w zakresie podatku od nieruchomości od gruntu oraz od części budynku stanowiących nieruchomość wspólną ciąży na właścicielach w zakresie odpowiadającym ich udziałowi w nieruchomości wspólnej.
Odnośnie do nieruchomości wspólnej należy wskazać, że zgodnie z art. 3 ustawy o własności lokali w razie wyodrębnienia własności lokali właścicielowi lokalu przysługuje udział w nieruchomości wspólnej jako prawo związane z własnością lokali. Nie można żądać zniesienia współwłasności nieruchomości wspólnej, dopóki trwa odrębna własność lokali.
Nieruchomość wspólną stanowi grunt oraz części budynku i urządzenia, które nie służą wyłącznie do użytku właścicieli lokali. Udział właściciela lokalu wyodrębnionego w nieruchomości wspólnej odpowiada stosunkowi powierzchni użytkowej lokalu wraz z powierzchnią pomieszczeń przynależnych do łącznej powierzchni użytkowej wszystkich lokali wraz z pomieszczeniami do nich przynależnymi. Udział właściciela samodzielnych lokali niewyodrębnionych w nieruchomości wspólnej odpowiada stosunkowi powierzchni użytkowej tych lokali wraz z powierzchnią pomieszczeń przynależnych do łącznej powierzchni użytkowej wszystkich lokali wraz z pomieszczeniami do nich przynależnymi.
W kontekście garaży podziemnych można na podstawie powyższych przepisów wyróżnić 2 przypadki. Pierwszy z nich obejmuje sytuacje, w których garaż podziemny jest przypisany do lokalu mieszkalnego. Drugi przypadek to sytuacja, w której garaż podziemny nie jest prawnie związany z własnością lokalu i stanowi odrębny przedmiot własności.
Kluczowe dla rozstrzygnięcia sprawy jest przesądzenie, czy garaż stanowiący część budynku mieszkalnego, będący odrębną nieruchomością, stanowi odrębny przedmiot opodatkowania, a w konsekwencji może podlegać odmiennemu niż budynek mieszkalny reżimowi opodatkowania.
Powyższe rozróżnienie jest o tyle istotne, że ustawa o podatkach i opłatach lokalnych przewiduje dla budynków mieszkalnych i ich części stawkę 10-krotnie niższą niż dla pozostałych budynków użytkowych i ich części.
Podatek od garażu podziemnego a dotychczasowe stanowisko sądów
Przedstawiony problem został dostrzeżony już przez WSA w Warszawie w wyroku z 4 listopada 2011 roku (sygn. akt III SA/Wa 509/11), gdzie sąd wskazał, że nieuzasadnione (niesprawiedliwe) jest, aby właściciel domu o powierzchni 300 m2 płacił niższą stawkę za garaż znajdujący się w bryle domu jednorodzinnego niż właściciel lokalu mieszkalnego np. o powierzchni 40 m2, który jest jednocześnie właścicielem garażu stanowiącego odrębną własność lokalową w budynku mieszkalnym wielorodzinnym.
Ostatecznie jednak NSA w Uchwale z dnia 27 lutego 2012 roku (II FPS 4/11) wskazał, że w Polsce jednak nie obowiązuje system podatku od nieruchomości, który uzależnia wysokość podatku od wartości budynków lub ich części. W związku z tym, mimo że podatek od nieruchomości zalicza się do grupy podatków od posiadania majątku, wysokość podatku nie jest uzależniona, w omawianym przypadku, bezpośrednio od wartości majątku, lecz od wykorzystywania go na określone cele (mieszkalne, do działalności gospodarczej, pozostałe).
W związku z powyższym Naczelny Sąd Administracyjny nie stwierdził, aby zróżnicowanie stawek podatku od garaży w zależności od tego, czy są one lokalem stanowiącym odrębną własność, a w konsekwencji odrębny przedmiot opodatkowania, czy stanowią jedynie przynależność do lokalu mieszkalnego, stanowiło naruszenie konstytucyjnej zasady równości wobec prawa, wyrażonej w art. 32 Konstytucji RP.
W konsekwencji NSA w ww. uchwale zaaprobował rozróżnienie opodatkowania z uwagi na status prawny garażu podziemnego, nie dostrzegając w tym zakresie naruszenia prawa.
Podatek od garażu podziemnego - rewolucyjny wyrok Trybunały Konstytucyjnego!
W sprawie wszczętej z tytułu wniesionej przez podatnika skargi konstytucyjnej Trybunał badał zgodność ww. przepisów z Konstytucją. W wyroku z 18 października 2023 roku (SK 23/19) Trybunał stwierdził, że brakuje w obowiązujących przepisach podatkowych uzasadnienia stanowiska, że sytuacja podatnika może różnić się w zależności od tego, czy ma miejsce postojowe w garażu stanowiącym odrębną nieruchomość w budynku wielomieszkaniowym, czy też ma miejsce postojowe przynależne do lokalu mieszkalnego. Oceniane przez Trybunał rozwiązanie skutkuje istotnym zróżnicowaniem poziomu obciążenia majątku podatnika, które na gruncie obecnie ocenianych regulacji prawnych w świetle Konstytucji nie znajduje uzasadnienia.
W powyższym wyroku możemy przeczytać, że uwzględniając współczesne uwarunkowania społeczno-gospodarcze, należy przyjąć, że posiadanie miejsca postojowego w podziemnym garażu wielostanowiskowym stanowi immanentny element »mieszkania«. Podobnie dzieje się w przypadku innych rodzajów »pomieszczeń przynależnych« do budynku mieszkalnego, w szczególności piwnicy, strychu czy komórki, choćby nawet bezpośrednio nie przylegały do budynku mieszkalnego lub były położone w granicach nieruchomości gruntowej poza budynkiem, w którym wyodrębniono dany lokal. Podlegają one klasyfikacji według stawek przewidzianych dla budynków mieszkalnych, ponieważ zaspokajają podstawowe potrzeby bytowe ludzi w zakresie zamieszkiwania, mimo że ze swej istoty nie służą do zamieszkiwania w nich. Ponadto bez względu na to, czy garaż stanowi nieruchomość odrębną od lokalu mieszkalnego, czy jest jedynie do niego przynależny, pełni on tę samą funkcję.
Na zakończenie warto wskazać, że zgodnie z art. 190 ust. 4 Konstytucji orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego o niezgodności z Konstytucją, umową międzynarodową lub z ustawą aktu normatywnego, na podstawie którego zostało wydane prawomocne orzeczenie sądowe, ostateczna decyzja administracyjna lub rozstrzygnięcie w innych sprawach stanowi podstawę do wznowienia postępowania, uchylenia decyzji lub innego rozstrzygnięcia na zasadach i w trybie określonych w przepisach właściwych dla danego postępowania.
Doprecyzowanie trybu wznowieniowego następuje w Ordynacji podatkowej. Zgodnie z art. 240 § 1 pkt 8 Ordynacji podatkowej w sprawie zakończonej decyzją ostateczną wznawia się postępowanie, jeżeli została wydana na podstawie przepisu, o którego niezgodności z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej, ustawą lub ratyfikowaną umową międzynarodową orzekł Trybunał Konstytucyjny. Natomiast w myśl art. 242 § 2 pkt 2 Ordynacji wznowienie postępowania następuje tylko na żądanie strony wniesione w terminie miesiąca odpowiednio od dnia wejścia w życie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego lub publikacji sentencji orzeczenia Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej.
W przypadku odroczenia w czasie utraty mocy obowiązującej przepisu uznanego za niekonstytucyjny wznowienie postępowania może nastąpić dopiero po upływie tego terminu. Oznacza to, że miesięczny termin na złożenie wniosku o wznowienie postępowania w sprawie podatku od nieruchomości od garaży podziemnych będzie biec od 1 stycznia 2025 roku.
