Zwolnienie z podatku od spadków i darowizn w drodze dziedziczenia- część 1

Dziedziczenie w drodze spadku nieruchomości albo jej nabycie w formie darowizny wymaga zgłoszenia faktu otrzymania danej nieruchomości w urzędzie skarbowym. Zwolnienie z podatku od spadków i darowizn z tytułu takiego nabycia (także w innej formie) obejmuje I grupę podatników, jeżeli w ciągu 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego złożą formularz SD-Z2 do właściwego urzędu skarbowego. Jednak, co z pozostałymi podatnikami albo tymi, którzy nie zgłoszą w tym terminie nabycia nieruchomości w spadku?

Opodatkowanie nabycia nieruchomości w przypadku dziedziczenia i darowizny

Podatkowi od spadków i darowizn podlega nabycie przez osoby fizyczne własności rzeczy oraz praw majątkowych znajdujących się na terytorium Polski na podstawie:

• dziedziczenia, zapisu zwykłego, dalszego zapisu, zapisu windykacyjnego, polecenia testamentowego,

• darowizny, polecenia darczyńcy,

• zasiedzenia,

• nieodpłatnego zniesienia współwłasności,

• zachowku, jeżeli uprawniony nie uzyskał go w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny lub w drodze dziedziczenia albo w postaci zapisu,

• nieodpłatnej: renty, użytkowania oraz służebności.

Podatnik, który otrzyma nieruchomość w formie dziedziczenia, zapisu zwykłego, dalszego zapisu, zapisu windykacyjnego, polecenia testamentowego oraz darowizny ma obowiązek z tytułu tego nabycia wypełnić właściwą deklarację (SD-3 lub SD-Z2) i przekazać ją do urzędu skarbowego wraz z odprowadzeniem w odpowiednim terminie podatku do urzędu skarbowego po otrzymaniu decyzji o wysokości podatku.

I grupa nabywców, (czyli małżonek, zstępni, wstępni, pasierb, zięć, synowa, rodzeństwo, ojczym, macocha i teściowie) ma możliwość zgłoszenia nabycia nieruchomości (i innych rzeczy) w ciągu 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego przy pomocy formularza SD-Z2. Oczywiście, jeżeli nabywca tego nie zrobi, wówczas będzie musiała i tak zgłosić nabycie po terminie oraz zapłacić podatek do właściwego urzędu skarbowego.

Pozostałe grupy nabywców (II i III grupa podatkowa), które nie posiadają prawa do zwolnienia z podatku tak jak pierwsza grupa, mają obowiązek w ciągu miesiąca od dnia powstania obowiązku podatkowego złożyć zeznanie zgłaszające SD-3 z wykazaną – otrzymaną nieruchomością oraz uiścić podatek.

Oczywiście notarialnie zawarta przez nabywcę umowa darowizny czy nieodpłatnego zniesienia współwłasności skorzysta ze zwolnienia ze zgłoszenia tego faktu do urzędu skarbowego. Dodatkowo otrzymanie w spadku rzeczy o wartości do kwoty wolnej od podatku jak również wspomniane wcześniej zgłoszenie przez nabywcę I grupy podatkowej w ciągu 6 miesięcy również zwolni nabywcę z podatku od spadków i darowizn. Jednak w praktyce nie zawsze jest to możliwe do spełnienia a różnorodność sytuacji powoduje, że podatnik nie ma możliwości skorzystać ze zwolnienia.

Istnieje jednak jeszcze możliwość skorzystania z ulgi zwalniającej dane nabycie nieruchomości w całości lub w części z podatku od spadków i darowizn.

Warto w tym miejscu zaznaczyć, iż ten rodzaj ulgi jest często mylona przez podatników z tzw. ulgą mieszkaniową, która obowiązuje przy zbyciu nieruchomości i przeznaczeniu środków na kolejną nieruchomość, spłatę kredytu, remont, budowę domu, itp. (w podatku dochodowym od osób fizycznych – PIT).

Nabycie, jakich nieruchomości i przez kogo obejmie zwolnienie z podatku od spadków i darowizn?

W myśl art. 16 ust. 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn podatnik może skorzystać ze zwolnienia z podatku, jeżeli nabędzie na własność lub współwłasność:

1. budynek albo lokal mieszkalny stanowiący odrębną nieruchomość,

2. spółdzielcze, własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego lub udział w takim prawie,

3. spółdzielcze prawa do domu jednorodzinnego albo udział w takim prawie.

W pewnych okolicznościach także zbycie niektórych nieruchomości nie spowoduje utratę ulgi w podatku od spadków i darowizn. O tym i o innych praktycznych zastosowaniach przepisów ulgi w drugiej części publikacji.

Zwolnienie z podatku od spadków i darowizn obejmuje wyłącznie dochód przypadający na powierzchnię użytkową do 100 m²

Zwolnieniu a więc wyłączeniu z podstawy opodatkowania podatkiem od spadków i darowizn będzie podlegać czysta wartość nieruchomości do wysokości nieprzekraczającej 110 m² powierzchni użytkowej budynku lub lokalu.

Prawodawca w art. 16 ust. 4 oraz 5 ustawy o podatku od spadków i darowizn wyjaśnia, że poprzez powierzchnię użytkową budynku lub lokalu mieszkalnego rozumie powierzchnię mierzoną po wewnętrznej długości ścian pomieszczeń na wszystkich kondygnacjach (podziemnych i naziemnych, z wyjątkiem powierzchni piwnic i klatek schodowych oraz szybów dźwigów).

Ponadto podkreśla, że przy określeniu metrażu nieruchomości, jej części oraz części kondygnacji należy pamiętać, że powierzchnię o wysokości:

1. do 1,40 metra nie wlicza się do metrażu a więc pomija,

2. od 1,40 do 2,20 metra zalicza się do powierzchni użytkowej budynku w 50%.

Oprócz tego, jeżeli nabywca otrzymuje udział w budynku lub lokalu mieszkalnym albo w spółdzielczym prawie do budynku lub lokalu mieszkalnego wówczas ulga będzie przysługiwać proporcjonalnie w odniesieniu do wielkości nabytego udziału.

Zwolnienie z podatku od spadków i darowizn możliwe na podstawie tylko określonych rodzajów nabycia

Nie wystarczy jednak samo nabycie powyższych rodzajów nieruchomości. Przedmiotowe nabycie musi przybrać jedną z poniższych form otrzymania nieruchomości oraz być dokonane przez podatników należących do konkretnej grupy podatkowej i tak ze zwolnienia z podatku z tytułu nabycia nieruchomości skorzystają:

1. nabywcy I grupy podatkowej, którzy nabędą nieruchomość poprzez dziedziczenie, zapis zwykły albo windykacyjny, dalszy zapis, polecenie testamentowe, darowiznę lub polecenie darczyńcy,

2. nabywcy II grupy podatkowej, którzy nabędą nieruchomość poprzez dziedziczenie, zapis zwykły albo windykacyjny, dalszy zapis, polecenie testamentowe,

3. nabywcy III grupy podatkowej, którzy nabędą nieruchomość poprzez dziedziczenie, zapis zwykły albo windykacyjny, dalszy zapis, polecenie testamentowe i jednocześnie sprawowały opiekę nad wymagającym takiej opieki spadkodawcą, na podstawie pisemnej umowy z podpisem poświadczonym notarialnie, przez co najmniej dwa lata od dnia poświadczenia podpisów przez notariusza.

Dla przypomnienia do grupy:

• I zalicza się małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, zięcia, synową, rodzeństwo, ojczyma, macochę i teściów,

• II zalicza się zstępnych rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, zstępnych i małżonków pasierbów, małżonków rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonków rodzeństwa małżonków, małżonków innych zstępnych,

• III zalicza się innych nabywców.

Analizując wszystkie grupy podatkowe należy zauważyć, że nabywca nieruchomości z I grupy podatkowej ma najwięcej możliwości nabycia, ale też tylko dla tej grupy zwolnienie z podatku przewidziano, gdy otrzyma się nieruchomość w formie darowizny.

Z kolei nabywca nieruchomości z III grupy podatkowej z ulgi w podatku od spadków i darowizn skorzysta tylko i wyłącznie, gdy oprócz nabycia w formie dziedziczenia, zapisu zwykłego albo windykacyjnego, dalszego zapisu, polecenia testamentowego sprawował opiekę:

1. nad wymagającym takiej opieki spadkodawcą oraz

2. na podstawie pisemnej umowy z podpisem poświadczonym notarialnie oraz

3. przez co najmniej 2 lata od dnia poświadczenia podpisów przez notariusza.

Jednak samo spełnienie podmiotowych wymagań to nie wszystko.

Warunki niezbędne do skorzystania z ulgi przy nabyciu nieruchomości

Zgodnie z art. 16 ust. 2 ustawy o podatku od spadków i darowizn z ulgi podatkowej z tytułu nabycia nieruchomości skorzysta nabywca, który łącznie spełni wszystkie, poniższe uwarunkowania:

• posiada obywatelstwo polskie lub państwa jednego ze wspólnoty UE bądź państw EFTA albo ma miejsce zamieszkania na terytorium RP lub terytorium takiego państwa,

• nie jest właścicielem innego budynku albo lokalu mieszkalnego stanowiącego odrębną nieruchomość, a jeżeli nim jest to przeniesie jego własność na rzecz zstępnych, Skarbu Państwa lub gminy w ciągu 6 miesięcy od dnia złożenia zeznania podatkowego albo zawarcia umowy darowizny w formie aktu notarialnego,

• nie przysługuje mu spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu mieszkalnego, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego lub wynikające z przydziału spółdzielni mieszkaniowej: prawo do domu jednorodzinnego lub prawo do lokalu w małym domu mieszkalnym, a w razie dysponowania tymi prawami przekaże je zstępnym lub do dyspozycji spółdzielni, w terminie 6 miesięcy od dnia złożenia zeznania podatkowego albo zawarcia umowy darowizny w formie aktu notarialnego,

• nie jest najemcą lokalu lub budynku lub będąc nim rozwiąże umowę najmu w terminie 6 miesięcy od dnia złożenia zeznania podatkowego albo zawarcia umowy darowizny w formie aktu notarialnego,

• będzie zamieszkiwać będąc zameldowanymi na pobyt stały w nabytym lokalu lub budynku i nie dokona jego zbycia przez okres 5 lat:

1. od dnia złożenia zeznania podatkowego lub zawarcia umowy darowizny w formie aktu notarialnego - jeżeli w chwili złożenia zeznania lub zawarcia umowy darowizny nabywca mieszka i jest zameldowany na pobyt stały w nabytym lokalu lub budynku,

2. od dnia zamieszkania potwierdzonego zameldowaniem na pobyt stały w nabytym lokalu lub budynku - jeżeli nabywca zamieszka i dokona zameldowania na pobyt stały w ciągu roku od dnia złożenia zeznania podatkowego lub zawarcia umowy darowizny w formie aktu notarialnego.

Nabyty budynek lub lokal zajęty przez osoby trzecie

Zdarzają się przypadki, gdzie nabyty lokal w drodze spadku jest przez kogoś np. wynajmowany. W takim przypadku ustawodawca umożliwia podatnikowi spełnienie powyższych warunków nabycia nieruchomości w okresie 5 lat od dnia nabycia. W parze z tą możliwością następuje zatrzymanie biegu terminu wyznaczenia wymiaru podatku oraz jego przedawnienia.