Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 18 października 2023 roku (sygn. akt SK 23/19) orzekł, że przepisy ustawy o podatkach i opłatach lokalnych w zakresie, w jakim różnicują stawkę podatku od nieruchomości w zależności od tego, czy garaż stanowi osobny przedmiot własności, czy nie, są niezgodne z Konstytucją. Jaki zatem będzie podatek od garażu po wyroku TK? W poniższym artykule przyjrzymy się bliżej całemu zagadnieniu oraz wyjaśnimy istotę problemu.
Podatek od garażu a przedmiot opodatkowania podatkiem od nieruchomości
Zaczynając od kwestii elementarnych, wskażmy, że zgodnie z art. 2 ust. 1 ustawy o podatkach i opłatach lokalnych opodatkowaniu podatkiem od nieruchomości podlegają następujące nieruchomości lub obiekty budowlane:
- grunty;
- budynki lub ich części;
- budowle lub ich części związane z prowadzeniem działalności gospodarczej.
Z przedstawionego przepisu wynika zatem, że opodatkowaniu może podlegać zarówno całość, jak i część budynku. Ponadto zgodnie z art. 3 ust. 5 ww. ustawy, jeżeli wyodrębniono własność lokalu, obowiązek podatkowy w zakresie podatku od nieruchomości od gruntu oraz od części budynku stanowiących nieruchomość wspólną ciąży na właścicielach w zakresie odpowiadającym ich udziałowi w nieruchomości wspólnej.
Co istotne, w analizowanej sprawie inne stawki podatku obowiązują w przypadku budynków mieszkalnych, a inne w przypadku tzw. pozostałych budynków lub ich części.
Jak bowiem wynika z treści art. 5 ust. 1 pkt 2 ww. ustawy, stawka podatku wynosi od budynków lub ich części:
- mieszkalnych – 1,00 zł od 1 m2 powierzchni użytkowej;
- pozostałych, w tym zajętych na prowadzenie odpłatnej statutowej działalności pożytku publicznego przez organizacje pożytku publicznego – 9,71 zł od 1 m2 powierzchni użytkowej.
W kwestii garaży zlokalizowanych w budynkach mieszkalnych mogą wystąpić sytuacje dwojakiego rodzaju. Po pierwsze garaż może stanowić część przypisaną do konkretnego lokalu mieszkalnego. W takim przypadku nie jest odrębnym przedmiotem własności.
Drugi przypadek to sytuacja, gdy garaż posiada odrębną księgę wieczystą. Wówczas – jako odrębny przedmiot własności – garaż może zostać przeniesiony na inną osobę bez konieczności zmiany właściciela lokalu.
W związku z powyższym warto odwołać się do regulacji ustawy o własności lokali. Przepis art. 2 ust. 1 wskazuje, że samodzielny lokal mieszkalny, a także lokal o innym przeznaczeniu, mogą stanowić odrębne nieruchomości. Samodzielnym lokalem mieszkalnym w rozumieniu ustawy jest wydzielona trwałymi ścianami w obrębie budynku izba lub zespół izb przeznaczonych na stały pobyt ludzi, które wraz z pomieszczeniami pomocniczymi służą zaspokajaniu ich potrzeb mieszkaniowych.
W art. 2 ust. 4 wskazano także, że do lokalu mogą przynależeć jako jego części składowe pomieszczenia, choćby nawet do niego bezpośrednio nie przylegały lub były położone w granicach nieruchomości gruntowej poza budynkiem, w którym wyodrębniono dany lokal, a w szczególności: piwnica, strych, komórka, garaż, zwane pomieszczeniami przynależnymi.
Podatek od garażu w budynkach mieszkalnych- stanowisko NSA
Dotychczasowe stanowisko – w tym również orzecznictwo sądowe – wskazywało, że garaż stanowiący przedmiot odrębnej własności, usytuowany w budynku mieszkalnym wielorodzinnym, podlega opodatkowaniu podatkiem od nieruchomości według wyższej stawki podatku od nieruchomości.
Natomiast niższą stawką podatku od nieruchomości był opodatkowany garaż stanowiący przynależność lokalu mieszkalnego (nieposiadający odrębnej księgi wieczystej), ponieważ w takim przypadku możemy mówić o części budynku mieszkalnego.
Tak wynikało m.in. z uchwały NSA z 27 lutego 2012 roku (II FPS 4/1), gdzie wskazano, że w sytuacji, gdy garaż został wyodrębniony jako lokal o innym niż mieszkalne przeznaczeniu, stanowiący odrębną nieruchomość i odrębny przedmiot opodatkowania, nie dzieli losu budynku lub jego części (mieszkalnego bądź pozostałego).
W sytuacji, gdy taki garaż stanowi przedmiot opodatkowania odrębny od innych części budynku, nie dzieli losu innych części tego budynku (mieszkalnych), nawet jeżeli cały budynek ma charakter mieszkalny. W rezultacie NSA uznał, że garaż stanowiący odrębną nieruchomość jest opodatkowany stawką wyższą niż garaż będący przynależnością lokalu mieszkalnego.
Jednocześnie podnoszono naruszenie zasady równości wobec prawa przy takiej kwalifikacji garaży pod kątem ich opodatkowania podatkiem od nieruchomości.
Przykładowo, jak zauważył Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w wyroku z 4 listopada 2011 roku (sygn. akt III SA/Wa 509/11), nieuzasadnione (niesprawiedliwe) jest, aby właściciel domu o powierzchni 300 m2 płacił niższą stawkę za garaż znajdujący się w bryle domu jednorodzinnego niż właściciel lokalu mieszkalnego np. o powierzchni 40 m2, który jest jednocześnie właścicielem garażu stanowiącego odrębną własność lokalową w budynku mieszkalnym wielorodzinnym.
Odnosząc się do tych zarzutów, NSA we wspomnianej uchwale wskazał, że w Polsce jednak nie obowiązuje system podatku od nieruchomości, który uzależnia wysokość podatku od wartości budynków lub ich części. W związku z tym, mimo że podatek od nieruchomości zalicza się do grupy podatków od posiadania majątku, jego wysokość nie jest uzależniona w omawianym przypadku bezpośrednio od wartości majątku, lecz od wykorzystywania go na określone cele (mieszkalne, do działalności gospodarczej, pozostałe).
W związku z powyższym Naczelny Sąd Administracyjny nie stwierdził, aby zróżnicowanie stawek podatku od garaży w zależności od tego, czy są one lokalem stanowiącym odrębną własność, a w konsekwencji odrębny przedmiot opodatkowania, czy stanowią jedynie przynależnością do lokalu mieszkalnego, stanowiło naruszenie konstytucyjnej zasady równości wobec prawa wyrażonej w art. 32 Konstytucji RP.
Podatek od garażu w ocenie TK a różnicowanie stawek podatku od nieruchomości dla garaży
Zupełnie inaczej do przedstawionego problemu ustosunkował się TK we wspomnianym już wyroku z 18 października 2023 roku. Stwierdził, że w zakresie, w jakim przepisy ustawy o podatkach i opłatach lokalnych umożliwiają, na potrzeby podatku od nieruchomości, uznanie wyodrębnionego garażu znajdującego się w budynku mieszkalnym, za część budynku o odmiennym niż mieszkalny charakterze, są niezgodne z Konstytucją. W konsekwencji także i różnicowanie stawek podatku od nieruchomości jest sprzeczne z Konstytucją.
W świetle tego wyroku nie ma zatem znaczenia, czy garaż stanowi odrębny przedmiot własności, czy też jest przynależnością lokalu mieszkalnego. W obu tych przypadkach stawka podatku od nieruchomości powinna być określona w ten sam sposób, tj. jako dla części budynku mieszkalnego (a więc według niższej stawki podatkowej).
Reasumując, wyrok TK można uznać za przełomowy, ponieważ zmienia on dotychczas obowiązującą linię orzeczniczą prezentowaną przez sądy administracyjne – w tym NSA. Sam wyrok TK należy ocenić pozytywnie, ponieważ opiera się na słusznej zasadzie równości wobec prawa, co także powinno objawiać się w zakresie opodatkowania podatkiem od nieruchomości.
