Wyrokiem z dnia 4 lipca 2023 r. Trybunał Konstytucyjny orzekł o niekonstytucyjności definicji budowli zawartej w ustawie o podatkach i opłatach lokalnych. Jak zatem wygląda podatek od nieruchomości a budynek i budowla? Trybunał wyraźnie wypowiedział się w przedmiocie definicji budzącej od lat liczne wątpliwości interpretacyjne i generującym znaczną ilość postępowań nie tylko sądowych, ale i tych z nich, które prowadzono przed samymi organami podatkowymi. W konsekwencji zapadłego orzeczenia Trybunału, ustawodawcy zakreślono 18 miesięcy na wprowadzenie zmian przepisów w powyższym zakresie. Wyrok z dnia 4 lipca 2023 r. uznać należy za przełomowy, bowiem podatnicy – w tym znaczna ilość przedsiębiorców - przewidują nadejście istotnych na przestrzeni ostatnich lat zmian w przepisach regulujących kwestię podatku od nieruchomości. Sprawdź, na co zwrócił uwagę Trybunał Konstytucyjny orzekając o niekonstytucyjności przepisu i jakie nadzieje wiążą z zapadłym wyrokiem przedsiębiorcy, którzy opłacają podatek od nieruchomości.
Podatek od nieruchomości a budynek i budowla
W obowiązującym stanie prawnym obowiązkiem podatkowym w zakresie odprowadzenia podatku od nieruchomości w głównej mierze objęte pozostają budowle bądź ich części, które to związane są z prowadzoną przez przedsiębiorcę działalnością gospodarczą. Stawka podatkowa wynosząca 2% naliczana jest od wartości początkowej jaką wynosi budowla. Jakie w praktyce obowiązująca regulacje wywołuje konsekwencje dla samych przedsiębiorców?
W kontekście powyższego, to w jaki sposób ustawodawca definiuje pojęcie budowli ma niebagatelne znaczenie dla wysokości odprowadzanego przez przedsiębiorców podatku od nieruchomości.
Na tle omawianego wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 4 lipca 2023 r., wskazać należy, iż dotychczasowe brzmienie art. 1a ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych, określa budowlę jako obiekt budowlany w rozumieniu przepisów prawa budowlanego niebędący budynkiem ani obiektem małej architektury, a także urządzenie w rozumieniu przepisów prawa budowlanego związane z obiektem budowlanym, które zapewnia możliwość użytkowania obiektu zgodnie z jego przeznaczeniem.
Takie z kolei zdefiniowanie przez ustawodawcę budowli na przestrzeni ostatnich lat stało się zarzewiem licznych sporów sądowych, jak i postępowań prowadzonych przed organami podatkowymi, wobec zaistnienia wyraźnych wątpliwości interpretacyjnych i różnorakiej optyki obieranej w procedowanych sprawach na to, kiedy właściwie mamy do czynienia z budowlą.
Sporny stan faktyczny tłem dla przełomowego wyroku TK
Przełom, który zmienił dotychczas obowiązującą praktykę orzeczniczą miał nastąpić w związku z wniesioną do Trybunału Konstytucyjnego skargą konstytucyjną, którą Skarżąca wniosła o zbadanie zgodności art. 2 ust. 1 pkt 3 i art. 1a ust. 1 pkt 2 w związku z art. 2 ust. 1 pkt 2 i art. 1a ust. 1 pkt 1 ustawy o podatkach i opłatach lokalnych z art. 64 ust. 1 i 3 w zw. z art. 2, art. 32 ust. 1, art. 84 oraz art. 217 Konstytucji.
Impulsem do złożenia skargi konstytucyjnej przez Skarżącą spółkę, miało być wystąpienie przez nią z wnioskiem o stwierdzenie zaistnienia nadpłaty w podatku od nieruchomości regulowanym przez spółkę w latach 2010-2015. Kanwą swojego żądania spółka uczyniła niewłaściwe w jej ocenie sklasyfikowanie magazynów (silosów) w przedstawionej przez nią deklaracji podatkowej jako budowli, w sytuacji gdy ta stała na stanowisku, że obiekty te należy traktować jako budynki, a co za tym idzie, winny zostać opodatkowane podatkiem od budynków.
Wobec odmowy stwierdzenia nadpłaty w zakresie odnoszącym się do deklarowanej przez spółkę do opodatkowania podatkiem od nieruchomości jako właśnie budowli odpowiednio magazynu włącznie z galerią transportową, spółka złożyła odwołanie od wydanej przez Burmistrza decyzji do Samorządowego Kolegium Odwoławczego, które to jednak utrzymało przedmiotową decyzję w mocy. Taki sam efekt przyniosły postępowania inicjowane przez Skarżącą zarówno przed Wojewódzkim Sądem Administracyjnym, jak i przed Naczelnym Sądem Administracyjnym. Powyższe jednocześnie otworzyło spółce drogę do złożenia skargi konstytucyjnej, celem dalszego dochodzenia swoich praw.
Istniejący stan rzeczy podstawą do polemiki z utartą praktyką orzeczniczą
Złożoną skargą konstytucyjną Skarżąca argumentowała, iż deklarowane przez nią magazyny (silosy) spełniają wszelkie warunki określone ustawą i odpowiadające właśnie definicji budynku (nie zaś budowli), a w konsekwencji tego dla ww. obiektów wymiar należnego podatku winien zostać ustalony w odniesieniu do ich powierzchni użytkowej, nie zaś klasyfikacją ich jako budowli i następczo zawyżeniu podstawy opodatkowania w nawiązaniu do ich wartości początkowej. Skarżąca w złożonej skardze wywodziła, m.in., iż orzekające wcześniej organy oraz sądy posłużyły się rozszerzającą wykładnią definiowanej ustawą budowli, jednocześnie stosując zawężającą wykładnię zdefiniowanego budynku, przez wprowadzenie dodatkowej przesłanki pozwalającej na przyjęcie, iż konkretny obiekt w istocie jest budowlą. Taką właśnie argumentację Skarżąca zaprezentowała w kontrze do poglądu orzecznictwa administracyjnego, zgodnie z którym silos, jako obiekt spełniający wszelkie ustawowe cechy do uznania go jako budynek, podlega opodatkowaniu właściwym podatkiem od nieruchomości, tj. jako budynek, wyłącznie w wypadku gdy nie wykracza on poza zdefiniowane ustawą elementy budynku.
Skarżąca spółka zaznaczyła przy tym, iż chaos definicyjny, związany bezpośrednio z niejasnością i nieprecyzyjnością skarżonych przepisów, otworzyły sądom, jak i organom podatkowym furtkę do niemal nieograniczonego ich stosowania i niczym nieuzasadnionego wykładnia przedmiotowych przepisów nierzadko na niekorzyść kwestionującego podstawę takich decyzji podatnika. Skarżąca podniosła przy tym, że odwołujące się do takich praktyk organy, wchodzą w rolę ustawodawcy, wobec „rekonstruowania” obowiązujących w tym zakresie przepisów, w sytuacji gdy to sama definicja ustawowa winna być na tyle precyzyjna
i nie pozostawiająca wątpliwości interpretacyjnych w jej stosowaniu, by to w oparciu o nią doszło do prawidłowego ustalenia podstawy opodatkowania, obowiązującej konkretnego podatnika.
Stanowisko Trybunału Konstytucyjnego
Wyrokiem z dnia 4 lipca 2023 r. w przedmiotowej sprawie (sygn. akt: SK 14/21) Trybunał Konstytucyjny jednoznacznie orzekł, iż pojęcie budowli definiowane w ustawie o podatkach i opłatach lokalnych, tj. objęty skargą przepis, pozostaje niekonstytucyjny, jako niezgodny z art. 84 Konstytucji, a więc zasadą wyłączności ponoszenia ciężarów i świadczeń publicznych oraz z art. 217 Konstytucji, regulującym zasadę szczególnej określoności obowiązujących przepisów podatkowych. Trybunał wydanym wyrokiem naprowadził, iż przedmiot opodatkowania musi znajdować podstawę ustawową a przy tym być uregulowany precyzyjnie i jednoznacznie, celem usunięcia wszelkich możliwych wątpliwości pozwalającej na dokonanie oceny, czy po stronie konkretnego podatnika w określonym stanie faktycznym powstał obowiązek podatkowy podatnika czy nie. Trybunał odniósł się do istniejącego chaosu definicyjnego podniesionego przez Skarżącą, a bezpośrednio związanego z brakiem kompleksowego zdefiniowania budowli art. 1a ust. 1 pkt 2 w ustawie o podatkach i opłatach lokalnych, która to de facto nie przedstawia jednoznacznej definicji takiego obiektu, odsyłając do przepisów w gruncie rzeczy niepodatkowych, bo przepisów prawa budowlanego. W ocenie Trybunału Konstytucyjnego ogólne odesłanie do przepisów prawa budowlanego – jak wskazuje dotychczasowe brzmienie ww. przepisu – nie zaś bezpośrednio do ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane, pozwala na przyjęcie, iż przedmiot opodatkowania nastąpić może także – czysto hipotetycznie – w akcie podustawowym, który mieściłby się w obszarze prawa budowlanego. Trybunał zwrócił bowiem uwagę, że w obecnym ustawodawstwie nie ma możliwości jednoznacznego określenia które to regulacje (ustawowe bądź poudstawowe) zaliczane będą do prawa budowlanego. Niniejsze, w ocenie Trybunału Konstytucyjnego, stwarza stan niepewności dla samych podatników w zakresie ukształtowania przedmiotu opodatkowania podatkiem od nieruchomości w odniesieniu do dotyczącego ich stanu faktycznego.
Ponadto, przedmiotowym wyrokiem Trybunał Konstytucyjny uznał za niedopuszczalne regulowanie ustawą niepodatkową przedmiotu opodatkowania.
Konsekwencje zapadłego wyroku
W efekcie zapadłego orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego art. 1a ust. 1 pkt 2 ustawy o podatkach i opłatach lokalnych, definiujący budowlę, straci moc po upływie 18 miesięcy od dnia ogłoszenia wyroku w Dzienniku Ustaw. Dla ustawodawcy to czas na uchwalenie nowych przepisów kompleksowo regulujących zakwestionowane przez Trybunał regulacje, celem wyeliminowania stwierdzonego stanu niepewności podatkowej dla samych podatników.
Regulacja zawierająca nową definicję budowli najprawdopodobniej wejdzie do porządku prawnego w 2025 r. Podatnicy, w tym szerokie grono przedsiębiorców, może zatem spodziewać się zmian nie tylko w ustawie o podatkach lokalnych, ale również w ustawach o podatkach dochodowych. Przedsiębiorcy wiążą także ogromne nadzieje z tym jak wprowadzane zmiany wpłyną na wysokość należnych od nich jako podatnika zobowiązań podatkowych, w tym właśnie podatku od nieruchomości. Na obecnym etapie zainteresowanym pozostaje jedynie oczekiwanie na publikacje projektu ustawy kompleksowo regulującego ww. kwestie.
Podstawa prawna:
- Ustawa z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych (Dz.U.2023 t.j. z dnia 10 stycznia 2023 r.)
- Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. Nr 78, poz. 483 z późn. zm.)
- Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 4 lipca 2023 r., SK 14/21, OTK-A 2023, nr 59
Materiał opracowany przez zespół „Tak Prawnik”.
Właścicielem marki „Tak Prawnik” jest BZ Group Sp. z o.o.
