0 0
dni
0 0
godz
0 0
min
0 0
sek

Podatek od spadku – od jakiego spadku zapłacisz podatek?

Nasz ekspert:
Artykuły autora

Wielkość tekstu:

Nie zawsze odziedziczenie spadku oznacza otrzymanie fortuny od wujka z Ameryki. Niekiedy są to same długi, a niekiedy wieloletnie konflikty i kłótnie z rodziną o to, co się komu w spadku należy. Niezależnie od tego jednak każde przysporzenie spadkobiercy wiąże się z obowiązkiem uiszczenia odpowiedniej daniny na rzecz urzędu skarbowego. Podatek od spadku powstaje zawsze, niezależnie czy dziedziczenie miało miejsce na podstawie ustawy, czy testamentu. Na szczęście ustawodawca rozróżnił sytuację prawno-podatkową spadkobierców w zależności od stopnia pokrewieństwa na linii spadkodawca–spadkobierca. Wskutek tego osoby najbliższe zostały zwolnione z obowiązku podatkowego. Mimo to w dalszym ciągu są one zobowiązane do poinformowania fiskusa o otrzymanym przysporzeniu. Wobec tego warto wiedzieć, jak rozumiany jest spadek, od jakich rzeczy lub praw naliczany jest podatek od spadku oraz od jakiego momentu należy liczyć termin do złożenia oświadczenia w urzędzie i zapłaty podatku.

Od czego zapłacimy podatek od spadku?

Zasadniczo podatek od spadku powstaje zawsze. Niezależnie od tego, czy podstawą jego uzyskania będzie orzeczenie sądu, czy stwierdzenie nabycia spadku u notariusza. Nie ma również znaczenia, czy dojdzie do uzyskania przysporzenia na podstawie ustawy, testamentu lub też orzeczenia o prawie do zachowku. W każdym z tych wypadków spadkobierca musi liczyć się z powstaniem obowiązku względem urzędu skarbowego. Jednakże w różnych okolicznościach moment powstania tego zobowiązania może być inny.

Jak sama nazwa wskazuje, omawiany rodzaj podatku należy zapłacić w przypadku otrzymania spadku. Jednakże jak należy rozumieć to pojęcie i co może wchodzić w jego skład? Spadek to ogół praw i obowiązków zmarłego, który z chwilą jego śmierci przechodzi na jego następców prawnych. Spadek otwiera się już z chwilą śmierci spadkodawcy i od tego momentu prawa i obowiązki należące się zmarłemu stają się wyodrębnioną masą majątkową, w której aż do dokonania działu spadku spadkobiercy uczestniczą na zasadach współwłasności w częściach ułamkowych. Do spadku wchodzą w szczególności:

  1. własność rzeczy oraz udział we współwłasności;
  2. użytkowanie wieczyste;
  3. zastaw i hipoteka wraz z wierzytelnością, którą zabezpieczają;
  4. wszystkie wierzytelności i wszystkie zobowiązania wynikające z umów, których podmiotem był zmarły;
  5. roszczenie do naprawienia szkody;
  6. obowiązek odszkodowawczy (obowiązek ten przechodzi na spadkobierców ponoszącego odpowiedzialność za szkodę);
  7. prawa i obowiązki wspólnika spółki cywilnej, spółki jawnej, spółki komandytowej, spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, prostej spółki akcyjnej i spółki akcyjnej;
  8. raty alimentacyjne, które stały się wymagalne za życia uprawnionego;
  9. prawa i obowiązki wynikające z papierów wartościowych, np. weksli.

Pamiętać należy, że do spadku nie wchodzą prawa i obowiązki zmarłego ściśle związane z jego osobą oraz prawa, które z chwilą jego śmierci przechodzą na oznaczone osoby niezależnie od tego, czy są one spadkobiercami. Może to być np. prawo do wynagrodzenia ze stosunku pracy lub prawo do odszkodowania wypłacanego przez firmę ubezpieczeniową.

Kiedy nie jest należny podatek od spadku?

Podatek od spadku nie zawsze będzie należny, wyłączenia omawia art. 3 ustawy o podatku od spadków i darowizn. Zgodnie z nim podatek od spadku nie jest należny, jeśli ma miejsce:

  • nabycie własności rzeczy ruchomych znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub praw majątkowych podlegających wykonaniu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jeżeli w dniu nabycia ani nabywca, ani też spadkodawca nie byli obywatelami polskimi i nie mieli miejsca stałego pobytu lub siedziby na terytorium RP;
  • nabycie w drodze spadku praw autorskich i praw pokrewnych, praw do projektów wynalazczych, znaków towarowych i wzorów zdobniczych oraz wierzytelności wynikających z nabycia tych praw;
  • nabycie w drodze dziedziczenia środków z pracowniczego programu emerytalnego;
  • nabycie w drodze spadku środków zgromadzonych na rachunku zmarłego członka otwartego funduszu emerytalnego;
  • nabycie w drodze spadku środków zgromadzonych na indywidualnym koncie emerytalnym.

Podatek od spadku a moment powstania obowiązku podatkowego

W zależności od tego, czy do otrzymania majątku zmarłego dochodzi wskutek dziedziczenia ustawowego, testamentowego, czy orzeczenia o prawie do zachowku, data powstania obowiązku podatkowego może być różnie liczona. W przypadku dziedziczenia ustawowego i testamentowego ustawa określa dwa momenty, w których może powstać obowiązek podatkowy, tj.:

  • moment przyjęcia spadku, lub
  • moment uprawomocnienia się postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku.

Spadkodawca nabywa spadek już w chwili jego otwarcia, czyli śmierci spadkodawcy. Nabycie jest niezależne od tego, czy spadkobierca dokona przewidzianych w ustawie czynności prawnych, czy też będzie zachowywał się biernie. Nie ma przy tym znaczenia nawet świadomość spadkobiercy co do powołania go do dziedziczenia. W chwili nabycia prawa do spadku spadkobierca może go przyjąć wprost (bez ograniczenia odpowiedzialności za długi spadkowe), przyjąć go z dobrodziejstwem inwentarza (z ograniczeniem odpowiedzialności za długi spadkowe do wartości spadku) bądź też spadek odrzucić. Na podjęcie decyzji i złożenie oświadczenia w tym temacie spadkobierca ma 6 miesięcy. Termin ten jest liczony od dnia, w którym dowiedział się o tytule swego powołania. W przypadku biernej postawy spadkobierca dziedziczy z tzw. dobrodziejstwem inwentarza. Oznacza to, że po upływie wskazanego terminu nie będzie mógł już przyjąć spadku wprost lub go odrzucić. Co istotne, do momentu złożenia oświadczenia lub upływu owych 6 miesięcy spadkobierca nie ma prawa rozporządzać odziedziczonym majątkiem, gdyż nabycie spadku z mocy prawa z chwilą śmierci spadkodawcy nie jest nabyciem definitywnym. Zatwierdza je dopiero orzeczenie sądu lub sporządzenie odpowiedniego aktu przez notariusza.

Oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku spadkobierca może złożyć łącznie z wnioskiem o stwierdzenie nabycia spadku. Należy jednak pamiętać, że sąd nie wyda orzeczenia przed upływem wspomnianego sześciomiesięcznego okresu, chyba że wszyscy spadkobiercy złożyli już oświadczenia o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku. Wynika to z faktu, że sąd przed wydaniem orzeczenia powinien wiedzieć, kto należy do grona spadkobierców oraz kto przyjmie spadek, a kto go odrzuci. Aby móc tego dokonać, musi upłynąć termin, w którym ustawodawca zobowiązał wszystkich spadkobierców do podjęcia decyzji w kwestii przyjęcia spadku.

Z powyższej procedury wynika, iż w praktyce rzadko dochodzi do powstania obowiązku podatkowego w momencie przyjęcia spadku. Moment ten można uznać wyłącznie wtedy, gdy znani są wszyscy spadkobiercy i są oni zgodni w kwestii wspólnego dziedziczenia. W innych wypadkach obowiązek podatkowy powstaje z chwilą uprawomocnienia się orzeczenia sądu w przedmiocie stwierdzenia dziedziczenia. Potwierdza to orzeczenie Naczelnego Sądu Administracyjnego: „W przypadku niezłożenia zeznania podatkowego, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą uprawomocnienia się orzeczenia sądowego stwierdzającego prawo do spadku” (por. wyrok NSA z 3 sierpnia 1995 roku, sygn. akt: SA/Bk 35/95).

W przypadku zachowku ustawodawca przewidział inny sposób na obliczanie terminu, w jakim ma zostać uregulowany podatek od spadku. Z chwilą śmierci spadkodawcy następuje otwarcie spadku, jeżeli jednak istnieje testament, wówczas prawo do masy spadkowej nabywają jedynie osoby wskazane w tym dokumencie. Jeśli zatem testator pominie któregoś ze swoich spadkobierców ustawowych, ci mają prawo do żądania od spadkobierców testamentowych zapłaty określonej ustawowo kwoty. Zachowek przysługuje potomkom, małżonkowi oraz rodzicom spadkobiercy. W tym wypadku obowiązek podatkowy powstaje dopiero z chwilą zaspokojenia roszczenia lub jego części. I nie chodzi tu o datę orzeczenia sądu w przedmiocie powstania prawa do zachowku. Chwilą powstania obowiązku podatkowego jest, w wypadku wypłaty gotówkowej, dzień wypłaty do rąk własnych uprawnionego lub przelewu na rachunek bankowy, z kolei w sytuacji wydania rzeczy – chwila przeniesienia ich własności na uprawnionego.

Ile wynosi podatek od spadku?

Zgodnie z art. 15 ustawy o podatku od spadków i darowizn podatek od spadku oblicza się od nadwyżki podstawy opodatkowania ponad kwotę wolną od podatku według następujących skal:

Kwoty nadwyżki w zł

Podatek od spadku

ponad

do

1) od nabywców zaliczonych do I grupy podatkowej

 

10 278

3%

10 278

20 556

308 zł 30 gr i 5% nadwyżki ponad 10 278 zł

20 556

 

822 zł 20 gr i 7% nadwyżki ponad 20 556 zł

2) od nabywców zaliczonych do II grupy podatkowej

 

10 278

7%

10 278

20 556

719 zł 50 gr i 9% od nadwyżki ponad 10 278 zł

20 556

 

1644 zł 50 gr i 12% od nadwyżki ponad 20 556 zł

3) od nabywców zaliczonych do III grupy podatkowej

 

10 278

12%

10 278

20 556

1233 zł 40 gr i 16% od nadwyżki ponad 10 278 zł

20 556

 

2877 zł 90 gr i 20% od nadwyżki ponad 20 556 zł

Kwoty wolne od podatku przedstawiają się następująco:

  • 9637 zł w przypadku osób wchodzących w skład I grupy podatkowej;
  • 7276 zł w przypadku osób wchodzących w skład II grupy podatkowej;
  • 4902 zł w przypadku osób wchodzących w skład III grupy podatkowej.

Jak widać, ustawodawca podzielił podatników na trzy grupy. W zależności od tego, do której z nich należy spadkodawca, naliczany będzie podatek od spadku. Do poszczególnych grup podatkowych zalicza się:

  1. do grupy I – małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, zięcia, synową, rodzeństwo, ojczyma, macochę i teściów;
  2. do grupy II – zstępnych rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, zstępnych i małżonków pasierbów, małżonków rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonków rodzeństwa małżonków, małżonków innych zstępnych;
  3. do grupy III – innych nabywców.

Z I grupy podatkowej wyróżniamy tzw. grupę 0. Należą do niej: małżonek, zstępni, wstępni, rodzeństwo, ojczym, macocha - u tych osób nie powstaje podatek od spadku. Należy jednak pamiętać, że darowiznę przekraczającą kwotę 9637 zł należy zgłosić do właściwego urzędu skarbowego.

Jak określić wartość majątku, od którego płacony jest podatek od spadku?

Co do zasady to podatnik wskazuje wartość otrzymanego przysporzenia, od którego musi zapłacić podatek od spadku. Zgodnie z art. 8 ust. 1 ustawy wartość tę przyjmuje się w wysokości określonej przez nabywcę, o ile odpowiada ona wartości rynkowej odziedziczonych rzeczy i praw. Dla określenia wartości rynkowej spadku spadkobierca powinien dokonać porównania przeciętnych cen w obrocie rzeczami tego samego rodzaju i gatunku aktualnych na dzień powstania obowiązku podatkowego. Dodatkowo na wartość nabytych rzeczy i praw ma stan i stopień zużycia danej rzeczy. Z całą pewnością rzecz wyglądająca jak nowa, nawet będąc nabyta wcześniej, będzie miała wyższą wartość aniżeli rzecz zakupiona w późniejszym okresie, która jednak będzie porysowana, obdarta, zardzewiała czy poszczerbiona.

Podatek od spadku – podsumowanie

Obowiązek podatkowy w przypadku spadków występuje zawsze, jednakże jego wysokość oraz moment powstania zależą już od wielu czynników – przede wszystkim od stopnia pokrewieństwa spadkodawcy ze spadkobiercą. Dla przykładu, osoba niespokrewniona zapłaci nawet dwudziestoprocentowy podatek od spadku, podczas gdy małżonek zmarłego zostanie z podatku całkowicie zwolniony. W każdej jednak sytuacji o nabyciu spadku należy powiadomić urząd skarbowy – taki obowiązek mają nawet ci spadkobiercy, którzy nie muszą uiszczać daniny. Na złożenie stosownego oświadczenia jest 6 miesięcy. Wydaje się, iż jest to termin wystarczający, aby dokonać wyceny otrzymanego majątku i zgłosić go we właściwym urzędzie.

Artykuły
Brak wyników.
Więcej artykułów
Wzory
Brak wyników.
Więcej wzorów